Microsoft Word Yasar ?hm?dov-dissertasiya docx
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
64
tarifi müəyyən edilmiş və “Visa Inc.” və “MasterCard Worldwide” beynəlxalq kart təşkilatları və onların prinsipal üzvü olan banklarla razılaşdırılaraq tətbiqinə başlanılmışdır. “Banklar haqqında” Qanunun 32-ci maddəsinə əsasən, banklar Milli Bankdan aldığı bank lisenziyasında qadağan edilməyibsə, aşağıdakı bank əməliyyatlarını və bank sövdələşmələrini həyata keçirə bilərlər. Hüquqi nöqteyi-nəzərdən bank əməliyyatları və bank sövdələşmələri ayrılıqda nəzərdən keçirilməlidir. Çünki vergitutma bazasının formalaşması baxımından bu iki proses arasında xeyli fərq var. Beləliklə, bank ə məliyyatlarına - tələbli və müddətli depozitlərin (əmanətlərin) və digər qaytarılan vəsaitlərin cəlb edilməsi, kreditlərin (təminatlı və ya təminatsız) verilməsi, o cümlədən istehlak və ipoteka kreditləşdirilməsi, reqres hüququ ilə və ya belə hüquq olmadan faktorinq, forfeytinq, lizinq xidmətləri və digər kreditləşdirmə növləri, fiziki və hüquqi şə xslərin hesablarının, o cümlədən bankların müxbir hesblarının yazılması və aparılması, klirinq, hesablaşma-kassa xidmətləri, pul vəsaitinin, qiymətli kağızların və ödəniş vasitələrinin (o cümlədən kredit və debet kartları, yol çekləri və bank köçürmə vekselləri) buraxılması və qanunla qadağan olunmayan digər xidmətlər aiddir. Bank sövdələşmələrinə isə - öz hesabına və ya müştərilərin hesabına maliyyə vasitələrinin (o cümlədən çeklərin, köçürmə veksellərinin, borc öhdəliklərinin və depozit sertifikatlarının), xarici valyutanın, qiymətli metalların və daşqaşların, valyuta və faiz vəsaitlərinin,səhmlərin və digər qiymətli kağızların, habelə forvard kontraktlarının, svoplara dair sazişlərin, fyuçerslərin, opsionların və valyutalara, səhmlərə, istiqrazlara, qiymətli metallara və ya faiz dərəcələrinə aid digər törəmə vasitələrin satın alınması və satılması, qiymətli metalların əmanətə cəlb edilməsi və yerləşdirilməsi,öhdəliklərin icrasına təminatların, o cümlədən qarantiyaların verilməsi, öz hesabına və ya müştərilərin hesabına akkreditivlərin açılması; qiymətli kağızlar bazarında peşəkar fəaliyyət; maliyyə müşaviri, maliyyə agenti və ya məsləhətçisi xidmətlərinin göstərilməsi; kreditlərə və kredit qabiliyyətinin yoxlanılmasına dair informasiya 65
verilməsi və xidmətlər göstərilməsi; sənədləri və qiymətliləri,o cümlədən pul vəsaitlərini saxlanca qəbul etmək (xüsusi otaqlarda və ya seyf qutularında saxlamaq); qiymətlilərin, o cümlədən banknotların və sikkələrin inkasasiya edilməsi və göndərilməsi, lizinq, və s. xidmətlər aiddir. Ümumiyyətlə, mikroiqtisadi səviyyədə hər bir müəssisə özünün təsərrüfat fəaliyyəti zamanı bank xidmətlərindən istifadə edir. Bununla belə, bank xidmətlərinin müxtəlifliyi təcrübədə çoxsaylı problemlərin yaranmasına gətirib çıxarır ki, bunlar da ə sasən mühasibat uçotunun dürüst aparılması və belə xidmətlərin vergiyə cəlb edilməsi incəlikləri ilə bağlı olur. Vergi münasibətləri çərçivəsində banklar və digər kredit təşkilatları iki məzmunda həm vergitutma subyekti (vergi ödəyicisi), həm də vergi nəzarətini həyata keçirən agent kimi çıxış edir.
lk növbədə, biz bankların vergi ödəyicisi kimi vergi münasibətlərində iştirakına nəzər salaq. Məlum olduğu kimi, "Azərbaycan Respublikasında banklar və bank fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən bank təşkilatlarının həyata keçirə biləcəyi fəaliyyət növlərinin sayı məhdudlaşdırılmışdır. Ona görə də Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən banklar və bank əməliyyatlarının ayrı- ayrı növlərini həyata keçirən kredit təşkilatları həyata keçirə biləcəkləri fəaliyyət növlərinin xüsusiyyətindən asılı olaraq Vergi Məcəlləsində nəzərdə tutulan 9 növ vergidən, yalnız 4 vergi növünün - mənfəət vergisi, əlavə dəyər vergisi, əmlak və torpaq
66
vergilərinin ödəyiciləri ola bilərlər. Banklar ilk öncə mənfəət vergisinin ödəyicisidir. Vergi Məcəlləsinə əsasən mənfəət vergisini rezident və qeyri-rezident hüquqi şəxslər, o cümlədən banklar və bank əməliyyatlarının ayrı-ayrı növlərini həyata keçirən kredit təşkilatları (Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı və onun qurumları istisna olunmaqla) ödəyirlər. Mənfəət vergisi üzrə vergitutma obyekti hüquqi şəxsin hesabat ili ə rzində əldə etdiyi mənfəətdən ibarətdir. Bank və başqa kredit təşkilatları əmlaka – binaya, əsas vəsaitlərə, 2005-ci ilədək mövcud qanunvericiliyə uyğun əmlak vergisi obyekti kimi baxılan avtomobilə malik olduqlarından Vergi Məcəlləsinin XIII fəsli ilə müəyyən edilən əmlak vergisini ödəyirlər. Aydındır ki, banklar Vergi Məcəlləsinin XIV fəslinin tələblərinə də riayət etməli və torpaq vergisi ödəməlidirlər. Maliyyə xidmətlərinin ƏDV-dən azad olmasına baxmayaraq kredit təşkilatları aldıqları bir çox mal və xidmətlərə görə ƏDV də ödəməli olurlar. Vergi Məcəlləsinin 13.2.14-cü maddəsində maliyyə xidmətlərinin çeşidi əks etdirilir və bildirilir. Bu xidmətlərə aşağıdakılar aiddir: - kreditlərin, maliyyə lizinqi əməliyyatlarının, kredit təminatlarının və pul-kredit ə məliyyatlarında hər hansı girov və ya lombard təminatlarının tərtib edilməsi (yaxud verilməsi) və qaytarılması, o cümlədən kredit və ya təminat təqdim etmiş şəxsin kreditləri və kredit təminatlarının idarə edilməsi; - depozitlərin və hesabların idarə edilməsi, tədiyyələr, köçürmələr, borc öhdəlikləri və tədiyyə vasitələri ilə bağlı əməliyyatlar; - valyutanın, pul vəsaiti və əskinasların tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar; - qiymətli kağızların tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar; - törəmə maliyyə vasitələri ilə əlaqəli əməliyyatlar; - investisiya fondlarının idarə edilməsi ilə bağlı xidmətlər; - sığorta və təkrar sığorta əməliyyatları. Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|