Microsoft Word Shehriyar Chapa doc
Yüklə 332,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ş ə h r i y a r v ə z ə m a n ə m i z 49
tənəzzülə uğradığı bir zamanda yazıb onlara ikinci həyat bəxş etmişdir. Şəhriyar da Azərbaycan dili və mədəniyyəti ilə ağılsız şəkildə rəftar edildiyi bir zamanda «Heydərbaba»nı qələmə almışdır. Həm Firdovsi, həm də Şəhriyar kənd mühitində böyümüş, kənddən pərvazlanıb söz sənətinin zirvəsinə ucalmışlar. Lakin mütərcimin qeyd etdiyi kimi, iki şairin yaradıcılığı arasında onların şah əsərlərində də aşkar hiss olunan ciddi bir fərq var: Firdovsi epik bir şəxsiyyətdir, Şəhriyar isə lirik ovqatlı bir sənətkar. Ona görə mütərcim, haqlı olaraq, «Şahnamə» vəzni və intonasiyasını «Heydərbaba»- nın farsca səsləndirilməsi üçün yararlı saymır və uyğun ahəng axtarışına başlayır. Nəhayət, o, poemanın məşhur «Bir uçaydım bu çırpınan yel ilən» misrasını fars dilinə çevirir və bu misra poemanın qalan bəndlərinin tərcüməsi üçün bir növ nümunə, ülgü rolunu oynayır. Tərcümənin keyfiyyəti barədə söhbətimizi də elə həmin misranın olduğu bənd üzərində quraq:
Bağlaşaydım dağdan aşan sel ilən, Ağlaşaydım uzaq düşən el ilən, M ə s i a ğ a M ə h ə m m ə d i
50 Bir görəydim, ayrılığı kim saldı? Ölkəmizdə kim qırıldı, kim qaldı?! Bəndin farsca tərcüməsi belədir: Kaşki pərvaz mikərdəm ço in bad-e dəman, Pa be pay-e seyl əz kohsar migəştəm pəran. Əşk ba il-e coda-oftade mikərdəm rəvan, Faş mididəm çe kəs bər ruz-e hecranəm keşand? Dər diyarəm ke həlak oftad-o-ke bər cay mand?
Belə bir işin nə dərəcədə məqbul olub- olmadığının fərqinə varmadan, farsca mətnin sətri tərcüməsinə nəzər salaq:
Göründüyü kimi, mütərcim orijinalın nəinki ümumi məzmununu, hətta əsas məna yükünə malik söz və ibarələri qoruyub saxlamış, poetik tərcümənin imkanları çərçivəsində maksimal dəqiqliyə nail olmuşdur. Tərcümənin bədii Ş ə h r i y a r v ə z ə m a n ə m i z 51
keyfiyyəti və ədəbi səviyyəsi barədə isə fars dilinə bələd olanlar bu misal əsasında mühakimə yürüdə bilərlər. Yuxarıda adı çəkilən Böyük Nikəndiş bu cəhətə heyranlığını mütərcimə belə bildirmişdir: «Vallah, Şəhriyar sağ olsaydı, «bu, Heydərbaba»- nın ən yaxşı tərcüməsidir», - deyərdi». Fikrimizcə, mütərcimin işinə bundan yüksək bir qiymət təsəvvür etmək çətindir. Biz də həmin qiymətə şərik olaraq, belə bir inamımızı ifadə edirik ki, bu uğurlu tərcümə istər İranda, istərsə də onun hüdudlarından kənarda farsdilli oxucuların Şəhriyarın şah əsəri ilə daha dərindən tanışlığına imkan yaradacaq, onun daha geniş dairədə öyrənil- məsinə və sevilməsinə xidmət göstərəcəkdir.
M ə s i a ğ a M ə h ə m m ə d i
52 “AZƏRBAYCAN” ŞEİRİ SAXTA DEYİL yaxud BİR İDDİAYA CAVAB
Çox hörmət etdiyim modern.az saytında tanınmış alim kimi təqdim edilən Əsğər Fərdinin (hərçənd o, doğrudan da, tanınmış simadır, amma alim kimi yox!) Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın «Azərbaycan» şeiri (daha dəqiqi, şeirin Fikrət Sadığa məxsus tərcüməsi) ilə bağlı bir həftə ərzində iki yazısı dərc olunub. Hər iki yazıda azərbaycanlılar arasında çox populyar olan bu şeirin saxta olduğu, Şəhriyara aidiyyəti olmadığı iddia edilir. Deyəsən, bu iddiaya inananlar da tapılıb. Odur ki, məsələyə münasibət bildirməyi lazım bildim. Öncə onu deyim ki, dəyərli şairimiz Fikrət Sadığın Şəhriyardan etdiyi həmin tərcüməni vaxtilə mən də tənqid etmişəm, tərcümənin bəzən orijinaldan uzaqlaşdığını, müəyyən məqamlarda
Ş ə h r i y a r v ə z ə m a n ə m i z 53
şair F.Sadığın mütərcim F.Sadığı üstələdiyini vurğulamışam. Burada o vaxt demədiyim bir məsələni də qeyd edə bilərəm: “Azərbaycan” şeirinin tərcüməsi həm də naqisdir, yəni mütərcim orijinaldakı 4 beyti “ötürüb”. Farsca mətn 15 beyt olduğu halda, Azərbaycan dilinə tərcümə 11 beytdir! Amma bütün bunlara baxmayaraq, şeir heç də Ə.Fərdinin dediyi kimi, saxta deyil, yəni ortada hansısa falsifikasiya faktı yoxdur. Bəlkə də o, tərcüməni qüsurlu və yarımçıq adlandırsaydı, onunla birtəhər razılaşmaq olardı. Lakin onun: «Böyük ehtimalla saxta «Azərbaycan» şeirinin müəllifi elə Firkrət Sadığın özüdür», «… Bu şeirin Şəhriyara heç bir aidiyyəti yoxdur. Onun farsca yazıldığı və guya Fikrət Sadığın tərcümə etməsi ağ yalandır» kimi fikir və hökmləri ilə heç cür razılaşmaq olmaz, necə deyərlər, bu yerdə, onun özü əməlli-başlı ağ eləyib. Ədalət naminə demək lazımdır ki, qeyd olunan çatışmazlıqları ilə bərabər, F.Sadıq “Azər- baycan” şeirini bütövlükdə uğurla tərcümə edib, Şəhriyarın Azərbaycanla bağlı ağrısını, özü demişkən, fəryadını verə bilib, müəllifin mesajını Yüklə 332,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|