Microsoft Word X?z? v? Siy?z. ?h tar doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
203 cü ildə vəfat etmişdir. Aşıq Cəlil Muradoğlu Xızıda dünyaya gəlmişdir, 1936-cı ildə “Ağca quzu” dastanı onun dilindən qələmə alınmışdır (40, s. 390). Aşıq Əbdüləli Soltanbağı oğlu Altıağac kəndində dünyaya gəlib, 1956-cı ildə “Məsum dastanı” onun dilindən qələmə alınıb (85, s. 394). Aşıq Bibiqulu Xızının Upa kəndində dünyaya gəlib. Azərbaycanda çox sevilən, məşhur aşıq Ocaqqulunun atasıdır. Aşıq Məhəm- məd Qasım oğlu 1927-ci ildə Siyəzənin Mustafaxanlı kəndində dünyaya gəlib. İlk təhsilini (7 il) Ərzi-Küş kəndində alıb, Xırdalanda orta məktəbi, sonra isə Mərdəkandakı milis məktəbini bitirib. Onun əmisi oğlu aşıq Qurban və anasının əmisi oğlu aşıq Zohulla da məşhur aşıqlardan olublar. Aşıq Xələf Murad oğlu Xızıda anadan olub. 1956-cı ildə onun dilindən “Mirzə Lətif” dastanı qələmə alınıb (85, s. 394). Aşıq Gülalı Xızının Təkəli kəndində dünyaya gəlib. Aşıq Mehdi Künövşəli Künövşə kəndində dünyaya gəlib. Aşıq Gülü onun yetirməsidir. Aşıq Gülü (Gülmurad Ağamurad oğlu Qurbanov) 1919-cu ildə Xızının Bəyəhmədyurd kəndində dünyaya gəlib. Aşıq Gülü 16 dastanı mükəmməl bilib. Aşıq İmanbaxış Rzaqu- lu oğlu Xirək kəndində dünyaya gəlib, 1930-cu ildə vəfat edib. Aşıq Şamil Dağquşçu kəndində dünyaya gəlib. 1956-cı ildə onun dilindən “Adıgözəl” dastanı qələmə alınıb (40, s. 390). Aşıq Camal Tıxlı (Tuğlu) kəndində dünyaya gəlib. Aşıq Şirinağa Ağdərə kəndində doğulub. Aşıq Ocaqqulu 1905-ci ildə Xızının Upa kəndində dünyaya gəlib. 36 xalq dastanını kamil bilib. Azərbaycanın demək olar ki, hər bir yerində tanınan və sevilən bu el sənətkarının bu gün də dillər əzbəri olan qoşma, gəraylı və digər janrlarda yazdığı nümunələrdə vətənə məhəbbət, saf sevgi, mərdlik, xeyirxahlıq tərənnüm edilir. 1957-ci ildə onun dilindən “Novruz” dastanı qələmə alınıb (85, s. 394). Kitabda atasının adı səhvən Əlibala yazılıb. Aşıq Ocaqqulu upalı aşıq Bibiqulunun oğludur. Xızıda qadın sənətkarlar da olmuş, el şənliklərində kişi aşıqlarla üzbəüz söz demişlər. Bunlardan aşıq Qurbanın həyat yoldaşı, Ağdərə 204 kəndində dünyaya gəlmiş aşıq Nisəni və Xızıda dünyaya gəlmiş aşıq Zərnişanı misal göstərmək olar. M.H.Təhmasib “Azərbaycan xalq dastanları” kitabında məşhur qadın aşıqları arasında aşıq Zərnişanın da adını çəkir: “Uzaq keçmişin Məhsətisi, XIX əsrin Natəvanı, Aşıq Pərisi, Fatma xanım Kəminəsi, XX əsrin Zərnişanı (Xızılı), nəhayət, müasir Azərbaycanın Aftab, Mehri, Əsli, Nabat kimi qadın aşıqlarını xüsusilə qeyd etmək olar” (85, s. 50). 1970-ci illərə qədər Xızıda, Siyəzəndə, Bakıda keçirilən dağlı toylarında mütləq bir və ya bir neçə aşıq iştirak edərdi. 