Microsoft Word Turkan dissertasiya double updated docx

29 
 
-  siyasi  və  makroiqtisadi  sabitliyin  yaradılması  və  saxlanılması,  qanunun 
aliliyinə nail olunması; 
- fiziki infrasruktrun və ümumi təhsilin yüksək səviyyəsinə nail olunması; 
- bazarların açıqlığı; 
-  dünya  səviyyəli  texnologiyanın  assimlyasiya  edilməsi  üçün  şəraitin 
yaradılması. 
2.  nvestisiya mərhələsində olan ölkə iqtisadiyyatı üçün; 
-  elmi  -  tədqiqat  və  fiziki  infrastruktur  güclərinin  təkmilləşdirilməsinə 
investitsiyalarının qoyulması; 
- xarici texnologiyanı qabaqlayan və dəyərlilərin yaradılması zəncirinin bütün 
mərhələləri  (hasilatdan  başlayaraq  son  məhsul  istehsalına  qədər)  üzrə  istehsal 
güclərinin genişlənməsi üçün imkanların yaradılması. 
3. Yeniləşmə mərhələsində olan ölkə iqtisadiyatları üçün: 
-  dünya  səviyəli  tədqiqat    resurslarının  (təşkilatı,  infrastruktur,  iş  qüvvəsi) 
yaradılması; 
-  milli şirkətlər üçün nadir strategiyanın və dünyada ən yeni innovasiyaların 
yaradılması üçün şəraitin yaradılması. 
M.  Porterrin  nəzəri  baxışları  xarici  ticarətdə  ölkənin  əmtəələrinin  rəqabət 
qabiliyyətini yüksəltmək məqsədi ilə Avstraliyada,Yeni Zellandiyada və ABŞ –da 
1990 - cı illərdə  hazırlanan dövlət səviyyəli məsləhətlərin əsasını təşkil edirdi. 
 Bir  sira  iqtisadçılar  M.  Porterin  nəzəri  baxışlarının    inkişaf  etdirilməyə 
ehtiyac olduğunu  göstəriridilər və qeyd edirdilər ki, bu nəzəri konsepsiya ölkənin 
rəqabət qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində təkmilləşdirilməlidir. 
 Ölkənin  beynəlxalq    rəqabət  qabiliyyətinin  artırılması  nəzəriyyəçi-
iqtisadşılardan başqa bir sıra ölkələrin hakimiyyət orqanları ilə yanaşı  beynəlxalq 
təşkilatları  da  maraqlandırırdı.  Məs.  80  –  90  -  illərin  sonunda  ABŞ  –  da  rəqabət 

---

30 
 
qabiliyyəti  üzrə  Şura,  Avropa  komisiyasında  rəqabət  qabiliyəti  üzrə  Məsləhət 
Qrupu   yaradıldı. 
Bir firmanın rəqabətçi üstünlüyünün olması bu firmaya ən rəqabətçi bazarda 
belə  mənfəət  gətirəcəkdir.  Rəqabətçi  üstünlüyü  olmayan  bir  firma  isə  fürsətlərin 
çox olduğu bazarlarda belə zəif olacaqdır.  
Michael  Porter,  rəqabətçi  üstünlüyü  yaxalaya  bilmək  və  uzun  müddətdə 
müdafiə edilə bilən bir mövqe əldə etmək və rəqiblərdən üstün olmaq üçün bu üç 
jenerik strategiyanı müəyyən etmişdir:  
1.
  Maya Dəyərində Liderlik Strategiyası  
2.
  Fərqliləşdirmə Strategiyası 
3.
  Fokuslanma Strategiyası  
Bu  üç  strategiya  iki  yöndəələ  alınmışdır:  Stratejik  sahə  və  stratejik  qüvvət. 
Stratejik  sahə  tələb  yönlüdür  və  hədəf  bazarın  böyüklüyünü  və  kompozisiyasını 
nəzərə alır. Stratejik qüvvət ehtiyacı təmin etməyə yönəlik yanaşmadır və firmanın 
qüvvətli tərəfini nəzərə alır. 
Stratejik  sahə  baxımından  ələ  alınan  fərqliləşdirmə  strategiyası,  müştərini 
mərkəzə  yerləşdirərək  onların  ehtiyaclarına  görə  məhsulların  istehsalını  nəzərdə 
tutur.  Stratejik  qüvvət  isə  firmanın  aşağı  maya  dəyərli  mövqeyini  təmin  edə 
bilməsi  ilə  maya  dəyəri  liderliyi  strategiyasının  tətbiqini  əhatə  edir.  Üçüncü 
fokuslanma  strategiyası  bu  ilk  iki  strategiyanın  seçilmiş  dar  bir  hədəfə  tətbiq 
edilməsidir. Maya dəyəri liderliyi strategiyasının tətbiqi firmanın bütün xərclərinin 
ortalama bir rəqibin bütün xərclərindən daha az olmasından asılıdır. Fərqliləşdirmə 
strategiyasının  tətbiqi  isə  müştərilər  onlara  təklif  edilən  məhsul  və  xidmətlərin 
daha  üstün  olduğunu  düşünərlərsə  və  rəqiblərin  təklif  etdiyi  qiymətdən  daha 
yüksək bir qiymət ödəməyə istəkli isələr həyata keçirilə bilər.  
Maya Dəyərində Liderlik Strategiyası. Maya dəyərində liderlik, məhsuldar 
həcmli  aktiv  müəssisələrin  qurulmasını,  əldə  edilmiş  təcrübələrlə  güclü  maya 
dəyəri  düşüşlərinə  nail  olunmasını,  maya  dəyəri  və  ümumi  xərclərə  sıx  nəzarəti, 
kiçik müştəri hesablarından uzaq durulmasını və araşdırma-təkmilləşdirmə, servis, 

