Microsoft Word Qarabag-folklor-da-tarixdir-9
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ETNOQRAFİK MДTNLДR
107
ETNOQRAFİK MДTNLДR
138-143. NOVRUZ ADƏTLƏRİ Əvvəllər axır çərşənbədə torba salladıqdan sonra hər kəs payın yığıb gəlib oturardı evində. Amma indi cavannar səhərə qədər oyaq qalırlar. Bəzən görürsən əlli nəfər, yüz nəfər topaynan kəndin bu başından o başına gedir. O vaxdı kənddə nə qədər adam varsa, hamı- sının qapısına torba sallayırdılar. Eləsi olurdu görürdün bir meşox qoz-fındıq yığıb. Axırda bir yerdə oturub yığılan payı yeyirdilər. Səhərə qədər təkər yandırırlar, onun arxasına yığışıb söhbət eliyirlər. Həmin gün hər kəsin qapısında ocax qalanardı. Belə bir məsəl var ki, bir çərşənbə evində olmuyan, yeddi il həmin bayramda evində olmur. Bir qapıdan yeddi evə pay çıxmalıydı. Bayramdan bir həftə qabax uşaqlar bayram üçün yumurta ehtiyatı yığırdılar. Bayrama bir həftə qalmış evdə işlənən, işlənməyən nə mitil varsa çıxarılıb çöldə çırpılmalıdı, ya yuyulmalıdı. Ev-eşik təmizlənir, təmir olunan hissələr təmir olunur. Axır çərşənbədə qan tökülməməlidi. Yəni heyvan, toyuq kəsilməməlidi. Ona görə bizdə axır çərşənbədə ətdən istifadə olunmuyub, həmişə süddü aş bişirilib. Səməni göyərdər- dilər. Bayramdan sonra səmənini atardılar, amma elə yerə atardılar ki, ayaqaltı olmasın. Martın 21, 22, 23 – üç gün hər kəsin qapısı açıq olardı. Həmin günü nə qədər qohum-əqraba varsa hamısının qapısına gedilir, onlarnan bayramlaşırdılar. Elə olub ki, bir evdə yetmiş adam olub. Qapılara gedəndə çox vaxt heç xəbər də vermirlər. Ona görə də hər kəs öz hazırlığını görürdü ki, bu gün onun qapısını aça bilərlər. Hər evdə ən azı altı-yeddi kilo düyüdən aş dəmlənir, ona uyğun ət, qara hazırlanırdı. Elə olur ki, həmin aş elə bayram günlərində yeyilib qutarır. Artıq qalarsa, ondan qonum-qonşuya da pay verilir. Ayın iyirmi birindən iyirmi üçünə qədər hansı qapını açsanız görəcək- siniz ki, orda aş dəmlənib, yanında da hər şeyi. Kasıbınnan tutmuş 108
varlısına qədər hamı bu adəti gözlüyür. Ev yiyəsi özü də dəvət eliyə bilər ki, durun gəlin bizə. Bir gündə elə olurdu iki-üç qapıya gedirdilər. Hansı evdə yas düşübsə, yığılıb birinci bayramı orda keçirillər ki, həmin qapıda da aş qazanı asılsın. Bu bayram elə bir şeydi ki, onu keçirməmək olmaz. Məsələn, mənim əmim rəhmətə gedif, mütləq o evdə qazan asdırılajax. Hamı toplaşıf ən birinci orda yeyəjək, onnan soora hamı dağılışajax. Keçmişdə qadağaya baxma- yaraq, bizim kənddə bu bayram keçirilirdi. Amma onda iyirmi ikisi, iyirmi üçü keçirilirdi. İndi iyirmisi, iyirmi biri keçirilir. Əmim həmişə deyirdi ki, biz dədə-babadan iyirmi ikisi-iyirmi üçü eləmi- şik bayramı, mən həmişə iyirmi ikisi günü aş dəmlədəjəm. Beş çərşənbə keçirərdik. Biri yalançı çərşənbədi. Yalançı çərşənbə fevralın 20-nə qədər qutarmalıdı. Onnan soora gerçəkçi çərşənbələr gəlirdi. Yalançı çərşənbədə ojax qalayan da olurdu, qalamayan da olurdu. Birinci su çərşənbəsidi. Suyun donu açılır. İkinci od