Microsoft Word X. Tahire dissertasiya doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ekspert sisteml ər
- Genetik alqoritml ər
- Kompüter proqramı T əhsil
- çatı şmazlı ğı Üstünlükl əri stehsal artımı
- Davamlılıq
53
2.2. qtisadi fəaliyyətdə qeyri-səlis məntiqdən istifadədə süni intellekt proqramı Süni intellektin tarixi Aris, Leybis, Dekart, Paskal, Bul, Sayman, və s.-lərinin adı ilə bağlıdır. Aristotelin süni intellektə verdiyi tövhə o olmuşdur ki, o ilk dəfə olaraq yeni qanunların yaranmasında insanın rasional biliklərinə əsasən məntiqi nəticə çıxarma mexanizmini əsaslandırmışdır. Daha sonra Dekart süni intellektin digər bir vacib məqamını, yeni biliklərin ortaya qoyulmasında irrasional biliklərlə yanaşı insanın intuisiyasının iştirak etdiyini qeyd etmişdir ki, yeni qanunların irəli sürülməsində insan həm biliklərinə həm də intuisiyasına əsaslanır. Daha sonra 1642-cı ildə Paskal ilk dəfə olaraq insanın edə biləcəyi əməliyyatları – toplamanı və çıxmanı edə bilən maşın yaratdı. Bu insanın intellekt fəaliyyətini yamsılayan ilk prototip oldu. Az sonra Leybnis tərəfindən həmin qurğu daha da inkişaf etdirildi. Və vurma, bölməni də yerinə yetirdi. Leybnisin verdiyi tövhələrdən biri də , ilk dəfə olaraq tərcümə edə bilən sistemin yaradılması ideyasını irəli sürmüşdür. Süni intellektə Bull cəbrinin meydana çıxması böyük sıçrayışa, yeni ideyaların yaranmasına səbəb olmuşdur. 1845-ci ildə ildə ilk EHM (elektron hesablama maşını) yarandı. EHM-lərin meydana gəlməsi Kibernetikanı və onunla yanaşı süni intellekt sistemlərinin inkişafının başlanğıcı oldu. Bu istiqamətdə tədqiqatlar ilk olaraq oyunlar sisteminin və tərcümə sistemlərinin yaranması istiqamətində özünü göstərir.
alqoritmlərdən istifadə etməzlər, vacib olan informasiyadır. Əsasən süni intellektdə nəzərdə tutulmuş Prolog, Lisp-dən istifadə olunur. stənilən dildə də kodlaşdırıla bilər. Süni intelektlə ekspert sistemi arasında əsas fərq ondan ibarətdir ki, süni intellekt insan kimi fikirləşərək problemi həll edər, ekspert sistem isə ancaq və ancaq ekpert kimi davranaraq problemi həll edən kompyuter proqramıdır. Fuzzy ekpert sistemi 54 Verilənlər üzərində fikirləşən və qəti bir nəticəyə gəlməyən kompyuter proqramlarıdır. Fuzzy Ekspert Sistem, məlumatların qeyri-kafi və az olduğu sistemlərdə qeyri-səlis giriş və çıxış verilənlərindən qeyri-səlis məntiq qaydaları çərçivəsində məntiqli həllin tapar. Qeyri-səlis məntiq komponentlərindən biri olan qeyri-səlis çoxluqlar anlayışı bu mərhələdə istifadə edilir. Çünki bilik bazası ə vəzinə bu alt çoxluqlarda təyin olan funksiyalar işləyir. Süni sinir şəbəkələri Giriş və çıxışları olan bir-birləri ilə möhkəm bir şəkildə əlaqələnmiş olub insan beynindəki hüceyrələrin iş prinsipi modelləşdirən bir kompüter sistemidir.
Geniş, kompleks, çox ölçülü və s. problemlərin xüsusiyyətləri və ehtimala söykənən, axtarış quruluşda olan sistemlərdir.
Ekspert Sistemlərin istifadə Sahələri: Şə
stifadə sahəsi: Səs tanıma, görüntü analizi, yoxlama Təxmin-proqnoz: Verilmiş vəziyyətlərə bənzər nəticələrin çıxarılması stifadə sahəsi: Hava proqnozu Diaqnoz: Müşahidə nəticələrinə görə sistem nasazlıqların təsbiti stifadə sahəsi: Tibb, elektronika Səhv ayırd etmə: Səhvlərə səbəb olan pozuntuların təqdim edilməsi stifadə sahəsi: Kompüter proqramı Təhsil: Şagird davranışlarının təsbiti və nəzarəti stifadə sahəsi: Məsləhətləşmə, islah, müalicə darə: Sistem davranışının şərhi, proqnozu, təmiri və nəzarəti stifadə sahəsi: Hava nəqliyyatı Ekspert sistemlərinin üstünlükləri və çatışmazlığı Üstünlükləri stehsal artımı: Ekspert insanlardan daha sürətli olduğundan ötəri zaman anında istehsal artımı gözlənilə bilər. 55
öz-özünə bilik qazana bilər.
nsan ekspertinə çəkilən xərc yalnız bir dəfə ekspert sisteminin yaradılmasına çəkilər. Sonra isə adi bir tətbiqi proqram kimi istifadə edilər. Bir başa xərcə qənaət edilər Bilik vermə: Mövzu haqqında məlumatı olmayanlara öyrətmə bacarığı. Sistem əhatə etdiyi predmet sahəsini ondan istifadə etməzdən əvvəl istifadəçiyə ilkin anlayışları çatdıra bilər.
qədər analiz etdikdən sonra nəticə çıxardar. nsan ekspert qərar verərkən ona müxtəlif amillər təsir göstərə bilər, nəticədə yekun qərar verərkən faktırlar yaddan çıxa bilər. Ekspert sistemlərində isə belə problem yoxdur və sair. Ekspert sistemin quruluşunda ən əhəmiyyətli faktor, qərar vermək, inkişaf etdirilə bilmək, məlumatı yığıb onu işlədə bilməkdir. Bu qurulan sistem müəyyən predmet sahəsinə aid olan biliklərə sahib olmalıdır. Hazırlanmış bir ekspert sistemdə alqoritm yoxdur. Hər zaman biliyə söykənən ə məliyyatlar həyata keçirilir.Bilik bazasından məlumat çağırılır, emal edilib, axtarış reallaşdıqdan sonra nəticəyə çatıb çatmadığı haqda şərh edilər. Sistem doğru şəkildə hazırlansa sistem öz-özünü inkişaf etdirə bilər. Öyrənmə qabiliyyəti qazandırıla bilər. Bilik bazasını daim yeniləyə bilər. Bir problemə həll tapmaq üçün əvvəl o problemə aid model yaradılır. Modeli yaradılmayan problemlerin həlli hardasa qeyri-mümkündür. Həllə başlamadan əvvəl ilk əməliyyat modelin yaradılması, hazırlanması və işlənəbilər hala gətirilməsidir. Süni intellekt proqramlarının ortaq xüsusiyyətlərindən biri, bu proqramların hamısının əsasında biliyin dəyanmasıdır. Bilik, insan beyninin olduğu kimi kompüter beyninin də təməl daşıdır. Süni intellektin əhəmiyyətli qolu olan Ekspert Sistemlər üçün biliyin əhəmiyyəti, digər süni intellektin digər qollarına görə çox daha böyükdür. Çünki ekspert sistemin özü, sahib olduğu bilikdir. Ekspert
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|