174
nehzətdən qabaq demək olar ki, Azərbaycanın nüfuz
sahiblərinin ən əhəmiyyətli şəxsləri hesab olunurdular.
Dövlətşahı maliyyə rəisi ustandarlardan sonra ən ali dövlət
məqamı, Təbatəbai, məmurlardan başqa şəxsən randa adlısanlı
və nüfuzlu adamlardan idi. Noyani və başqa dövlət idarə
başcıları da adi mövqelərdə və mühüm adamlar cərgəsində
hesab olunmaqda idilər. Bir sözlə demək olar ki, onların
nöqteyi-nəzərindən cələsə olduqca mühüm bir cələsəni (iclası)
toplamaq özü bu sadəliklə başa gəlməzdi. Çünki Azərbaycanın
bütün şəhər və kəndlərində fədailər baş qaldırıb, böyük xalq
yığıncaqları vasitəsilə camaat milli məclis seçkilərini Tehrana
müntəzir olmadan milli azadlıq və milli muxtariyyət şüarının
icrasını tələb edirdilər. Belə bir zamanda vali bir yerə bağlı
olmayıb, dövlət tərəfindən və xarici məqamlardan xəbərsiz
olaraq bu işi görməyə Siqətül- slam kimi ehtiyatkar bir adam
qətiyyən iqdam etməzdi. Siqətül-Islamın bəyanatı:
“Ağalar, zəhmət verib, dəvət etməkdən məqsəd arada bir
hüsni-təfahüm (hüsni-niyyət) icad edib, əmniyyət və aramişi
bərqərar etməkdədir. Ətrafda olan əməliyyət camaatın vəhşət
və iztirabına səbəb olur. Niyyət budur ki, hər iki tərəfdən təşrif
gətirən aqalar Feli vəziyyəti nəzərdə tutub, ya burada bir heyət
müəyyən buyursunlar ki, Tehrana təşrif aparıb, Dövləti-
mətbuat ilə vəziyyət müzakirə olsun. Mərkəzdən dövlət
tərəfindən bir iddə aqalardan təşrif gətirib, bizim dediklərimizə
rəsidəlik edib, adilanə bir surətdə nəzarət etsinlər. Bunu
nəzərdə tutmaq lazımdır ki, burada biqanələrin qoşunu var. Elə
ə
məl baş verməsin ki, dünya Pişvaləri (rəhbərləri) Tehrana
təşrif gətirdiyi zaman müsəlmanlar üçün baisi-nəng olsun
(müsəlmanlara irad tutması). Xüsusən hamıya məlumdur ki,
dünya Pişvaləri Tehrana təşrif gətirdikləri zaman ranın
istiqlaliyyəti təsvib və təsminini buyurdular. Ümüdvaram bu
məsələlərin haqqında qəti bir nəticəyə gələcəkdir.”
Siqətül-Islamın nitqi ilə təqribən müxalif dəstənin sözlərinin
ə
sası ortalığa qoyulmuşdu. Bununla belə başqalarının ortaya
199
bilinirdi. Rzaqulu xan Iydəli kəndinin komitəsinin üzvü,
Marağada mitinqdə şirkət etməkdən ötrü bir iddə ilə
kəndlərindən çıxardılar. Hava soyuq olduğu üçün gecə Qulu
kəndində qəhvəxanada (çayxanada) qalırdılar. Gecə yarısı Əziz
Mükri binanın rəis jandarmeri bir iddə əmniyyə ilə ki, onların 3
nəfərinə də kürd libası geydirmişdilər, oranı mühasirə edirlər.
Bir iddə qaçır və 13 nəfərinin tutub Marağaya gətirirlər,
Rzaqulu xanı da orada tutub qolların bağlayırlar. Sonra
karvansaranın divarının dibində onun tüfəng sərnizə və at
noxtəsinin zənciri ilə vurmağa başlayırlar. O qədər vururlar ki,
ölür. Ondan sonra onu soyundururlar. Sərnizə ilə başından bir
zərbə vururlar. Parçalanır. Zəncirin halqalarının yeri eynən
onun bədənində qalırdı. Qabırğaları əzilmişdi. Bədəni
suraxsurax olmuşdu. Bu faciəli mənzərəni tərif etmək mümkün
deyil. Onun əksləri jandarmların etdikləri cinayətinin tərzini
bizə güstərir. Murad əmniyyə indiyə kimi 20 nəfərdən artıq
adam öldürübdür. Yenə də bu biçarə cavanı bu cür birəhmanə
öldürüb. Indiyə kimi dövləti məqamatə Murad əmniyyənin
indiki işlərin güzarişini veriblər və o cinayətkarı öz qanuni
cəzasına yetirməyib və mövzunu rakid qoyublar. Sərvan Abdini
Marağanın jandarmeri rəisi istəyridi. Orada Rzaqulunun
ölməyi bir ayrı cür cilvə versin. O xiyal edirdi ki, marağa xalqı
onu binabdan Əziz Mükrini çağırıb və xüsusi bir dəstur ilə
Qulu kəndinə yollamağın bilmirlər. Əziz Mükri nahardan
qabaq motosikletlə Marağaya gəlib və Sərvan Abdinidən dəstur
alandan sonra oraya getmişlər. Jandarmlar tamam kəndərdə öz
vəhşi hərəkətlərinə və əmllərinə idamə verirlər. Biçarə
kəndlilər indi bu soyuq havada evlərində yata bilmirlər.
Jandarmlar edən cinayətlərin daha həddi-hesabı yoxdur. Heç
bir məmləkətə indiyə kimi bu cür cinayətlərin sabiqəsi
olmamışdı. Aya, harada indiyə kimi zəncir zərbəsilə adam
öldürüblər? Faşizmin Rusiya ölkələrində etdikləri cinayətlər
eynən jandarm vasitəsilə Azərbaycanda təkrar və təqlid olunur.
Bu gün Azərbaycan xalqı hər cür tədiyyata bir dünyada ki,
Dostları ilə paylaş: |