88
Məcburi ehtiyat normaları 0,5-ə salındı və ölkə iqtisadiyyatı 340 milyon manat əlavə
likvidlik əldə etdi. Əlbəttə ki, bu əhəmiyyətli bir dəyişiklikdir.
NƏ
T CƏ
Azərbaycanın bank bazarında nağd olmayan ödənişlərə keçiş prosesi getdikcə
sürətlənməkdədir.Nağd olmayan ödəmələrə keçişin dünya təcrübəsi, xalqın maliyyə
imkanlarının banklara cəlb edilməsi ölkədəki iqtisadi vəziyyəti keyfiyyət baxımından
89
yaxşılaşdırıldığını və bunun da xalqın sosial vəziyyətini yüksəltdiyini göstərir.Bank
sistemində 2005-ci ilin yanvar ayından etibarən Azərbaycanda “ nternet Bankçılığı” və
“Mobil Bankçılıq” ödəniş sistemləri tətbiq edilməyə başlamışdır.Bu fəaliyyətlər Dünya
Bankının və Beynəlxalq Valyuta Fondunun tövsiyələrinə əsasən həyata keçirilmişdir.Hal
hazırda Azərbaycanın bank bazarında müştərilərin imkanları inkişaf etməkdə və onların
tələblərinə görə beynəlxalq xidmətlər tətbiq edilməkdədir.Ölkədə bank bölməsinin
inkişaf etməsə və xalqın banklara olan etibarını yenidən əldə etmək üçün əmanət sığorta
fondu qurularaq əmanətlərin sığortalanması haqqında qanun qəbul edilməlidir. slahatlar
daxilində əmanətlərin sığortalanması üçün bəzi fəaliyyətlər həyata keçirilir.Əmanətlərin
Sığortalanması Fondunun qurulması və fəaliyyəti ilə əlaqədar qanun 2005-ci ildə
çıxardılmışdır.Başqa bir tərəfdən əmanətlərin sığortalanması fondunun təşkilindən
meydana gələn problemlər üçün də Mərkəzi Bankın, basqa bankları maliyyə hasablarını
həqiqətə uygun açıqlamaq istiqamətində siyasət tətbiq etməlidir.Bank bölməsində
infrastruktur çalışmaları, ödəmə sistemi, muhasibat sistemi, bank nəzarət və hüquqi
infrastruktur kimi çalısmalarda davam etməkdədir.Bank bölməsinin inkişafı isə özəl
bölmə baxımından, xüsusi ilə həm asan kredit imkanı əldə etmə baxımından, həm də
fərqli bank xidmətlərindən istifadə edilməsinə imkan verəcəkdir.Bank bölməsinin
inkişafı və sistemə etibar edilməsi, fərdlərin əllərindəki nağd imkanları banklara
istiqamətləndirməkdə təsirli olacaqdır.
Bundan başqa, bu gün bank əməliyyatları çeşidinə depozitlər qəbulu, kreditlər
verilməsi, bank hesablarının açılması və bu hesablar üzrə müştərilərə xidmət, klirinq
xidmətləri, kassa xidmətləri, qiymətli kağızlarla əməliyyat, lizinq, faktorinq, trast
ə
məliyyatları, maliyyə-konsaltinq xidmətlərinin göstərilməsi və s. aiddir. Bank
ə
məliyyatlarının belə bir rəngarəngliyinə baxmayaraq, bu əməliyyatların əsasən passiv
və aktiv əməliyyatlar üzrə təsnifləşdirilir. Aydındır ki, depozit qəbul ediləndə də, öz
səhmini və ya istiqrazını buraxanda da, bank passiv əməliyyatlar aparır. Belə ki,
depozitlərə də, istiqrazlara da faiz ödəmək, səhmlərə isə dividend vermək lazım gəlir.
90
Kommersiya kreditinin, lizinq və ya faktorinq əməliyyatlarının da mahiyyətcə
fərqlənmədiyini iddia etmək olar. Çünki kommersiya krediti veriləndə, bank müəyyən
gəlir - kredit faizləri əldə edir. Lizinq üzrə hər hansı əmlakı alıb, icarəçiyə verəndə də
bank gəlirə – lizinq ödənişlərindən yaranacaq gəlirə ümidli olur. Məsələyə belə bir
yanaşma Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində də mövcuddur və Vergi
Məcəlləsinin 140.1-ci maddəsinə görə maliyyə lizinqi üzrə ödəmələr «icarəyə verilmiş
ssuda üzrə ödəmələr sayılır».
Dövlətin vergi sistemi və vergi siyasəti bazarın bütün subyektlərinin iqtisadi
maraqlarına toxunur. Bank xidmətləri bazarı burada əsas seqmentlərdən biridir və bazar
iqtisadiyyatını banklarsız təsəvvür etmək mümkün deyil. Bank xidmətləri bazarının
idarə olunması, o cümlədən onun vergilər vasitəsilə tənzimlənməsi iqtisadi tarazlıq və
təhlükəsizlik baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir.
Ayrıca, maliyyə xidmətlərinin rolu bu mövzuda geniş izah olunur. Maliyyə
xidməti dedikdə, Vergi Məcəlləsinə əsasən vergitutma məqsədləri üçün aşağıdakılar
nəzərdə tutulur:
- kreditlərin, maliyyə lizinqi üzrə kreditlərin, kredit təminatlarının və pul-kredit
ə
məliyyatlarında hər hansı girov və ya lombard təminatının təqdim edilməsi (yaxud
verilməsi) və qaytarılması, o cümlədən krediti və ya təminatı təqdim etmiş şəxsin
kreditləri və kredit təminatlarını idarə etməsi;
- müştərilərin depozitlərinin və hesablarının idarə edilməsi, tədiyyələr,
köçürmələr, borc öhdəlikləri və tədiyə vasitələri ilə bağlı əməliyyatlar;
- qanuni tədiyə vasitələri
olan
valyutanın,
pul
vəsaitlərinin
və əskinasların (numizmatika əşyalarından başqa) tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar;
- səhmlərin, istiqraz vərəqələrinin, sertifikatların, veksellərin, çeklərin və digər
qiymətli kağızların tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar. nkassasiya xidmətləri və ya
banknotların, qiymətli kağızların və ya digər qiymətlilərin saxlanması və ya onların
qorunmasının təmin edilməsi üzrə xidmətlər maliyyə xidmətlərinə aid deyildir;