Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?
Yüklə 2,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
Urarto 406 v Hititl rd n 407 sonra Anadolu min il boyunca Do u Rumların 408 i alındaydı. Anadolunun artıq z li Türk torpa ı oldu u unudulmu dur. 409 Üçüncü imperator Alpaslan ba çılı ında, Türk ordusuyla bizans ordusu arasında o gün d k Türkl rin n ön mli v g r kli sava ı üz verdi.1071.08.26 -da Türkiy nin Mu yal tin ba lı Malazgird k ndind , bölg nin bütün taleyini d yi n Türk q l b si ba tutdu. Bu z f rd n sonra S lcuqların sınırı sınırsız boyut alma a ba ladı. Anadolu 1000-ild n sonra yen Türkl di. Orartto v Hititl rin tör l ri A urlara v Bizanslara uduzduqları anatorpaqları bir daha Türk qur a ına qovu durma ı bacarmı dır. Artıq, bu torpaqları idar ed c k m rk zçi bir dövl tin olu unun ç tinl m si yoldaymı kimi görünürdu. Ba qa yandan is , daha qalib g l c k bir h d f ortada olmayınca, imperatorlu un gücd n dü m zamanı da çatma a ba lamı dır. Bir çox tarixs l d yi ikl rin yaradanı olmu bu böyük yürk xanlı ı 1225-d imperatorluq sistemind sona rmi olur. Ancaq, mill tl rin içind r b imperatorlu u, Sasanil r imperatorlu u kimi m nfur olmadıqlarına gör , hakimiyy td n sonrakı dövl tl rd d say ın v sözü keç r olaraq qalır, ya ayır v n sil olaraq bu gün d ya amaqdadırlar. Bu nec oldu? S lcuqil rin geni torpaqlara bir turlu güc v siyas t aracıyla hükum sürm si günd n-gün parçalanmalara da yol verirdi. Böyük sultanların ölümüyl bu ist kl r dahada geni l nirdi. Sultan M h mm d T p rin Az rbaycan, C zir v Diyarb kir ba çı olmasıyla, qarda ı S nc r d Xorasana hakim oldu. Bu iki qarda ın arasında olan böyük sultanlıq yarı ması, T p r diriyk n gizli qalsa da, onun ölm sind n sonra 14-ya lı o lu M hmudun atasının yerin oturmasıyla aydınca dü m nliy 406 Orrarto 407 Hitl rd n 408 Bizansın 409 Bugün d , b zil ri t r find n danılırı. Güya Anadolunun Bizansdan önc Türk torpa ı olmasıyla ba lı ld b lg yoxdur!!! Kimi davranan Türk bilginl rinin qar ısında bel bir soru olinca ona s ssiz qalmaları da çox ilgincdir. Bu soru bel dir: Bizans do u undan önc Anadoluda kiml r ya amı dırlar? Urartolar v Hitl rin kök soyu n olmu dur? Türk dilind n ba qa hansı yapı ımlı dilin bölg d olmasının b lg si vardır mı? Anadolunun yeni tarixçiliyi bunun axtarı ında gözqabardıçı tanıqların yer köksündın çıxmasını h r gün Tel kanallarında dünyaya göst rirl r. Bunlara r m n Anadolunun 11-ci yüzillikd n türkl m fsan si h l d Türkiy nin qalib dü ünc sidir. Utanc verici deyil mi?. 373 çevrilmi dir. S lcuqlular içind qta torpaqlar (hakimlik payı) sayılan çe idli sınırların ba ımsız h r k tl ri artıq durmaz olmu dur. S lcuqlular içind hakimiyy t sava ı, qarda ı-qarda a, mini qarda o luna qar ı qoymu dur. Bu zaman Ba dadda cüm xütb sinin Az rbaycanda sultanlıq sür n M hmudun adına oxunması, sikk nin onun adına vurulması, vergil rin onun adına yı ılması sürürdü. Xorasanda olan sultan S nc r is , özünü haqlı sanaraq bu haqsızlı ın durdurulması u runda çalı ırdı. El buna gör , mil qarda o lu arası olduqca açılmı dır. 1119-08-11 gününd Az rbaycanın Sav h rind iki sultan arasında a ır sava üz verdi. S nc rin q l b sil sultan Mahmud ondan asılı duruma dü dü. mi öz qarda o lunu V li hd elan etdi. lind olanlardan daha çox iqta torpaqlara yiyl ndirdi. Ba