96
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
İlan Arxetipinin Azərbaycan Və Çin Ədəbiyyatında Təzahürü
Kərimova Nərgiz Arif qızı
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu
Azərbaycan-Asiya ədəbi əlaqələri şöbəsinin kiçik elmi işçisi
nergizkerimova622@gmail.com
XÜLASƏ
Bu gün müasir tədqiqatların aparıcı istiqamətlərindən biri də arxetiplər nəzəriyyəsidir. "Bu
nəzəriyyəyə görə, insanın özünü ifadə simvollarının əsasında onunla bərabər doğulan ilkin obrazlar mühüm yer
tutur ki, bu da yaradıcılığın bütün məqamlarında aparıcı mövqeyə malik olur. Beləliklə, harada yaşamasından
asılı olmayaraq insanın dünya duyumu və psixoloji imkanları bir-birinə oxşar obrazlar vasitəsi ilə təcəssüm olunur
və Karl Qustav Yunq bunları arxetiplərin təzahürü hesab edirdi".
Dünyanın müxtəlif xalqları arasında qədim dünyagörüşlərdən biri olan ilana sitayiş geniş yayılmışdır.
Bu inam şifahi xalq ədəbiyyatında - əsatirlərdə, əfsanələrdə, nağıllarda, eyni zamanda, tarixi abidələr üzərində
təsvirlərdə özünü büruzə verir.
"E.ə. II minillikdə I minilliyin başlanğıcında bütün dünyada günəşin ilanlarla mübarizəsi
haqqında əsatir yayılmışdı. İlan bir çox xalqlarda qorxu hissi yaradırdı. İlan şamanların köməkçisi, müqəddəs və
toxunulmaz idi. Lakin müqəddəs ilanlara sitayiş təkcə zəhərli və təhlükəli heyvan qarşısında qorxu ilə deyil, həmdə
onların əzəməti qarşısında ehtiramla bağlıdır. İlanlara ehtiram digər heyvanlarla müqayisədə daha qədim hesab
olunur və dünyanın bir çox xalqlarına məlumdur.
"İlan qədim türklər inanc sisteminin başlıca elementləri arasında yer alır. Başqa xalqların
mifologiyasında şər gücləri təmsil edən ilan, türklərin varlığına işarə hesab olunur. Orta Şərq və Avropa
xalqlarının mifologiyasına ilanla bağlı inanclar şumerlər vaitəsilə daxil olmuşdur. Tövrat və digər dini kitablarda
da öz əksini tapan bu simvolun kökləri, Çin mənbələrinə görə, b.e.ə. VII minillikdə meydana gələn və 5000 il
ərzində davam edən “Neklərin (ilanların) müharibəsi”nə qədər gedib çıxır. Qədim türklər ilan və ya əjdahaya
çincə “luu”, “lang” kimi adlar da vermişdi. Dilimizdə “ilan” kimi tələffüz edilən “yılan” sözü “su”, “bulaq”
mənasına gələn “yul”dan törəmişdir.
Azərbaycan şifahi və yazılı ədəbiyyatı ilə yanaşı, Çin ədəbiyyatında da ilan arxetipi
nümunələrini görmək mümkündür. Mustafa Çəmənli "Xallı gürzə" romanı, Şərif Ağayar "Haramı" romanı, İsa
Muğanna "İlan dərəsi və ya Peyğəmbərin taleyi" povesti, Səxavət Sahilin "Əliverdinin ilanı" hekayəsi, "İlan
məhəbbəti" əfsanəsi, "Abduləsər dağı" əfsanəsi, "İlan oğlan" əfsanəsi, "Qızıl ilan" əfsanəsi, "İlan və qız" nağılı,
“Dad Xanpərinin əlindən” nağılı və s. ədəbiyyatımızda işlənən arxetip nümunələrini göstərmək olar. Çin
ədəbiyyatında isə Li Bixua (Li Bihua) “Yaşıl ilan”, Pu Sonlin (Pu Songling) “Yalnız Studinin qəribə nağılları”,
Xalq əsatiri “Ağ ilanın nağılı” (Bai She Zhuan), Fın Menlon (Feng Menglong) “Dünyanı xəbərdar etmək üçün
adi sözlər – Xanım Ağ ilan”, “Fu Si” (Fu Xi) və “Nü Va” (Nü Wa) hər ikisi əsatirdə insan başlı ilanlardır, Lyu
Conyuan (Liu Zongyuan) “İlan tutanın söhbəti” və “Taypinin müfəssəl qeydləri” əsərləri və s. arxetipik
nümunələrdir.