çərşənbəsidi. Üçüncü yel, dördüncü torpaq 21 çərşənbəsidi. Mərc gəlib yumurta döyüşürdülər. Məsələn, qozdan, fındıqdan mərc gəlib yumurta döyüşdürürdülər. Uduzan mərcləşdikləri qədər o birinə qoz və ya fındıq verərdi. İlaxır çərşənbədə dərin boşqabnan bir qonşuya pay göndə- rilirdi. Boşqabın içində qovrulmuş buğda, qoz-fındıq, prennik, peçenye – yeddi nemət olmalıydı. Onnan bir kasa yığıb üstünə kanfet-peçenye qoyub qonşuya pay verilirdi. Təkcə biz özümüz on dörd qapıya o cür pay veririk. Əmimgil hardasa on səkgiz qapıya o cür pay verir. Qabı verdikdə də bir-birinin bayramını təbrik eliyir- lər. Hamı da aparıb bir-birinin evində payı verirdi, onun bayramın təbrik eliyirdi. Mən sənə pay vermişəmsə, sən də mənə pay vermə- lisən. Bayram payı vermək üçün də xüsusi ayın-oyun alınır. Sənə gətirilmiş bayram payını başqasına verə bilməzsən. Onu qoymalısan qırağa, öz aldığın sovqatdan pay verməlisən. Aş bayramında da hamı bir-birinə qonaq gedir. Bayram günündə qohum-qardaş bir- birinnən küsülüdürsə, ağsakqal gəlif onları barışdırıb orda bayram
21 Tatalılar kəndində torpaq çərşənbəyə həm də puçur çərşənbə deyirlər. 109
keçirməlidi. Lap aralarında qannıçılıx olsa belə, mütləq orda barış- malıydılar. Bizim qonşular vardı, qardaş-bajı küsülüydü. Bayram günü mənim atam getdi oları barışdırdı. Qonum-qonşu yığıldı, ən birinci bayram aşını olar bişirdi, hamı da oturdu orda, qızın qardaşı da gəldi, yedilər-içdilər, soora dağıldılar. Bunu aş bayramında keçi- rərdilər. Səhər tezdən qızlar su üstünə gedirdilər. Mənim bajım çilə suyu götürmüşdü, iki il o su qaldı, amma xarab olmadı. Onu hərdən- hərdən gülün dibinə tökürdük. Nənəm çilə suyu götürmək üçün səhər tezdən gedirdi, biz onda hələ yuxuda olurdux. Onda da yerdən döşəyi sərib orda yatırdıx. Nənəm tezdənnən bizi həmin suynan qal- dırırdı. Həmin sudan bizim başımıza, üstümüzə, yorğanımıza çili- yirdi, yerimizdən dik qalxırdıx. Belə bir məsəl var, üzünə çilə suyu çilənsin. Qonşuda Boyaz addı bir qarı vardı. Həmən günü, indi bilmirəm nə əhd eləmişdisə, şərbət düzəldirdi. Çağırırdı cavannarı ki, gəlin şərbət için. Suyun qırağında çilə suyunnan şərbət düzəl- dirdi, özü də orda dururdu. Bir-bir gəldikcə töküb verirdi, içirdik.
Kimin tüfəyi varsa, ilaxır çərşənbə axşamı çiləli qalmasın deyə, bir güllə atardı. Tüfəy çiləli qalanda onda ovu vura bilmersən. Çiləli qalan tüfəyi ekiz doğan arvadın qılçının arasınnan keçirillər, onda onun çiləsi götürülör.
İlaxır çərşənbəyə qoz-fındıx bayramı deyərdik. Həmin gejə evi süpürməzdər. Sufraya nə tökülübsə, orda da qalmalıdı. Evi süpürməzdər ki, xeyir-bərəkət qaçar. İlaxır çərşənbəni keçirillər, üzünə açılan sabah dan üzü qız- gəlin suya geder. Bizdə belə məsəl var: iti qurtdan seçməz. Sənnən yüz metr o yandakı bilmersən itdi, yoxsa canavardı. O vaxdı qız- gəlin vedrəynən arxa, bulağa gedirdi. Əl-üzün yuyuf, su dolduruf gətirirdilər qapıya, öyün küncünə həmin sudan səperdilər.
Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|