Microsoft Word Yasar ?hm?dov-dissertasiya docx
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3.Az ərbaycanın bank sistemind ə vergitutma mexanizmi v ə n əzar ət funksiyasının t əkmill əşdirilm əsi istiqam ətl
82
Ə lbəttə, Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsində banklar və ayrı-ayrı bank fəaliyyətlərini həyata keçirən digər təşkilatlar tərəfindən məlumatların verilməsi mexanizmi göstərilib. Həmçinin, Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsində qeyd olunur ki, bank hesabı və əmanətinin, hesab əməliyyatlarının və müştəri haqqında məlumatların sirrini bank qarantiyə verir. Bank sirri təşkil edən məlumatlar yalnız müştərilərin özlərinə və ya nümayəndələrinə verilə bilər. Dövlət orqanları və onların vəzifəli şəxslərinə isə bu cür məlumatlar yalnız qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada verilə bilər. Bank məlumatının əldə edilməsi mexanizmi nə qədər səmərəli olsa da, onun təkmilləşdirilməsi artıq zəruri hala çevrilib. Buna görə, vergi orqanları tərəfindən bu mexanizmin təkmilləşdirilməsi təklif olunur. Təklif olunan dəyişikliklərə əsasən bank məlumatları yalnız cari qanunun yol verdiyi məhdud vəziyyətlərdə deyil, istənilən əsaslı məqsəd üçün əldə oluna bilər. Bunula yanaşı, bank məlumatları yalnız nəzərdə tutulmuş vergi ödəyicisi ilə deyil, əlaqəli tərəflər üçün də əldə oluna bilər və s. Vergi məqsədləri üçün bank məlumatlarına daxilolma imkanları üzrə beynəlxalq iqlim sürətlə dəyişir. Dünya birliyi təsdiq edir ki, bank məlumatlarına çıxışın təkmilləşdirilməsi həm kriminal, çirkli pulların yuyulması, həm də vergi cinayətlərinə qarşı mübarizədə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bank məlumatının əldə edilməsi mexanizmi nə qədər səmərəli olsa da, onun təkmilləşdirilməsi artıq zəruri hala çevrilib. Buna görə, vergi orqanları tərəfindən bu mexanizmin təkmilləşdirilməsi təklif olunur. Təklif olunan dəyişikliklərə əsasən bank məlumatları yalnız cari qanunun yol verdiyi məhdud vəziyyətlərdə deyil, istənilən əsaslı məqsəd üçün əldə oluna bilər. Bununla yanaşı, bank məlumatları yalnız nəzərdə tutulmuş vergi ödəyicisi ilə deyil, əlaqəli tərəflər üçün də əldə oluna bilər və s. Bu istiqamətdə aparılan işləri daha da təkmilləşdirmək üçün beynəlxalq təcrübədə adekvat strategiyanın hazırlanması təklif olunur. Bank əməliyyatlarının məxfiliyindən istifadə edərək keçmişdə öz gəlirini və maliyyə kapitalını gizlətməyə müvəffəq olmuş
83
vergi ödəyicilərinin öz
gəliri haqda
məlumat vermələrinə imkan verən könüllü əməletmə strategiyası məhz söhbət açdığımız problemlərin aradan qaldırılmasına xidmət edəcəkdir. Buna baxmayaraq, ölkəmizdə vergi orqanları tərəfindən vergi ödəyicisinin müvəkkil bankından məlumatın alınması hüquqi və fiziki şəxslərin hüquqlarının pozulması kimi qiymətləndirilir. Lakin, inkişaf etmiş ölkələrdə belə bir fikir formalaşmaqdadır ki, dövlət maraqları baxımından bank əməliyyatları haqda məlumatın ə ldə edilməsi yol veriləndir. Vergi orqanları üzərilərinə düşən gəlirlərin artırılması ilə bağlı öhdəliklərini tam şəkildə yerinə yetirə bilməsi üçün bank məlumatlarına birbaşa və dolayı çıxışa malik olmalıdırlar. Ə lbəttə, Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsində banklar