Microsoft Word Yeyil-n-bitkil-rin-m-alic-vi-xass-l-ri doc

 
181
Bu  məlumatlar  Allahın  Hz.  Məryəmə  həm  onun  özünə 
enerji  və  canlanma  verəcək,  həm  də  körpənin  yeganə  qidası 
olan  südün  yaranmasını  təmin  edəcək  xurmadan  yeməsini  bil-
dirməsində böyük bir hikməti ortaya qoyur. Məsələn, xurmada 
insan  bədəninin  sağlam  və  gümrah  qala  bilməsi  üçün  həyati 
ə
həmiyyət  daşıyan  10-dan  çox  element  var.  Buna  görə  də 
müasir  dövrdə  alimlər  insanın  təkcə  xurma  və  su  ilə  yaşaya 
biləcəyini  bildirir.  Bu  sahənin  tanınmış  mütəxəssislərindən 
sayılan  V.H.Dauson  isə  bir  xurma  ilə  bir  stəkan  südün  bir 
insanın gündəlik qida ehtiyacını təmin etməyə kifayət edəcəyini 
deyir. 
Xurmadakı  oksitosin  maddəsindən  də  müasir  təbabətdə 
doğuşu  asanlaşdıran  bir  dərman  kimi  istifadə  edilir.  Oksitosin 
doğuşu  asanlaşdırma  təsirinə  görə  bir  çox  mənbələrdə  “rapid 
birth”, yəni “sürətli doğuş” ifadəsi ilə qeyd edilir. O, doğuşdan 
sonra  ana  südünü  artıran  təsirə  malik  olması  ilə  məşhurdur. 
Oksitosin əsasən beynin ifraz etdiyi doğuş sancılarını başladan 
bir hormondur. Doğuşdan əvvəl bədənin bütün hazırlığı bu hor-
monun  sayəsində  başlayır.  Hormonun  təsiri  özünü  ana  bətnini 
təşkil edən əzələlərdə və ana südünün ifrazını təmin edən əzələ 
quruluşundakı  hüceyrələrdə  göstərir.  Doğuş  zamanı  ana 
bətninin  əhəmiyyətli  şəkildə  büzülməsi  doğuşun  gerçəkləşə 
bilməsi baxımından çox vacibdir. Oksitosin də bətni təşkil edən 
ə
zələlərin çox güclü şəkildə büzülməsini təmin edir. 
Oksitosin  həm  də  yeni  doğulan  körpənin  qidalanması 
üçün ana südünün ifrazına təkan verir. Xurmanın təkbaşına bu 
xüsusiyyəti  –  onun  tərkibində  oksitosinin  olması  –  «Qurani 
Kərim»-ın  Allahın  vəhvi  olmasının  daha  bir  mühüm  dəlilidir. 
Xurmanın  tibbi  faydasının  müəyyənləşdirilməsi  ancaq  yaxın 
vaxtlarda mümkün olub. Halbuki, «Qurani Kərim»-də təxminən 
1400 il əvvəl Allahın Hz. Məryəmə hamiləlik dövründə xurma 
ilə qidalanmağı vəhv etdiyi bildirilir. 
Xurmada  insan  bədənində  bol  miqdarda  hərəkət  və 
hərarət enerjisi yaradan, bədəndə parçalanıb asan istifadə edilən 
 
