Microsoft Word vencur 2015. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
68
Kooperasiya iqtisadi proses kimi və kooperativ onun təşkilati-hüquqi forması kimi kənd təsərrüfatı fəaliyyətinin digər istiqamətlərindən və formalarından müsbət keyfiyyətlərinə görə fərqlənən çoxlu üstsnlüklərə malikdir. Kooperasiya - özünütəşkil, özünüidarə, öz fəaliyyətinə görə tam məsuliyyət daşıma prosesidir. Özünütəşkil üçün kifayət qədər yüksək bilik səviyyəsinə, təcrübəyə və motivasiyaya malik, dövlət sistemi tərəfindən dəstəyə arxayın olan qabiliyyətli kollektiv lazımdır. Müasir mərhələdə kənd əhalisi belə fəaliyyətə psixoloji cəhətdən hazır deyil və göstəriləcək köməyə inanmırlar. Kənd əhalisinin psixoloji hazırlığının formalaşması prosesinin sürətlənməsi və kooperasiyanın inkişafı üçün əlverişli şəraitin yaradılması dövlət dəstəyindən daha çox asılıdır. Kooperasiyanın inkişafına dövlət dəstəyi tədbirlərinə aşağıdakıları aid etmək olar: -
- kooperativləri daxil etməklə aqrobiznes üçün ümumiqtisadi situasiyanın yaxşılaşdırılması; - kənd əhalisinin kooperasiyaya psixoloji hazırlığına kömək göstərilməsi; - kiçik kənd təsərrüfatı istehsalçıları, o cümlədən kooperativlər üçün bazar infrastrukturunun aktiv inkişaf etdirilməsi; - kooperativlər üçün kadrların hazırlıq sisteminin yaradılması; - təşkilatların kooperativ şəbəkəsinin kompleks formalaşmasına cəhd edilməsi; - kooperativ prosesinin idarə olunmasının təkmilləşdirilməsi; - yaradılan kooperativlərə və onların iştirakçılarına maliyyə yardımının göstərilməsi. Kooperativ hərəkatının bütün formalarının inkişafına stimullaşdırıcı təsir göstərən mühüm həlqə kənd təsərrüfatı kooperativ bazarların yaradılması ola bilər. Birincisi, kiçik aqrobiznes üçün təchizata birbaşa yol açılır ki, bu da ayrı-ayrı kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artırılmasına səbəb olacaqdır. kincisi, kənd təsərrüfatı xammalının emalı ilə məşğul olan kooperativlərin formalaşmasına gətirib çıxaracaqdır. Üçüncüsü, kooperativ üzvlərinin ərazi əlaqələri xeyli möhkəmlənəcəkdir. 69
“Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” inkişaf konsepsiyası çərçivəsində ASK- nın inkişafına dair hazırlanacaq Dövlət Proqramında aqrar sektorda kiçik təsərrüfatçılıq formalarının, o cümlədən kənd təsərrüfatı istehlak kooperativlərinin yaradılması və dayanaqlı inkişafına dair tədbirlər nəzərdə tutulur. Kənd təsərrüfatı kooperativlərinin istehsal, təchizat, təminat, emal, xidmət, o cümlədən kredit kooperasiyası formalarından istifadə olunması kooperativ hərəkatını möhkəmləndirəcək, kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatının kooperativ seqmentinə dövlətin real dəstəyini təmin edəcəkdir. Maliyyə resursları kiçik biznesin inkişafına həlledici təsir göstərən amildir. Yeni yaradılan kiçik müəssisə üçün ilkin kapitalın yaranması, mövcud kiçik müəssisə üçün isə dövriyyə vəsaitlərini artırmağa investisiya və kredit resurslarının cəlb edilməsi mexanizmi daha vacibdir. Deməli, kiçik biznesin inkişafını ləngidən ə sas səbəb maliyyə resurslarının çatışmaması ilə bağlıdır. Kənd təsərrüfatı rayonlarında bank və kredit təşkilatlarının kifayət qədər olmaması kiçik aqrobiznesin maliyyə probleminin həllini çətinləşdirir. Qeyd etmək lazımdır ki, bir sıra rayonların ərazisində hətta mikromaliyyələşmə proqramları mövcuddur, hansıki kiçik biznesin maliyyə problemini potensial həll edə bilər. Lakin onlar ə sasən kənd təsərrüfatı müəssisələrinin kreditləşdirilməsini nəzərdə tutur, kiçik biznes subyektləri isə vəsait almaq imkanından məhrum olurlar, həm də onların kreditin qaytarılmasına təminat kimi likvid girovu yoxdur. Araşdırmalar göstərir ki, kənd təsərrüfatı rayonlarında sahibkarların özləri vəsait axtarmaqda təşəbbüskarlıq göstərmirlər, onlar avadanlıqların lizinqi, kommersiya kreditləri üzrə faiz dərəcəsinin subsidiyalaşdırılması kimi mütərəqqi maliyyələşdirmə üsulları haqqında bilgilərə malik deyil. Belə bir şəraitdə ucuz kredit təqdim edən institut kimi kənd təsərrüfatı kredit kooperasiyasının yaradılması və inkişafı olduqca zəruridir. Kredit kooperativləri fəaliyyəti qeyri- kommersiya xarakteri daşıyır, onlar borcların qaytarılmaması riskini azaldırlar, rayon və dövlət büdcələri ilə əlaqədar maliyyə əməliyyatlarının aparılmasında vasitəçi kimi çıxış etmək imkanı əldə edirlər.
