Microsoft Word X. Tahire dissertasiya doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
47 Hazırda periferiya texnikası vasitələri kimi elektron kassa aparatlarından və banknotları hesablayan cihazlardan da geniş istifadə edilir. Elektron kassa aparatları kassa əməliyyatlarının sürətini artırmaq və məlumatların dəqiqliyini təminin etməklə yanaşı, malların hərəkətinin uçot sistemini əsaslı surətdə təkmilləşdırməyə imkan verır. Elektron kassa aparatları kassir əməyinin yüksək səviyyədə avtomatlaşdırılması üçün, alıcılara xidmətin səviyyəsinin yüksəldilməsi və yekun məllumatların rabitə kanallarına və texniki- informasıya daşıyıcılarına cıxarılması ücün əlverışli sərait yaradır. Banknotların, müxtəlif pul nişanlarının və məbləğlərin hesablanması prosesində tətbıq edılən cihazlar əvəzsizdir. Bu cür sayğacların konsrtuksiyası ıxtiyari valyuta nümunələrini yüksək sürət və dəqiqliklə hesablayır (saniyədə təqribən 100 vərəq besablama sürətinə malikdir). Qalınlığı 0,1 mm-ə bərabər olan bərk kağız vərəqələri 100% dəqiqliklə hesablaya bilir. nformasiyanın işlənmə texnologiyalarının proqram təminatı dedikdə, müasir hesablama texnikası vasitələrinin köməyilə məlumatların işlənmə sistemlərinin yaradılması məqsədləri üçün istifadə edilən proqram vasitələrinin və sənədlərin məcmusu başa düşülür. Proqram təminati vasitələrinin yerinə yetirdiyi funksiyalardan asılı olaraq onu iki yerə ayırmaq olar: a) baza və ya sistem proqram təminatı; b) tətbiqı proqram təminatı. Baza və ya sistem proqram təminatı iqtisadi informasıyanın kompüterdə işlənməsi prosesini təşkıl etməklə yanaşı tətbiqi proqram vasitələri üçün normal iş mühitini də təmin edir. Baza proqram təminatı sistemin aparat vasitələri ilə o dərəcədə bağlıdır ki, bəzən onu kompüterin bir hissəsi hesab edirlər. Tətbiqi proqram təminatı istifadəçinin konkret məsələlərinin həlli və bütövlükdə informasıya sisteminin hesablama prosesinin təşkil edilməsini nəzərdə tutur.
Baza proqram təminatının tərkibinə aşağıdakılar daxildir: - əməliyyat sistemləri; - servis proqramları;
48 - proqramlaşdırma dillərinın translyatorları; - texniki xidmət proqramları. Ə məliyyat sistemləri (ƏS) informasıyanın işləmə proseslərinin idarə edilməsini və aparat vasitələri istifadəçilərin qarşılıqlı fəaliyyətini təmin edir. Ə S-nın ən mühüm funksiyalarından biri islifadəçilər tərəfındən həll edilən məsələlərdə informasiyanın girişi və çıxışı proseslərinin, tətbiqi məsələlərin yerinə yetirilməsinin idarə edilməsinin avtomatlaşdırılmasından ibarətdir. Şə bəkə əməliyyat sistemləri lokal və qlobal hesablama kompüter şə bəkələrinin meydana gəlməsilə əlaqədardır və istifadəçinin hesablama şə bəkəsinin bütün resurslarına müraciətini təmin etmək üçündür. Şəbəkə əmoliyyat sistemlərinə isə Net Ward, Windows NT, Banyan Vines. IBMLAM, UNIX, Solaris və s. aid etmək olar. Servis proqram təminatı kompüterlə iş zamanı istifadəçiyə əlavə xidmətlər göstərilməsini təmin edən və əməliyyat sistemlərinin imkanlarını genişləndirən proqram məhsullarının məcmusundan ibarətdir. Servis proqram vasitələri funksional imkanlarına görə aşağıdakı vasitələrə ayrıla bılər: istifadəçi interfeysini yaxşılaşdıran vasitələr, məlumatları dağılmaqdan