182
bir şəkər növü də var. Özü də bu şəkər qan şəkərini sürətlə yük-
səldən  qlükoza  yox,  meyvə  şəkəri  olan  fruktozadır.  Xüsusilə 
şə
kər  xəstələrində  qan  şəkərinin  sürətlə  qalxması  bir  çox 
orqanlara  mənfi  təsir  edir,  amma  bundan  ən  çox  zərər  görən 
orqan  və  sistemlər  göz,  böyrəklər,  qan-damar  və  sinir  sis-
temləridir. Gözün görmək qabiliyyətinin itirilməsinə kimi apa-
rıb  çıxaran  narahatçılıqların,  infarkt  və  böyrək  çatışmazlığı 
kimi  bir  çox  ciddi  xəstəliklərin  ən  mühüm  səbəblərindən  biri 
qan şəkərinin yüksəkliyidir. 
Xurmanın tərkibində müxtəlif vitamin və minerallar var. 
Xurma  lif,  yağ  və  proteinlər  baxımından  da  çox  zəngindir. 
Xurmada natrium, kalium, kalsium, maqnezium, dəmir, kükürd, 
fosfor  və  xlor  da  var.  Bundan  başqa,  xurmanın  tərkibində  A 
vitamini, betakarotin, B
1
, B
2
, B
3
 və B
6
 vitaminləri də bol miq-
dardadır.  Xurmanın  tərkibindəki  vitamin  və  mineralların  adi 
insan  bədənində  və  hamiləlik  dövründəki  faydalarından  bəzi-
lərini isə bu ardıcıllıqla qeyd edə bilərik: 
  Xurmanın qidalandırıcı gücü onun tərkibindəki mü-
nasib mineral balansından qaynaqlanır. Xurmada hamilə qadın-
ların qəbul etməli olduğu B vitamini qrupuna aid fol turşusu da 
vardır.  Fol  turşusu  (B
9
)  bədəndə  yeni  qan  hüceyrəsinin  yaran-
masında,  bədənin  əsasını  təşkil  edən  aminturşuların  təşəkkül 
tapmasında  və  hüceyrələrin  yeniləşməsində  mühüm  vəzifələri 
yerinə  yetirən  bir  vitamindir.  Buna  görə  də  hamiləlikdə  fol 
turşusuna olan ehtiyac özünü qabarıq göstərəcək dərəcədə artır 
və gündəlik ehtiyacın iki qatına çatır. Fol turşusunun səviyyəsi 
kifayət etməyəndə quruluş etibarilə normadan böyük, iş əmsalı 
isə  aşağı  olan  eritrosit  hüceyrələri  (qırmızı  qan  hüceyrələri) 
meydana  gəlir  və  qanazlığının  əlamətləri  özünü  göstərməyə 
başlayır.  Xüsusilə  hüceyrələrin  bölünməsində  və  hüceyrənin 
genetik quruluşunun əmələ gəlməsində mühüm rol oynayan fol 
turşusu  hamiləlik  zamanı  iki  dəfə  artıq  ehtiyac  hiss  edilən 
yeganə maddədir. Xurma da fol turşusu baxımından çox zəngin 
olan bir qida növüdür. 

---

 
183
  Digər  tərəfdən,  hamiləlik  zamanı  yaranan  uzun-
müddətli ürək bulanması və fizioloji reaksiyalar nəticəsində ka-
lium azlığı müşahidə olunur. Belə vəziyyətdə qadına əlavə ka-
lium verilməlidir. Xurmada bol miqdarda mövcud olan kalium, 
bu  baxımdan,  çox  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edir,  bu  maddə 
bədəndəki  su  balansının  qorunması  baxımından  da  çox  fayda-
lıdır.  Kalium  beyinə  oksigenin  getməsinə  kömək  edərək  də-
rindən  fikirləşməyi  təmin  edir.  Bununla  yanaşı,  bədənin  ma-
yeləri üçün əlverişli alkalik xüsusiyyətini yaradır. O, bədəndəki 
zəhərli tullantıları ifraz etmək üçün böyrəklərə xəbərdarlıq edir. 
Yüksələn  qan  təzyiqinin  aşağı  salınmasını  və  sağlam  dərinin 
yaranmasını təmin edir. 
  Xurmanın tərkibindəki dəmir qırmızı qan hüceyrə-
lərində  mövcud  olan  hemoqlobinin  sintezinə  nəzarət  edir.  Bu 
da  hamiləlikdə  qan  çatışmazlığının  qarşısının  alınmasını  və 
körpənin  inkişafı  üçün  həyati  əhəmiyyət  kəsb  edən  qandakı 
eritrosit  balansının  uyğun  hala  gəlməsini  təmin  edir.  Məlum 
olduğu  kimi,  eritrositlər  qanda  oksigen  və  karbondioksid 
daşıyaraq  hüceyrələrin  öz  mövcudluğunu  davam  etdirməsində 
vacib rol oynayır. Tərkibində çoxlu dəmir olduğu üçün bir in-
san gündə 15 ədəd xurma yeməklə bədəninin dəmirə olan ehti-
yacını  təmin  edə  və  dəmir  çatışmazlığının  yaratdığı  narahatçı-
lıqdan xilas ola bilər. 
  Xurmadakı  kalsium  və  fosfat  isə  skeletin  yaranıb 
formalaşması  və  bədənin  sümük  quruluşunun  balanslaşması 
üçün çox mühüm elementlərdir. Xurma tərkibindəki bol fosfor 
və  kalsiumla  sümük  xəstəliyindən  qoruyur  və  bu  xəstəliklərin 
azalmasına kömək edir. 
  Alimlər  xurmanın  gərginliyi  və  həyəcanı  aradan 
qaldırmaq  qabiliyyətinə  də  diqqəti  çəkir.  Berkli  Universiteti 
(ABŞ)  mütəxəssislərinin  apardığı  tədqiqatlar  sinirləri  güclən-
dirən  B
6
  vitamininin  və  əzələlərin  fəaliyyətində  mühüm  rolu 
olan  maqnezium  mineralının  xurmada  yüksək  miqdarda  ol-
duğunu  göstəriblər.  Xurmanın  tərkibindəki  maqnezium  böy-
 