2.5. XIX – XX əsrlərdə Xızı camaatının işğalçılara qarşı mübarizəsi XVIII yüzilliyin sonu – XIX yüzilliyin başlanğıcında Azər- baycanın daxili və xarici siyasi vəziyyəti çox ağır idi. Ayrı-ayrı xanlıqların hakimləri öz şəxsi mənafelərini güdür, yalnız xan- lıqlarını qoruyub saxlamaq naminə çalışır, bir-birinə güzəştə getmək istəmirdilər. Əvvəl Şəki, sonra isə Quba xanlığının öz torpaqlarını genişləndirərək vahid Azərbaycan dövləti yarat- maq cəhdləri də boşa çıxdı. Xanlıqlara parçalanmış, sosial- iqtisadi inkişafı geriləmiş və bu səbəblərdən də irticaçılara qarşı vahid qüvvə ilə çıxış edə bilməyən Azərbaycan ərazilərini cənubdan şah İranı, şimaldan güclü Çar Rusiyası bir-birinin ardınca ələ keçirməyə başladılar. Nəticədə Azərbaycanda maraqları toqquşan Rusiya və İran arasında mühribə başladı. 1804-1813-cü illərdə birinci Rusiya-İran müharibələri İranın tam məğlubiyyəti ilə nəticələndi. Şah hökuməti Rusiya ilə sülh danışıqlarına girdi. Bu danışıqlar 1813-cü il oktyabr ayının 13- də Qarabağda olan Gülüstan kəndində sülh müqaviləsinin bağlanması ilə yekunlaşdı. 1826-cı ildə başlamış ikinci Rusiya- İran müharibəsində də İran məğlub oldu. 1828-ci il fevralın 10- 205 da müharibə edən tərəflər arasında, Təbriz yaxınlığındakı Türkmənçay kəndində “Türkmənçay” müqaviləsi imzalandı. Azərbaycan iki hissəyə bölündü. Azərbaycanın şimal hissəsi Rusiyanın, cənub hissəsi İranın müstəmləkəsinə çevrildi. Xalqın zorla iki hissəyə bölünməsi kimi tarixi ədalətsizlik baş verdi. Çar Rusiyası və sovetlər dövründə Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğal olunmasının xalqın sonrakı taleyində müsbət cəhətlərindən ağız dolusu danışılırdı. Hər imkan düşdükcə “böyük qardaşın” “xilaskar” rolunu ön plana çəkir, Azərbayca- nın Rusiya tərəfindən işğal edilməsi hadisəsini isə rus xalqının az qala humanistliyindən doğan bir hadisə kimi qələmə verirdilər. Həqiqətdə isə Azərbaycanın Rusiya tərəfindən zəbt edilməsi, müstəmləkəyə çevrilməsi ən mürtəce hadisə idi. İşğal nəticəsində Azərbaycan xalqının düçar olduğu faciənin ağrı-acısını Gəncə millət vəkili İsmayıl xan Ziyadxanovun I Dövlət dumasında, çar məmurlarının önündə söylədiyi nitqdən duymaq olar: “Zaqafqaziya torpaqları 100 il bundan əvvəl ruslar tərəfindən işğal edilmişdir. Bu yüz ildə biz müsəlmanlar, həmişə əsir müamiləsi görmüş və bu sifətlə hər təqibata məruz qalaraq, hər cür haqq və hüquqdan faydalanmaz kölə vəziyyə- tinə endirilmişik. Sözün həqiqi mənasında, 100 il içində biz mənfi düzəltmələrin altında yaşadılmışıq. Siyasi, sosial və iqtisadi sahənin hansı sahəsi ələ alınarsa alınsın, bizim haqqımızda haqsızlığın hökm sürdüyünü görmüş olacaqsınız. Ölkəmiz istila edilər-edilməz, dərhal milli varlığımıza təcavüzə qalxışıldı. Dinimizə və müqəddəslərimizə müdaxilə edildi” (48, s. 217-218). Azərbaycan kəndində milli-müstəmləkə əsarətinə, çar mə- murlarının özbaşnalığına, feodal zülmünə qarşı siyasi mübarizə getdikcə güclənirdi. Bu mübarizə iki formada: passiv və aktiv formada gedirdi. Passiv mübarizə forması-hökumət orqanlarına şikayətetmə halları daha geniş yayılmışdı. Kəndlilər çar məmurlarının, vergi yığanların, mirabların özbaşnalığından minlərlə ərizələr yazırdılar. Lakin çar inzibati orqanları da, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|