Microsoft Word tam jurnal -1 018 Nadir m pdf doc
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 275 Yaponlar söhbət edərkən bir-birinin gözünün içinə baxmazlar. Bu mədəniyyətsizlik hesab olunur. Bizdə isə işgüzar söhbət, sövdələşmə zamanı yaxşı münasibət qurmaq, əminlik üçün bir-birinin gözlərinin içinə baxırlar. Psixoloqlar hesab edir ki, bu danışıq vaxtının 60-70% -ni təşkil etməlidir. Əgər həmsöhbət gözünü yayındırır, yaxud yerə baxırsa, bu qarşı tərəfdə ona inamsızlıq yaradır. Burada məsələnin başqa tərəfi də var. Bizdə yad kişiyə və ya qadına, eləcə də həmsöhbətə gözünü zilləyərək baxmaq böyük ədəbsizlik sayılır. Adətən görüşərkən yüngülcə baxışdan sonra gözlər həmsöhbətdən çəkilir. Kommunikativ prosesdə emosiyanın qeyri-verbal ifadəsinə xidmət edən bədən hərəkətləri bədii ədəbiyyatda təsvir yolu ilə verilir. Bu hərəkətlərin təsviri mətnin formalaşmasında xüsusi rol oynayır. • Əlinin batqın, quyunun dibindən gələn səsi yenə qalxdı, onun yatıq sinəsi yenə qabardı, üzünün əzaları zol-zol durub tarıma çəkildi, qalın qaşları enli alnını sıxıb dərin bir qırışla kəsdi, gözləri körüyün yelliyinə tutulmuş kösövlər təki alışıb yanmağa, alovlanmağa başladı. • Məhəmməd dayının üzündəki don açıldı, gözlərindəki təlaş çəkildi, bəbəkləri işıqlandı, dodaqlarına təbəssüm qondu. • Sərinə qapıdan çıxdı, tələsik çıxdı. Gözlərini yerə dikməsi, çiyninin çəkişməsi, əllərini önündə çarpazlaması, addımladıqca çala- çökəyi görməyib büdrəməsi İldırımın gözlərindən yayınmadı. Maşınsızlar isə çolum-cocuğunu evin dərin yerinə çəkir, əlacsızlığın ağırlığı altında balalarının qorxudan bərəlmiş gözlərinə baxmağa da utanırdılar. İldırımın çiyinləri düşdü, sifəti uzandı. Bədii əsərlərdən seçilmiş bu fraqmentlər təsviri səciyyəlidir və jest və mimikaları təsvir edir. ƏDƏBİYYAT: 1.Креидлин Г.Е. Невербальная семиотика. Язык тела и естественный язык. Москва, Новое литературное обозрение, 2002. 2.Культура речи и эффективность общения//Под. ред. Прудкина Л.К., Ширяева Е.Н. Москва, 1996. 3.Леонтьев. А. А. Психология общения. М.1994. 4.Abdullayev N. Nitq mədəniyyətinin əsasları. Dərs vəsaiti. Bakı, N/BM, 2015. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 276 Мирвари Исмайылова Невербальные средства коммуникации Резюме В коммуникативном процессе для польного оcознания передаваемой информации используются все средства ( вер- бальные и невербальные). В статье рассматриваются вопросы невер- бальных средств общения. Выясняется, что невербальные средства общения (мимика и жесты) позволяют говорящему полнее выразить свои чувства, показывают, насколько участники коммуникации владеют собой, как относятся друг к другу. В статье также опре- делены эталонные типы жестов и мимики, рассмотрены нацио- нальные характеры жестов. MirvariIsmayilova The means of non-verbal expression of communication Summary In the communication process for fully appreciate the transmitted information is used by all means (verbal and non-verbal). In this article deals with the question of non-verbal communication means. It is cleared that non-verbal communication means (facial expressions and gestures) enables the speaker fully to express one’s feeling, shows some participiant’s communication how to communication with one-another. In this article it is also identified the type of facial expressions and gestures, and it is considered of the national characters of gestures. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 277 Nadir Məmmədli AMİU, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor elm ve tehsil@mail.ru NİTQ MƏDƏNİYYƏTİ: DİL VƏ NİTQ Açar sözlər: dil, nitq, kollektiv təcrübə, fərdi, təbii işarələr sistemi, nitq fəaliyyəti, şifahi və yazılı nitq, dilin funksiyaları; Ключевые слова: язык, речь, коллективная практика, индивид, естественная знаковая система, письменная и устная речь, функции языка. Key words: language, speech, collective practice, individual, natural sign system, written and oral speech, language functions. Nitq insan fəaliyyətinin spesifik cəhətlərini əks etdirdiyi üçün dilçilikdə iki mənada işlənir: danışıq prosesi (şifahi və ya yazılı) və bu prosesdə səs. Nitq və dil qarşılıqlı əlaqədədir. Nəsillər arasındakı rabitə, xalqın intellektual və mədəni irsi dil vasitəsilə ötürülür. Nitq dilin fəaliyyət formasıdır və məhz nitq sayəsində bu fəaliyyət forması konkret dil aktına çevrilir; nitq, ilk növbədə, onun kommunikativ imkanlarını üzə çıxarır və dildən fərqli olaraq, müəyyən məqsədə xidmət edir. Nitq maddidir – şifahi formada səslənir, yazılı formada isə müəyyən qrafik işarə və vasitələrlə reallaşır. Konkret situasiyadan asılı olaraq, hər ikisi məkan və zaman çərçivəsində funksionallaşır. Məsələn, hazırlanan bir mətn üzrə çıxış fərqli ola bilər; fərq həmin mətni necə qavramaqdan, hansı səviyyədə mənimsəməkdən, məzmunla bağlı nə qədər danışa bilməkdən, hazırlıq üçün nə qədər vaxt sərf etməkdən, hansı məkan və məsafədə həmsöhbətlə nitq fəaliyyətini qurmaqdan və s.-dən asılıdır. Nitq konkret şəraitdə müəyyən fərd (və ya auditoriya) üçün hazırlanır, bu səbəbdən o təkrarolunmazdır, bu və ya digər vasitələrlə yazıya alınsa belə, hər dəfə səsləndikdə mövcud şəraitə uyğun dəyişir, eyni hal daim təkrar olunur (Sokratın məşhur kəlamındakı kimi: “Axar çayın suyunda iki dəfə çimmək olmaz”). Bu ölçü ilə yanaşsaq nitq müəyyən fasilə və fasiləsiz sonsuzluğa qədər davam edir, mahiyyət etibarı ilə bütün həyatımız nitqlə qurulur - dəyişən şərait, həmsöhbət, nitqin mövzusu və formasıdır. Bu yanaşma ilə nitq düz xətt üzrə inkişaf edir, müəyyən ardıcıllıqla hər bir cümlə digərindən sonra söylənilir. Şifahi nitq prosesi tempə (sürətli və ya asta), qısa və ya uzunluğuna, adıcıllığa, səs gücünə, Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|