184
rəklər üçün də son dərəcə əhəmiyyətlidir.  Bir insan  gündə 2-3 
xurma yeməklə maqneziuma olan ehtiyacını ödəyə bilər. 
  Xurmadakı  B
1
  vitamini  sinir  sisteminin  sağlamlı-
ğ
ını asanlaşdırır. O, bədəndəki karbohidratların enerjiyə çevril-
məsinə,  protein  və  yağların  bədənin  başqa  ehtiyacları  üçün 
istifadə  edilməsinə  kömək  edir.  B
2
  vitamini  ilə  də  bədənin 
enerji  təminatı  və  hüceyrələrin  yeniləşməsi  üçün  protein,  kar-
bohidrat və yağların yandırılmasına yardım edir. 
  Hamiləlik  zamanı  A  vitamininə  ehtiyac  artır.  Xur-
ma tərkibindəki A vitamini sayəsində görmək gücünü və bədə-
nin  müqavimətini  artırır,  sümükləri  və  dişləri möhkəmləndirir. 
Xurma  betakarotin  (provitamin  A)  maddəsi  ilə  də  çox  zən-
gindir.  Betakarotin  hüceyrələrə  hücum  edən  molekulları  nə-
zarətdə  saxlayaraq,  xərçəngin  qarşısını  alan  xüsusiyyətə  ma-
likdir. 
  Başqa  meyvələr  protein  baxımından,  ümumiyyətlə 
zəngin  deyil.  Ancaq  xurmanın  tərkibində  protein  də  var  və 
bunun  sayəsində  bədənin  xəstəlik  və  infeksiyalardan  qorun-
masını təmin edir, hüceyrələri yeniləşdirir və bədəndəki mayeni 
balanslaşdırır.  Məsələn,  ət  də  faydalı  qidadır,  ancaq  xüsusilə 
belə  bir  dövrdə  təzə  xurma  qədər  fayda  verməyə  bilər,  hətta 
zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Həzmi asan olan yüngül meyvə-
tərəvəz  məhsullarına  üstünlük  verilməsi  daha  münasib  seçim-
dir. 
Xurma  haqqındakı  bütün  bu  məlumatlar  Allahın  sonsuz 
elmini və insanlara olan mərhəmətini göstərir. Göründüyü kimi, 
müasir  tibbin  dövrümüzdə  müəyyənləşdirdiyi  xurmanın 
faydalarına, onun xüsusilə də hamiləlik dövründəki faydalarına 
“Qurani-Kərim”-də XIV əsr əvvəl işarə edilmişdir.  
Feyxoa  –  Фейхоа  –  Feyjoa  Sellowiana  Berg.  Mərsin 
(Myrtaceae)  fəsiləsindəndir.  Feyxoa  əsasən  Krımın  cənu-
bunda, Qafqazın Qara dəniz sahillərində, Suxumidə, Astara ra-
yonunda  becərilir.  Feyxoa  təzə  halda,  mürəbbə,  kompot,  mar-
melad, nalivka (meyvə arağı) və karamel içliyi hazırlanmasında 

---