dadın cüm xütb l rind öz adıyla birlikd Mahmudun da adını s sl ndirdirdi. Sikk l r h r ikisinin adına vuruldu. Bel likl yeniyetm qarda o lunu öz kontrolunda tutaraq, ba qa kiçik ya lı S lcuqlu b yl r d iqta payı artırma a ba ladı. Sultan S nc r bel likl Böyük Sultan oldu. Durum Az rbaycanda, Qafqazlarda, Anadoluda biraz durulsa da geni imperatorluq ölk l rind günd n-gün d rinl irdi. Sultanın ail içind n sür kli qurxusu var idi. Bu qorxu onu m rk zd n uzaqla dırma c sar tind n salmı dır. Bu üzdın günü-günd n imperatorluq qopurdu. Bir t r fd n bölg l rd olan vassallıq hakimliyin güc m rk zin dönü m si, ba qa yandan is bu gücl rin böyük sultandan asılı olması ba lı-ba ına bir sentezin do u una yol açırdı. S lcuqlu ba çılarının yerli hakimlikl içind get-ged güc itirm l ri d bu n d nl ba verirdi. Yerli hakim S lcuqlular is , bel hallarda özl rinin durumunu qorumaq üçün güc payla ımına boyun yir, yerli etnikl r qar ı xo görüyl yana ırdılar. Bel v ziyy td , i d n asılı olaraq yerli mirl r daha çox iqtidar ld edir, xırda feodalları özün sarı ç km yi bacarırdılar. Bu gedi atın n tic si is , adda tab`e, eyl md s rb st xanların böyüm si idi. Tarixin d göst rm sin gör , S lcuqluların yerli hakimlikd n dü m sind böyük qan axıtması olmamı dır. Sultan M sud zamanında parlayan Az rbaycan v Mosul Atab ylikl ri Sultan S nc rin v bütün S lcuqlu Xanlı ının V li hdi, Sultan M hmudun hökmu il Az rbaycan v Mosul biti ik torpaqlar, qta payı olaraq kiçik ahzad M suda verilir. M sud, Az rbaycan v Mosul feodal v xanlarını özün sarı ç k nd n sonra gücl nm y ba layır. Daha çox keçm d n böyük qarda ı sultan Mahmudun qar ısını k sir. Az ya lı v t crüb siz olan M sud qarda ının d lil-n sih tin baxmayaraq Mahmud üz rin qo un yürüdür. Akbatanın s dabad bölg sind iki qarda sava a girir. M sud sava ı uduzark n qarda ına sı ınır. 410 Qarda ı onu ba ı layır. Oldu u h r n yin daha çoxunu ona verir. Ancaq onu üsyana qaldıran bütün v zirl rini edam edir. Bundan sonra Az rbaycan, Mosul v C zir d cüm xütb l rind M sudun adı ç kildi. Az rbaycan-Mosul taleyi daha da iç-iç girir. Bölg nin iki böyük xanlı ı h r qonuda birg idar sistemin ba lanır. T brizd ged n mir K rkükd d eynil e idilir. Ortada olan iqta sınırlı ı ortadan qaldırılır. 1127-ci ild Mosul Atab yliyi vassal hakimlik olaraq qurulur. Bu yaranan ilk Atab ylik dövl tdir. mad ddin Z ngi ilk yerli Türk Atab yi olaraq S lcuqlu sultanından asılı olaraq m mluk v feodal dövl t yaradır. 1132-ci ild Mosul ahının ist yil mad ddin Z ngi ba dada qo un yeridir. ah M sud sultanlıq u runda s rke x lif nin aradan qalxmasını h d f göst yir. O üzd n Az rbaycanla Mosul ordusunu birl dir r k Ba dadı qo atmaya alır. Ba dad qapılarında M sudun qarda ı S lcuq Z ngini geri oturdur. Ba dad x lif likd qaldı. Ancaq iki qarda anla masıyla Az rbaycan ahı M sud Böyük Xan adlanır. S lcuq öz mövqeyini gücl ndir r k qarda ının v li hdi m qamına yüks lir. 1135-ci ilin april ayının 24-d Sultan M sudla r bl r arasında Bisitun yamaclarında sava üz verir. Çox keçm d n x lif l-müst r id sir alınır. O gün d k öz hil çi siyas til qarda S lcuqlu sultanları biri-birin salmı r b x lif si artıq Türk sultanı lind sir olmu dur. X lif Mara adayk n smailil rin lil 410 p nah aparır. Yüklə 2,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|