30
həbsə alma protokolu tərtib olunduqdan sonra onunla tanış olmaq və
ona protokolda əks olunmalı qeydlərini vermək hüquna malikdir.
Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin dövlət müdafiəsi
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu cinayət işi üzrə
zərər çəkən şəxslərin, şahidlərin və cinayət prosesində iştirak edən
digər şəxslərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsini və sosial
müdafiəsini nəzərdə tutan tədbirlər sistemini müəyyənləşdirir.
Bu Qanunla müəyyənləşdirilmiş təhlükəsizlik tədbirləri o halda
tətbiq
edilir ki, yuxarıda göstərilən şəxslərin təhlükəsizliyinin başqa
vasitələrlə təmin edilməsi mümkün deyildir.
Səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən barəsində təhlükəsizlik
tədbirlərinin tətbiq edilməsi haqqında qərar qəbul edilmiş şəxs,
müdafiə olunan şəxs adlanır.
Müdafiə olunan şəxslər aşağıdakılardır:
1)
hüquq-mühafızə orqanlarına cinayət haqqında məlumat vermiş
və ya cinayətin aşkar edilməsində, qarşısının alınmasında və ya
açılmasında iştirak
etmiş şəxs;
2)
cinayət işi üzrə zərər çəkən şəxs və onun nümayəndəsi;
3)
şübhə edilən şəxs, təqsirləndirilən, onların müdafiəçiləri və
nümayəndələri;
4)
cinayətin törədilməsi nəticəsində dəymiş zərərin ödənilməsi
barədə iddiaya dair mülki iş üzrə mülki iddiaçı, mülki cavabdeh və
onların nümayəndələri;
5)
şahidlər;
6) ekspert, mütəxəssis, tərcüməçi və hal şahidləri.
Müdafiə olunan şəxslərə təzyiq göstərmək məqsədilə onların yaxın
qohumlarına təsir göstərildiyi hallarda
təhlükəsizlik tədbirləri
müdafiə olunan şəxslərin yaxın qohumları barəsində də tətbiq edilə
bilər.
Bu Qanunda nəzərdə tutulan şəxslərin təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi, bu şəxslərin həyatının və sağlamlığının,
əmlakının qorunması məqsədilə səlahiyyətli dövlət orqanları
tərəfindən hüquqi, təşkilati-texniki və digər tədbirlərin həyata
keçirilməsindən ibarətdir.
31
Müdafiə olunan şəxslərin təhlükəsizliyinin təmini aşağıdakı
prinsiplər rəhbər tutulmaqla həyata keçirilir.
Müdafiə olunan şəxslərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi bu
Qanunla müəyyənləşdirilmiş
təhlükəsizlik
tədbirlərinin
qanunçuluq, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına hörmət
edilməsi, təhlükəsizlik tədbirlərini tətbiq edəı., orqanın və müdafiə
olunan şəxslərin öhdəlikləri əsasında həyata keçirilir.
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının
müdafiəsi haqqında Konvensiya:
Maddə 5. Azadlıq və toxunulmazbq hüququ
3. Bu maddənin 1-ci bəndinin «c» alt bəndinə müvajiq olaraq
tutulmuş və ya həbsə alınmış hər kəs, dərhal hakimin və ya qanunla
məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirmək səlahiyyəti verilmiş vəzifəli
şəxsin yanına gətirilir və ağlabatan müddət ərzində məhkəmə
araşdırması və ya məhkəməyə qədər azad edilmə hüququna
malikdir. Azad edilmək məhkəmədə iştirak etmə təminatlarının
təqdim edilməsi ilə şərtləndirilə bilər.
Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik sistemi
«Azərbaycan Respublikasında İnsan hüquq və azadlıqlarının
həyata keçirilməsinin tənzimlənməsi haqqında» Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Qanununun 4.2-cü maddəsinə
əsasən, bu qanunun 4.1 .-ci maddəsinə uyğun tutulmuş və ya həbs
olunmuş (yəni, şəxsin səlahiyyətli məhkəmə tərəfindən məhkum
olunduqdan sonra azadlıqdan
məhrum edilməsi; şəxsin
məhkəmənin qanuni qərarına əməl etməməyə görə və ya qanunla
nəzərdə tutulan hər hansı öhdəliyin yerinə yetirilməsini təmin
etmək məqsədilə qanuni tutulması və ya həbs edilməsi; şəxsin
cinayət törətmiş olduğuna əsaslı şübhələr olduqda və ya onun
hüquq pozuntusu törətməsinin və yaxud bu əməli törətdikdən sonra
qaçıb gizlənməsinin qarşısını almağa əsaslı zərurət
32
olduqda, səlahiyyətli məhkəmə orqanına gətirilməsi
məqsədi ilə
onun qanuni tutulması və ya həbs edilməsi; yetkinlik yaşına
çatmamış şəxsin tərbiyəvi nəzarət məqsədi ilə qanuni qərar
əsasında azadlıqdan məhrum edilməsi və ya səlahiyyətli
məhkəmə orqanına gətirilməsi üçün qanuni tutulması; yoluxucu
xəstəlikləri yaymasının qarşısını almaq məqsədi ilə şəxslərin,
habelə ruhi xəstələrin, alkoqolizmə və narkomanlığa
düçar olmuş
şəxslərin və ya avaralıqla məşğul olanların qanuni tutulması; şəxsin
ölkəyə qanunsuz gəlməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə qanuni
tutulması və ya həbs edilməsi, yaxud barəsində məcburi çıxarılma
və ya ekstradisiya tətbirləri görülən şəxsin qanuni tutulması və ya
həbs edilməsi) hər bir şəxs dərhal, işə baxmaq və ya məhkəməyə
qədər azad etmək səlahiyyətinə malik olan hakimin yanına gətirilir.
Həmin şəxs qanunla müəyyən edilmiş müddətdə məhkəmə
araşdırmasının aparılması və ya məhkəməyə qədər azad edilməsi
hüququna malikdir.
Tutulmuş və ya həbs edilmiş şəxs
onun məhkəməyə gələcəyinə
təminat verilməsi şərti ilə məhkəməyə qədər azad edilə bilər.
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının
Müdafiəsi haqqında Konvensiya:
Maddə 5. Azadlıq və toxunulmazlıq hüququ
4. Tutulma və ya həbsə alma nəticəsində azadlıqdan məhrum
edilmiş hər kəs onun həbsə alınmasının qanunuliyinə məhkəmə
tərəfiındən təxirə salınmadan baxılma hüququna və əgər onun
həbsi məhkəmə tərəfindən qanunsuz hesab edilibsə, azad edilmə
hüququna malikdir.
Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik sistemi
«Azərbaycan Respublikasında İnsan hüquq və azadlıqlarının
həyata keçirilməsinin tənzimlənməsi haqqında» Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiya Qanununun 4.3-cü maddəsinə
əsasən, tutulma və ya həbsəalma nəticəsində azadlıqdan