və ayrı-ayrı bank fəaliyyətlərini həyata keçirən digər təşkilatlar tərəfindən məlumatların verilməsi mexanizmi göstərilib. Həmçinin, Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsində qeyd olunur ki, bank hesabı və əmanətinin, hesab əməliyyatlarının və müştəri haqqında məlumatların sirrinə bank qarantiya verir. Bank sirri təşkil edən məlumatlar yalnız müştərilərin özlərinə və ya nümayəndələrinə verilə bilər. Dövlət orqanları və onların vəzifəli şəxslərinə isə bu cür məlumatlar yalnız qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada verilə bilər. Bu istiqamətdə aparılan işləri daha da təkmilləşdirmək üçün beynəlxalq təcrübədə adekvat strategiyanın hazırlanması təklif olunur. Bank əməliyyatlarının məxfiliyindən istifadə edərək keçmişdə öz gəlirini və maliyyə kapitalını gizlətməyə müvəffəq olmuş vergi ödəyicilərinin öz gəliri haqda məlumat vermələrinə imkan verən könüllü əməletmə strategiyası məhz söhbət açdığımız problemlərin aradan qaldırılmasına xidmət edəcəkdir. Bu strategiyanın tərkibinə müxtəlif tədbirlər proqramı daxildir. Ilk öncə, ölkədə anonim bank hesablarının açılmasının qadağan olunması təklif olunur. Artıq bu addım bir sıra Avropa dövlətləri (Avstriya, Çexiya Respublikası, Macarıstan və s.) tərəfindən 84
atılmışdır və onun müsbət nəticələrindən istifadə edilir. Belə ki, həmin ölkələr anonim bank hesablarını qadağan etməklə ölkədə qeyri-leqal (eləcə də vergidən yayınan) pul dövriyyəsinin qarşısını almaq istiqamətində uğurlu nailiyyətlər qazanıblar. Digər tərəfdən, həmin ölkələr əvvəllər açılmış anonim bank hesablarının sahiblərindən hesabla bağlı əməliyyatlar apararkən öz şəxsiyyətlərini bəlli etməyi tələb edirlər. Könüllü əməletmə strategiyasının əsas hissəsini qeyri-leqal maliyyə vəsaitlərinə “vergi amnistiyası”nın elan edilməsi təşkil edir. Bu təcrübəni taliyanın timsalında izah etmək daha maraqlı olardı. Italiya hökuməti 2001-ci il sentyabrın 25-də offşor kapitalı və taliyanın rezident fiziki şəxslərinin malik olduqları aktivlərlə bağlı “vergi amnistiyası”na dair qanun qəbul edib. Vergi amnistiyası proqramında aşağıdakılar nəzərdə tutulur: 1. taliyanın xaricdəki aktivlərinin vətənəqaytarılması; 2.Vətənə qaytarmadan xaricdəki aktivlər barəsində məlumatın verilməsi. Vergi amnistiyası proqramında leqallaşdırılmış aktivlərin dəyərinin 2,5 faizi miqdarında ödəmə tələb olunur. (və ya 2,5 faiz həcmində ödəməyə alternativ olaraq vergi ödəyicisi ümumi leqallaşdırılmış məbləğin 12 faizinə bərabər xüsusi dövlət istiqrazı imzalaya bilər.). Bununla əlaqədar, xüsusi “məxfi” bəyannamənin taliya bankı və ya digər maliyyə vasitəçisi tərəfindən təqsim olunması tələb olunur. Onu da qeyd edək ki, vergi amnistiyası proqramı 2001-ci ilin noyabr ayından 2002-ci ilin may ayının 15-dək davam etmişdir. Bu addım taliyaya milyonlarla pulun maliyyə sanksiyasına məruz qalmadan geri qaytarılması ilə nəticələndi. Göründüyü kimi, bu addınm dolayı yolla vergi ödəyicilərinin xarici ölkənin banklarında olan hesabların aşkarlanmasına imkan verməklə yanaşı, büdcəyə vergi daxilolmalarının artımını təmin edir, ən əsası isə ölkənin malik olduğu real kapital ehtiyatlarını qiymətləndirməyə şərait yaradır.
Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|