Microsoft Word sa iheamhak doc

 
20 
e)
 
yoluxucu xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almaq üçün 
şəxslərin, ruhi xəstələrin, alkoqolizmə  və narkomaniyaya mübtəla 
olanların, səfillərin qanuni həbsə alınması: 
f)  şəxsin ölkəyə qanunsuz gəlməsinin qarşısını almaq məqsədilə 
və ya barəsində deportasiya yaxud ekstradisiya tədbirləri tətbiq 
olunan şəxslərin qanuni tutulması və ya həbsə alınması 
 
Azərbaycan Respublikasının 
qanunvericilik sistemi 
 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 28-ci maddəsinə 
əsasən, hər kəsin azadlıq hüququ vardır. 
Azadlıq hüququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada 
tutulmuş qaydada tutulma, həbsəalma və ya azadlıqdan 
məhrumetmə yolu ilə məhdudlaşdırıla bilər. 
Qanuni surətdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan hər 
kəs sərbəst hərəkət edə bilər, özünə yaşayış yeri seçə bilər və 
Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənara gedə bilər. 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 32-ci maddəsi hər 
kəsin  şəxsi toxunulmazlıq hüququnu təsbit edir. Həmin maddəyə 
əsasən, hər kəsin  şəxsi və ailə  həyatının sirrini saxlamaq hüququ 
vardır. Qanunla nəzərdə tutulan hallardan başqa,  şəxsi həyata 
müdaxilə etmək qadağandır. 
Öz razılığı olmadan kimsənin  şəxsi həyatı haqqında məlumatın 
toplanılmasına, saxlanılmasına, istifadəsinə  və yayılmasına yol 
verilmir. 
Hər kəsin yazışına, telefon danışıqları, poçt, teleqraf və digər 
rabitə vasitələri ilə ötürülən məlumatın sirrini saxlamaq hüququna 
dövlət təminat verir. Bu hüquq qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada 
cinayətin qarşısını almaqdan və ya cinayət işinin zamanı  həqiqəti 
üzə çıxarmaqdan ötrü məhdudlaşdırıla bilər. 
«Azərbaycan Respublikasında İnsan hüquq və azadlıqlarının 
həyata keçirilməsinin tənzimlənməsi haqqında» Azərbaycan 
Respublikasının Konstitusiya Qanununun 4-cü maddəsi, şəxsin 
tutulmasına, həbsə alınmasına və ya azadlıqdan məhrum  

---

 
21 
edilməsinə qoyulan məhdudiyyətləri müəyyən edir. Belə ki, 
Konstitusiya Qanununun 4.1-ci maddəsinə  əsasən,  aşağıdakı 
hallardan başqa və  aşağıdakılardan fərqli qaydada heç kəs tutula, 
həbsə alına və ya başqa formada azadlıqdan məhrum edilə bilməz: 
−  şəxsin səlahiyyətli məhkəmə tərəfindən məhkum olunduqdan 
sonra azadlıqdan məhrum edilməsi; 
−  şəxsin məhkəmənin qanuni qərarına əməl etməməyə görə və 
ya qanunla nəzərdə tutulan hər hansı öhdəliyin yerinə 
yetirilməsini təmin etmək məqsədilə qanuni tutulması  və ya 
həbs edilməsi; 
−  şəxsin cinayət törətmiş olduğuna əsaslı şübhələr olduqda və ya 
onun hüquq pozuntusu törətməsinin və yaxud bu əməli 
törətdikdən sonra qaçıb gizlənməsinin qarşısını almağa 
əsaslı  zərurət olduqda, səlahiyyətli məhkəmə orqanına 
gətirilməsi məqsədi ilə onun qanuni tutulması  və ya həbs 
edilməsi; 
−  yetkinlik yaşına çatmamış şəxsin tərbiyəvi nəzarət məqsədi ilə 
qanuni qərar  əsasında azadlıqdan məhrum edilməsi və ya 
səlahiyyətli  məhkəmə orqanına gətirilməsi üçün qanuni 
tutulması; 
−  yoluxucu xəstəlikləri yaymasının qarşısını almaq məqsədi ilə 
şəxslərin, habelə ruhi xəstələrin, alkoqolizmə və narkomanlığa 
düçar olmuş şəxslərin və ya avaralıqla məşğul olanların qanuni 
tutulması; 
−  şəxsin ölkəyə qanunsuz gəlməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə 
qanuni tutulması və ya həbs edilməsi, yaxud barəsində məcburi 
çıxarılma və ya ekstradisiya tətbirləri görülən  şəxsin qanuni 
tutulması və ya həbs edilməsi. 
Azərbaycan Respublikası Cinayət Prosesual Məcəlləsinin 
147-ci maddəsi  cinayət prosesində tutulmanın tətbiqi prinsiplərini 
müəyyən edir. 
CPM-nin 147-ci maddəsinə əsasən, cinayət prosesində tutulma  
yalnız aşağıdakı şəxslərə tətbiq oluna bilər: 
−  cinayəti törətməkdə şübhəli olan şəxsə; 
−  ittiham elan edilməli olan şəxsə  və ya haqqında seçilmiş 

---

 
22 
qətimkan tədbirinin şərtlərini pozan təqsirləndirilən şəxsə; 
−  hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası yerinə 
məcburi göndərilməsi və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza 
növü ilə  əvəz edilməsi, habelə  şərti məhkum etmənin, yaxud 
cəzadan  şərti olaraq vaxtından  əvvəl azad etmənin ləğvi 
məsələsinin həlli məqsədi ilə məhkuma.  
Tutulma aşağıdakı hallarda tətbiq edilir: 
−  şəxsin cinayət törətməsinə şübhə yarandıqda; 
−  ittiham elan edilməli olan şəxsə  və ya haqqında seçilmiş 
qətimkan tədbirinin  şərtlərini pozan təqsirləndirilən  şəxs 
haqqında cinayət təqibi orqanının
 
müvafiq qərarı olduqda; 
−  hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası yerinə 
məcburi göndərilməsi və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza 
növü ilə  əvəz edilməsi, habelə  şərti məhkum etmənin və ya 
cəzadan  şərti olaraq vaxtından  əvvəl azad etmənin ləğvi 
məsələsinin həllinədək məhkumun tutulması barədə 
məhkəmənin qərarı olduqda. 
Şəxsin qanunsuz tutulması Azərbaycan Respublikasının 
qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş məsuliyyətə səbəb olur. 
Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcələsinin 42-ci 
maddəsi  özündə azadlıq hüququnun məhdudlaşdırılması ilə bağlı 
aşağıdakı cəza növləri nəzərdə tutur: 
−  Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara məcburi 
çıxarma; 
−  azadlığın məhdudlaşdırılması; 
−  intizam xarakterli hərbi hissədə saxlama; 
−  müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə; 
−  ömürlük azadlıqdan məhrum etmə. 
Cinayət Məcəlləsinin XIX fəsli  şəxsiyyətin azadlığı  və 
ləyaqəti  əleyhinə olan cinayətləri və bu cinayətlərə görə 
məsuliyyəti müəyyən edir. 
Cinayət Məcəlləsinin 144-cü maddəsi  adam oğurluğuna görə 
məsuliyyət müəyyən edərək beş ildən on ilədək müddətə 
azadlıqdan məhrum etmə cəzası nəzərdə tutur. 

---