70
Rusiyada bazar münasibətlərinə keçid zamanı kredit institutları sistemi dövlət dəstəyi üsullarından biri kimi yaradılmış və dünya təcrübəsindən fərqli olaraq yuxarıdan aşağıya doğru həyata keçirilmişdir. Əksər hallarda kredit kooperativləri öz üzvlərinin təşəbbüsünə görə və vəsaitlərinin toplanması yolu ilə formalaşmışdır. Yaradılmasının təşəbbüskarı dövlət olan ölkələrdə kredit kooperativləri sonradan dövlətin strukturundan tamamilə ayrılmışlar və dövlətin maliyyə dəstəyindən məhrum edilmişlər. Ölkənin aqrar sektorunun maliyyə resurslarına obyektiv tələbatının olduğu və bank strukturlarının kiçik aqrobiznesi kreditləşdirmək istəmədikləri müasir dövrdə kiçik və orta kənd təsərrüfatı əmtəə istehsalçılarının kreditləşdirilməsinin effektiv institutu qismində kənd təsərrüfatı istehlak kredit kooperativləri çıxış edə bilirlər.
Kiçik aqrobiznesin maliyyə-kredit infrastrukturunun inkişaf prioritetlərindən biri aqrar sənaye istehsalının diversifikasiyasıdır. ASK-da təşkilati-iqtisadi münasibətlərin təkmilləşdirilməsi proseslərinin təhlili əsasında aqrar sənaye istehsalının diversifikasiyasının xüsusiyyətləri müəyyən edilmişdir. Belə ki, ASK müəssisələrində əhalinin tələbatına uyğun olaraq kənd təsərrüfatı məhsullarının çeşidi genişləndirilir, kənd təsərrüfatı xammalının emalı, saxlanılması, nəqli və satışı təşkil edilir, yeni istehsal və xidmət sexləri yaradılır, həmçinin ticarət firmaları və sosial-mədəni xarakterli obyektlər tikilib istifadəyə verilir. nvestisiya, bazar, məhsulun satış kanalları, mütəxəssislərin hazırlanması və torpaqdan istifadə diversifikasiyaya məruz qalır. Emal müəssisələri özünü kənd təsərrüfatı xammalı ilə yaxşı təmin etmək məqsədilə torpağı icarəyə götürməyə və ə ldə etməyə maraqlı olurlar, ətraf təsərrüfatlara və əhaliyə istehsal və vasitəçilik xidməti göstərirlər, həmçinin maliyyə vəziyyətini stabilləşdirmək üçün xalq istehlakı mallarının istehsalı üzrə sex və xüsusi ticarət şəbəkəsi təşkil edirlər. Diversifikasiyalı istehsal maliyyə münasibətlərində dayanaqlığı təmin edir, özünün əmtəə və xidmətləri, yeni məhsulların istehsalı hesabına daxili bazarı doldurmağa, vasitəçilərin inhisarını və neqativ təsirini, disparitet qiyməti aradan qaldırmağa imkan verir, istehsalın kooperasiyası və inteqrasiyasının inkişafına, Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|