Microsoft Word XI jurnal 10 doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
20 kitabxana fondunun formalaşmasının müxtəlif nəzəri və təcrübi məsə- lələrinə dair 30-dan artıq iş çap etdirmişdir. Dağınıq tədris qaydalarının “Kitabxana fondları” mükəmməl ali məktəb kursunda birləşdirilməsində də onun mühüm xidmətləri olmuşdur (10). “Kitabxana fondlarının təşkili” anlayışının geniş şəkildə təşəkkül tapması 1950-ci illərin əvvəlinə təsadüf edir. Həmin vaxtlar Y.V.Qri- qoryevin indinin özündə də məşhur olan eyni adlı kitabı çapdan çıxmış- dı. 1955-ci ildə geniş “kitabxana fondları” anlayışı meydana çıxdı. Bu termin “kitabxana fondunun təşkili” anlayışını “komplektləşdirmə” və “məzmun” anlayışları ilə birgə ehtiva edirdi. Bu sahədə keyfiyyətli sıçrayış 1973-cü ildə baş verdi- Y.V.Qri- qoryev bütün bu prosesləri “formalaşma” anlayışı altında birləşdirdi. Və onun “Kitabxana fondunun formalaşmasının nəzəri əsaslsrı” kitabı fondşünaslığın inkişafında əhəmiyyətli təkan oldu, Y.V.Qriqoryev ilk dəfə olaraq sistemli yanaşmanın tətbiqinin mümkünlüyünü bəyan etdi, kitabxana fondunun yaradılması və qorunması üzrə bütün proses və əməliyyatları birgə götürməklə bu yanaşmanı təcrübədə reallaşdırdı. Y.V.Qriqoryevin əsas nəzəri nailiyyəti fondun komplektləşdiril- məsi və təşkilinin (onun təbirincə desək, uçot, işlənmə, yerləşdirmə, qorunma), habelə idarə olunmasının ümumi prinsiplərə əsaslanan və vahid tələblərə tabe olan vahid sikl olmasını sübut etməsindən ibarətdir. Bu traktovka sayəsində kitabxana fondu haqqında təlim bütövlük, mükəmməllik qazandı və qəti olaraq kitabxanaşünaslığın müstəqil böl- məsinə çevrildi. Y.V.Qriqoryev kitabxana fondunun mahiyyətini müəy- yənləşdirdi, bu anlayışın geniş və dar planda miqyasını, kitabxana fon- dunun fərqləndirici cəhət və xüsusiyyətlərini, onun formalaşmasının ümumi prinsiplərini (o vaxta qədər yalnız komplektləşdirmə prosesinin prinsipləri işlənmişdi) səciyyələndirdi. Müasir dövrdə onlardan daha əhəmiyyətlisi ilk dəfə olaraq əsaslandırılmış fondun tərkib və həcminin kitabxananın vəzifələrinə və onun oxucularının tələblərinə uyğunluğu prinsipidir. Müəllif bəzən uyğunluq prinsipinə qanun kimi baxırdı. Kitabxana fondunun formalaşması nəzəriyyəsində daha bir ideya fondların vahid formalaşma prosesinin bir-biri ilə bağlı olan və dialektik birlikdə çıxış edən üç mərhələyə (komplektləşdirmə; kitabxananın komplektləşdirmə üzrə işinin təşkili və idarə olunması; fondların cəmiyyətin yeni tələblərinə daim uyğunluğunun təmin edilməsi əsasında təşkili) ayrılması haqda Y.V.Qriqoryevin təklifi oldu (6). aha dəqiq desək, fondun komplektləşdirilməsi, fondun təşkili və fondun idarə 21 olunması. Bu dəyərləndirmə uzun illər olduğu kimi qəbul edilmiş və ali məktəb dərsliyinə (Y.N.Ctolyarov, “Kitabxana fondu”, 1979) daxil edilmişdir (9). Sonralar bəzi kitabxanaşünaslar (V. .Tereşin, A.V.Markina, Y.N.Stolarov, V.V.Şilov) kitabxana fondunun formalaşmasına dair pro- seslərə daha dərindən, detallı şəkildə və bir qədər də qeyri-ənənəvi baxış bucağından yanaşsalar da, bu məsələdə hələ də yekdil rəyə gəlinmə- mişdir. Y.N.Stolyarovun 1991-ci ildəki “Kitabxana fondu” (9) adlanan ali məktəb dərsliyində isə kitabxana fondlarının formalaşmasının texnoloji sistemi aşağıdakı proseslərə bölünmüşdü: kitabxana fondlarının modelləşdirilməsi, komplektləşdirmə, sənədlərin uçotu, sənədlərin işlənməsi, sənədlərin yerləşdirilməsi, sənədlərin qorunmasının təmin olunması, sənədlərin çatdırılması, informasiyanın analizi. Y.V.Qriqoryevin davamçıları onunla əsasən razılaşsalar da, fondun formalaşması prosesinin mərhələlərə bölünməsi ideyasından imtina etdilər. Məsələ ondadır ki, “təşkil” anlayışı bütün bu mərhələləri özündə birləşdirir: həm komplektləşdirmə, həm də idarə