Microsoft Word Yasar ?hm?dov-dissertasiya docx
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
70
Qızıl və digər qiymətlilərin Azərbaycan Respublikasının Milli Bankına göndərilməsi "0" dərəcə ilə əlavə dəyər vergisinə cəlb olunur. Həmçinin Banklar və bank fəaliyyətinin ayrı-ayrı növlərini həyata keçirən kredit təşkilatları fəaliyyətinin xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq Vergi Məcəlləsi ilə banklara qanunvericiliyə müvafiq qaydada aktivlərin təsnifatından asılı olaraq xüsusi ehtiyat fondlarının yaradılmasına aid edilən məbləğlərin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada gəlirdən çıxmaq hüququ verilir. Bundan başqa yuxarıda qeyd olunan xüsusi güzəştlərdən əlavə, banklar və bank fəaliyyətinin ayrı-ayrı növlərini həyata keçirən kredit təşkilatları sahibkarlığın və investisiya fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş digər güzəştlərdən də Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş qaydada istifadə etmək hüququna malikdirlər. Vergi Məcəlləsinin 110-112-ci maddələri kredit riskləri ilə bağlı bankların davranışlarını müəyyən edir. Belə ki, banklar və bank fəaliyyətinin ayrı-ayrı növlərini həyata keçirən kredit təşkilatları aktivlərin təsnifatından asılı olara xüsusi ehtiyat fondlarının yaradılmasına aid edilən məbləğləri AR Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi qaydada gəlirdən çıxmaq hüququna malikdirlər. Əgər bank müştəri xidmətlərinin göstərilməsi ilə əlaqədar əldə etdiyi gəliri əvvəllər əldə etdiyi ümumi gəlirə daxil edilibsə, onda vergi ödəyicisi olan həmin kredit təşkilatı onlarla bağlı olan ümidsiz borc məbləğini gəlirdən çıxmaq hüququna malikdir. Bu zaman gəlirdən çıxmalar vergi ödəyicisinin mühasibat kitablarında ümidsiz borc məbləğinin dəyəri olmayan borc kimi silindiyi vaxt yol verilir. Bundan başqa, xaricdən alınmış borclar üzrə, habelə qarşılıqlı surətdə asılı olan şə xslərin bir-birinə ödədikləri faizlərin faktiki məbləği (hesablamalar metodundan istifadə edildikdə ödənilməli faizlərin məbləği) faizlərin aid olduğu dövrdə eyni valyuta ilə, oxşar müddətə verilmiş banklararası kreditlər üzrə faizlərinin orta səviyyəsinin 125 faizdən artıq olmamaqla gəlirdən çıxılır.
71
Sığorta fəaliyyəti ilə məşğul olan kredit təşkilatı qanunvericiliklə müəyyən edilmiş normalara uyğun olaraq, ehtiyat siğorta fondlarına ayırma məbləğlərini gəlirdən çıxmaq hüququna malikdir. Burada xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, “Banklar haqqında”Qanunun 33-cü maddəsinə əsasən, heç bir bank topdansatış və ya pərakəndə ticarət, istehsal, nəqliyyat, kənd təsərrüfatı, yaraqların işlənilməsi, tikinti və siğorta fəaliyyəti ilə məşğul ola bilməz. Banklar yalnız Milli Bankın müəyyən müddətə verdiyi xüsusi icazə ilə siğorta təşkilatında payçı kimi iştirak edə bilərlər. VM-in 123-cü maddəsində isə qeyd edilir ki, rezident banklarına, maliyyə lizinqini həyata keçirən qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinə kreditlər (ssudalar) və depozitlər (hesablar) üzrə ödənilən faizlər istisna olmaqla (bu faizlər VM-in 101.2-ci maddəsinə uyğun vergiyə cəlb edilir), rezident tərəfindən və ya qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyi tərəfindən, yaxud bu cür nümayəndəliyin adından ödənilən faizlərdən, o cümlədən maliyyə lizinqi əməliyyatları üzrə ödənilən ssuda faizlərindən, gəlir