və yol verilməyən müraciətlərdən mühafızə edən vasitələr; məlumatları bərpa edən vasitələr; disklə əməli yaddaş qurğusu arasında məlumatlar mübadiləsini sürətləndirən vasitələr; arxivləşdırən və arxivləri açan vasitələr və antivirus .vasitələri. Təşkilati və reallaşdırma üsullarına görə servis proqraın vasitələri örtüklər, utilitlər və avtonom proqramlar şəklində verilə bılər. Örtüklər və utilitlər arasındakı fərq çox zaman örtüklərin universallığında və sonrakıların ixtisaslaşdırılmasında özünü göstərir. Örtüklər ƏS-nin üstqurumu olmaqla əməliyyat örtükləri adlandırılır. Utilitlər və avtonom proqramlar dar çərçivədə ixtisaslaşmaqla hər biri özünəməxsus funksiyaları yerinə yetirir. Lakin utilitlər avtonom proqramlardan fərqli olaraq müvafiq örtüklər mühitində yerinə yetirilir. Bununla yanaşı onlar (utilitlər) öz funksiyalarında əməliyyat sisteminin proqramları və digər utilitlərlə rəqabət aparır. Ona görə də servis proqram vasitələrinin bu cür təsnifləşdirilməsi 49 kifayət qədər səthi və son dərəcə şərtidir. Ortüklər istifadaçiyə keyfıyyətcə yeni interfeys təqdim etməklə onun ə məliyyat sisteminin əməliyyallarını və əmirlərini detallarına qədər öyrənməkdən azad edir. Antivirus proqram vasitələri vırusların diaqnostikasını, yəni aşkara çıxarılmasını və müalicəsini (neytrallaşdırılmasını) təmin edir. Proqramlaşdırma dilinin transilyatoru dedikdə proqram
mətninin proqramlaşdırma dilindən maşın dilinə tərcümə edilməsini həyata kecirən proqram nəzərdə tutulur. Özündə geniş proqram dilini, translyatoru, maşın dilini, standart proqramlar kitabxanasını, translyasiya edilmiş proqramların sınaqdan keçirilməsi vasitələri və onların vahid tam halına gətirilməsi vasitələrini birləşdirən kompleksinə proqramlaşdırma sistemi deyilir. Proqramlaşdırma sistemində olan translyator giriş dilındə yazılmış proqramı konkret EHM-in maşın əmrləri dilinə tərcümə edir. Proqramlaşdırmanın giris dilindən tərcümə edilməsi üsulundan asılı olaraq translyator kompilyatorlara və interpretatorlara ayrılır. Kompilyasiya prosesində proqram maşın dilində olan obyekt modulları yığımına çevrilir, sonradan onlar yerinə yetirilmək üçün hazır olan və maqnit diskində fayl şəklində saxlanılan vahid maşın proqramında yığılır. Bu proqram təkrar translyasiya edilmədən dəfələrlə yerinə yetirilə bilər. nterpretator ilkin proqramın addım-addım translyasıya edilməsini və operatorların təxirə salınmadan yerinə yetirilməsini həyata keçirir. Bu zaman proqramlaşdırmanın giriş dilinin hər bir operatoru maşın dilinin bir və ya bir neçə omrinə translyasiya edilir və onlar da diskdə saxlanmadan dərhal yerinə yetirilir. Beləlıklə, proqram interpretasiya edilən zaman maşın dilində saxlanılmır və ona görə də ilkin proqram hər dəfə yerinə yetirilməyə buraxılarkən onu yenidən (addım-addım) trarislyasiya etmək lazım gəlir. Kompilyatorla müqayisədə interpretatorun başlıca üstünlüyü onun sadə olmasıdır. Proqramlaşdırmanın giriş dili aşağı səviyyəli dil hesab edilən maşın dilinə nisbətən daha yüksək səviyyəli dil sayılır. Proqramlaşdırma sistemində Assembler giriş proqramlarşdırma dilindən və Assembler-kompilyatordan ibarət kompleks Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|