olunma təşkil edil- məlidir; idarəetməyə həm komplektləşdirmə, həm də fondun formalaş- masının sonrakı prosesləri aiddir. Beləliklə, idarəetmə özlüyündə ayrıca mərhələ olmayıb, kitabxana fondunun formalaşmasının bütün proses və mərhələləri ilə paralel həyata keçirilir. Görünür, problemin həlli bir qədər də vaxt tələb edir. Y.V.Qriqoryevin təsəvvürlərinə görə, ida- rəetmə fondun oxucular tərəfindən istifadəsinin nəticələri bəlli olduqdan sonra başlayır. O, nəticə dedikdə, təkrar seçməni və fondun fasiləsiz diferensiasiyasını nəzərdə tuturdu. Y.V.Qriqoryev kitabxana fondunun yoxlanılmasını ikinci mərhələdən üçüncü mərhələyə keçirmişdi. Bunlar “idarəetmə” bölməsini öz məzmunu ilə tamamlamaq cəhdləri olmaqla çox qiymətlidir. Baxmayaraq ki, burada bir sıra dəqiqləşdirmələrə də ehtiyac vardı. Belə ki, ikinci seçməyə təkcə nəticə deyil, həm də idarəetmə vasitə kimi baxılmalıdır. Eyni ifadələri birinci seçim haqqında da demək olar. Üstəlik, onları bir-birindən ayırmaq, ayrı-ayrı mərhələyə aid etmək olmaz. Çünki onlar qarşılıqlı əlaqədə mövcuddurlar. Xüsusi vurğulamaq gərəkdir ki, Y.V.Qriqoryev fondşünaslıqda idarəetmə aspektinin işlənməsinin vacibliyini əsaslandırdı, ümumi kitab- xanaşünaslıqda “kitabxana menecmenti” adlanan konsepsiyanın mey- dana çıxmasından bir qədər əvvəl bu aspekti işləməyə başladı. 22 “Kitabxana fondlarının formalaşmasının nəzəri əsasları” Y.V.Qri- qoryevin kitabxana fondşünaslığı sahəsində yaradıcılığının zirvəsi idi. Bu əsər kitabxanaşünaslığın bu bölümündə əhəmiyyətli nailiyyətləri ümumiləşdirir, eyni zamanda onun inkişafında keyfiyyətcə yeni mər- hələnin başlandığına dəlalət edirdi. Elmi ədəbiyyatda kitabxana fondlarının formalaşması prosesləri haqqında bir neçə tərifə rast gəlmək mümkündür. Y.V.Qriqoryevin tələbəsi və davamçısı hesab edilən Y.N.Stolyarovun “Kitabxana fondu” dərsliyində aşağıdakı tərif verilmişdir: “Formalaşdırma dedikdə, kitabxana fondunun yaradılması, daimi inkişafı və işlək vəziyyətdə saxlanılması nəzərdə tutulur. Kitabxana işi üzrə terminoloji lüğətdə ( "Kitabxana işi. Terminoloji lüğət", М., 1997) “ Kitabxana fondlarının formalaşması” anlayışına daha dolğun tərif verilir: “Kitabxana fondunun yaradılmasına və inkişafına yönəlmiş proseslərin məcmusu komplektləşdirmədən, fondun təşkili və idarə olunmasından, eləcə də çap məhsullarının və digər materialların çıxarılmasından ibarət olub, kitabxananın növündən, oxucuların tərki- bindən, sayından və maraqlarından, oxucu məhsullarının buraxılma- sından, elm və istehsalın informasiya tələbatlarının inkişafından asılı- dır”. Kitabxana fondlarının formalaşması fasiləsiz prosesdir. Bu proses kitabxana mövcud olduqca davam edir. Fondun formalaşması üzrə iş ki- tabxananın bir çox əməkdaşlarının fəaliyyətinin əsas məzmununu təşkil edir. Kitabxana fondunun formalaşması kitabxanaçıdan kitabxana qarşı- sında duran tapşırıqları dəqiq bilməyi, istifadəçi kontingentini daim öy- rənməyi, onların tələbatlarını, maraqlarını, ədəbi zövqlərini, stimullarını və sənədlərə yanaşma motivlərini bilməyi tələb edir. Kitabxana fondlarının texnoloji cəhətdən formalaşması fondun ideal obrazının və ya modelinin müəyyənləşdirilməsindən başlayır. Növbəti mərhələ sənədin əldə olunması, seçilməsi və ya komplektləşdir- mədir. Daha sonra sənədin uçotu, işlənməsi, yerləşdirilməsi, qorunması və oxucunun tələbi ilə çatdırılması gəlir. Bu proseslərin gedişində informasiya daim analiz olunur və analizin nəticələrinə uyğun olaraq ona korrektələr edilir. “Kitabxana fondları” sistemi üçün kitabxana fondlarının formalaş- masının əhəmiyyəti ondadır ki, fondun, demək olar, bütün səciyyəvi cə- hətləri məhz və yalnız onun formalaşması nəticəsində yaranır. Fondun Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|