bu məcəllənin 13.2.16-cı maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycan mənbəyindən əldə edilibsə, ödəniş mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur. Ə lavə dəyər vergisinə gəldikdə isə bankın göstərdiyi xidmətlərin əksəriyyəti maliyyə əməliyyatlarına aid olduğu üçün VM-in 164.1.2-ci maddəsinə əsasən bu vergidən azaddır. Lakin Məcəllənin 13.2.14.4-cü maddəsində deyildiyi kimi, bankın göstərdiyi inkassasiya xidmətləri və ya banknotların, qiymətli kağızların və ya digər qiymətlilərin saxlanması və ya onların qorunmasının təmin edilməsi üzrə xidmətlər maliyyə xidmətlərinə aid olmadığı üçün ƏDV üzrə vergitutma obyekti hesab olunur. Banklara və bank əməliyyatlarının ayrı-ayrı növlərini həyata keçirən kredit təşkilatlarına vergi güzəştləri tətbiq edilir. Milli Bank və onun qurumları Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə əsasən mənfəət, əmlak və torpaq vergilərini ödəməkdən azaddırlar. Qızıl və digər qiymətlilərin Azərbaycan Respublikasının Milli Bankına göndərilməsi “0” dərəcə ilə əlavə dəyər vergisinə cəlb olunur. Bundan başqa 72
onların fəaliyyət xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq Vergi Məcəlləsi ilə banklara qanunvericiliyə müvafiq qaydada aktivlərin təsnifatından asılı olaraq xüsusi ehtiyat fondlarının yaradılmasına aid edilən məbləğlərin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada gəlirdən çıxmaq hüququ verilir. Ölkədə bank sektorunun fəailiyyətini sağlamlaşdırmaq üçün hökumət demək olar, bütün vasitələrdən istifadə edir. Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) banklara istehlak kreditlərini məhdudlaşdırmaq barədə verdiyi tövsiyə ilə yanaşı, Prezidentin “Banklar və digər kredit təşkilatları tərəfindən fiziki şəxslərin əmanətləri üzrə ödənilən faizlərin gəlir vergisindən azad edilməsi haqqında” 27 dekabr tarixdə imzaladığı Azərbaycan Respublikası Qanunu da bu vasitələrdəndir. Qanuna əsasən, banklar və digər kredit təşkilatları tərəfindən fiziki şəxslərin əmanətləri üzrə ödənilən faiz məbləğləri 2014-cü il yanvarın 1-dən 1 il müddətinə gəlir vergisindən azad edilir. Hazırda əhalinin banklarda 7 milyard manatdan çox əmanətinin olduğunu və il ə rzində 600 milyon manat gəlir götürüldüyünü nəzərə alsaq, təkcə fiziki şəxslərin ə manətləri üzrə ödənilən fazilərin gəlir vergisindən azad edilməsi 50-60 milyon manat vəsait əhalidə qalacaq. Doğrudur, bu, ilk dəfə deyil həyata keçirilir. Banklar ilə digər kredit təşkilatlarının əhaliyə ödədiyi əmanətlər üzrə faiz dərəcələrinə tədbiq edilən 10 %-lik vergi ilk dəfə 1999-cu ildə ləğv edilmişdir. O vaxtdan bəri, hər ilin əvvəlində Prezident tərəfindən müvafiq sənəd imzalanmaqla, banklar və digər kredit təşkilatları tərəfindən fiziki şəxslərin əmanətləri üzrə ödənilən faizlər üzrə gəlir vergisi ləğv olunur. Nəticədə, milyonlarla manat vəsait dövlət büdcəsinə cəlb edilmədən əhaliyə verilmək üçün banklarda qalır. Vergi Məcəlləsinə əsasən hesablanmış və ya yenidən hesablanmış vergilər və faizlər vergi ödəyicisi tərəfindən bildirişdə göstərilən müddətdə ödənilmədiyi halda vergi orqanı vergi ödəyicisinin hesablaşma, valyuta və digər hesablarından vergilər üzrə borcların və faizlərin dövlət büdcəsinə alınması üçün banka və ya digər kredit təşkilatına icra sənədi olan sərəncam verir. Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|