İlan arxetipinin şifahi və yazılı Azərbaycan və Çin ədəbiyyatında təzahürü formaları müəyyən
nümunələr əsasında araşdırılmış və hər iki ədəbiyyatda arxetip nümunələrinin oxşar və fərqli xüsusiyyətləri
işlənmişdir.
Açar sözlər: Azərbaycan, Çin, ədəbiyyat, ilan, arxetip
97
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
Portfolyo Yönteminin Mesleki Gelişim Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Öğretmen
Adaylarının Görüşlerinin İncelenmesi: Durum Çalışması
Arş. Gör. Gürol YOKUŞ
Mersin Üniversitesi
gurolyokus@gmail.com
Doç. Dr. Hakan AKDAĞ
Mersin Üniversitesi
hakanakdag@mersin.edu.tr
ÖZET
Bu araştırma kapsamında portfolyo yönteminin mesleki gelişim amaçlı kullanılmasına ilişkin öğretmen
adaylarının görüşleri incelenmiştir. Öğretmen adaylarının mesleki gelişimleri temel olarak pedagojik ve alan
bilgilerinin geliştirilmesine bağlıdır. Bu gelişimi sağlamak için öğretmen yetiştiren kurumlar çeşitli yöntemler
kullanmaktadır. Bu yöntemlerin başında portfolyo gelmektedir. Öğretmen eğitimi alanında portfolyo kullanımı
giderek yaygınlaşmıştır. Portfolyo bireysel kullanıma uygun olduğu kadar kullanıcının kariyerini ilerletme ve
mesleki gelişimini sürdürme açısından da oldukça yararlı bir yöntemdir.
Bu çalışmada bilimsel araştırma yöntemi olarak nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması
kullanılmıştır. Çalışma grubundaki katılımcılar seçkisiz olmayan örnekleme türlerinden amaçlı örnekleme altında
yer alan ölçüt örnekleme tekniği kullanılarak belirlenmiştir. Nitel veriler Sınıf Eğitimi Bölümünde okuyan ve
portfolyo tutmuş olan 24 öğretmen adayından veri toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak uzman görüşleri
doğrultusunda geliştirilen Açık Uçlu Anket Formu kullanılmış ve veriler içerik analizine tabi tutulmuştur.
Verilerin analizi sonucunda “mesleki gelişim amaçlı kullanımı” teması altında “öz değerlendirme
yapma, mesleki gelişimi izleme fırsatı sunma, öğretimin iyileştirilmesine katkı sağlama” kodları; “kişisel gelişim
amaçlı kullanımı” teması altında “bireysel yetkinliğinin farkına varma, geliştirmeye açık yönlerini fark etme,
problem çözme ve karar verme becerilerini artırma” kodları; “mesleki aidiyet” teması altında ise “mesleğini
daha iyi tanıma, mesleki motivasyon ve öğretmen kimliğinin gelişmesi ” kodları ortaya çıkmıştır. Araştırmanın
bulguları, portfolyo yönteminin mesleki gelişim amaçlı kullanmaya uygun olduğu, kullanıcıların meslekleriyle
ilgili gelişimlerini sağladığı, öğretmenlik mesleğine ilişkin aidiyet duygusunu artırdığı, öğretmen adaylarının
kendi öğrenmeleri üzerinde yapıcı bir rol oynadığı, bir öğretmen olarak karar verme, problem çözme ve yansıtıcı
düşünme becerilerini geliştirdiğini göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Portfolyo yöntemi, öğretmenlerin mesleki gelişimleri, mesleki aidiyet
Dostları ilə paylaş: |