---

31 
 
satış  gücü,  reklamlar  və  s.  kimi  sahələrdə  xərclərin  ən  aza  endirilməsini  lazımlı 
edir.  
Bu  strategiyanı  tətbiq  edən  şirkətlər  məhsulları  böyük  miqdarlarda  istehsal 
edərək  daha  az  miqdarlarda  məhsul  istehsal  edən  şirkətlərə  qarşı  daha  aşağı 
qiymətlər təklif edə bilirlər.  
Aşağı  maya  dəyəri  ilə  çalışmaq  üçün  firmaların  bir  neçə  üstünlüyə  sahib 
olması lazımdır.  
Bunlar: Xammalları daha asan əldə edə bilmək; Xərcləri yaymaq üçün geniş 
bir məhsul çeşidinə sahib olmaq; Həcm   üstünlüyündən yararlanmaq üçün böyük 
hədəf bazar və müştəri qrupuna sahib olmaq. 
Firma  maya  dəyərində  lider  olmaq  üçün  hər  bir  sahədə  mükəmməl  olmaq 
məcburiyyətində deyil. Ancaq bu firma ən aşağı maya dəyərinə sahib olmalıdır və 
bunu davam etdirə bilməlidir.  
Bu  strategiyanı  əsasən  böyük  firmalar  tətbiq  edirlər.  Ancaq  indiki  zamanda 
fərdiləşən  ehtiyaclar  istehsalı  kütlə  halında  deyil,  fərdi  gözləntiləri  təmin  edəcək 
şə
kildə  həyata  keçirilməsini  lazımlı  edir.  Maya  dəyərində  liderliyi  yaxalayan 
ş
irkətlər  elastik  davranmada  əsasən  effektiv  deyillər.  Xüsusilə  də  ehtiyaclardakı 
sürətli  dəyişmələr  və  texnoloji  inkişaf  bu  şirkətlərin  istər  maya  dəyəri,  istərsə  də 
müştəriyə lazımi xidməti təklif etmə baxımından çətinliyə salacaqdır.  
Fərqliləşdirmə  Strategiyası.  stehlakçıların  məlumatlanması,  ehtiyaclardakı 
fayda  məvhumundakı  fərqliləşmələr  vəya  məhsullardan  gözlənən  faydanın  fərqli 
xarakter  alması  firmaları  rəqabət  edə  bilmədə  hər  zaman  yeniliyə  və  fərqliliyə 
müraciət  etməyə  yönəldir.  Sektorlarda  firma  sayı  davamlı  olaraq  artır.  Artıq 
məhsulun  özü  və  qiyməti  ilə  rəqabət  etmək  çətinləşməkdədir  və  bəzən 
dəəhəmiyyətini itirməkdədədir. 
Firmalar  onları  digərlərindən  fərqləndirəcək  dayaqlar-  fərqli  və  çox  sayda 
özəlliklər  və  xüsuslar  üzərində  yoğunlamaq  məcburiyyətindədirlər.  Keyfiyyət, 
dizayn,  yenilik,  müştəri  xidməti,  texnologiya,  bazara  daha  tez  çatmaq  və  ya 
reaksiya  vermək  (hətta  ehtiyacları  əvvəlcədən  təyin  etmə),  çatdırılma,  əlavə 
servislər,  imic  (marka  imici/marka  adı),  fərdilik,  göstəriş,  sosial  mesaj, 

---