__________________________________________Ə
hmə
d-Cabir Ə
hmə
dov
111
кяскин су бухары верилир вя бухар юзц иля кяскин гохуну
айырыр. Сонра йаь вакуум алтында гурудулур.
Йаьларын
дондурулмасында
мягсяд
ири
молекулалы доймуш йаь туршуларыны вя мумлары
айырмагдыр. Бу ямялиййат винтеризасийа цсулу иля
тямизлямя дя адланыр.
Ян чох истифадя олунан битки йаьларына zeytun
yağı ilə yanaşı эцнябахан, гарьыдалы, сойа, памбыг, вя
хардал йаьлары da аид едилир. Битки йаьларындан маргарин
вя майонез, мятбях вя гяннады йаьлары истещсалында,
йаьда балыг консервиси вя диэяр йейинти сянайеси
сащяляриндя хаммал кими истифадя едирляр. Zeytun
yağından hazırlanan mayonez öz zərif və xoşagələn dadı
ilə fərqlənir.
3.5. Zeytun yağ
ının markaları, çeş
idi
və
ticarə
t sortları
3.5.1. Zeytun yağının siniflərə
bölünmə
si
Ə
n yaxşı ekstra sinif zeytun yağı filtrasiya
olunmamış (etiketdə ingilis dilində
Extra Virgin
Unfiltered Olive Oil
), və yaxud ekstrasinif filtrasiya
olunmuş (italyan dilində Olio d”oliva l”ekstravirgine,
ingilis dilində Extra virgin olive oil, və yaxud ispan
dilində Virgin ekstra) yağlardır. Bu zeytun yağının
turşuluğu 1%-dən çox olmur. Belə hesab olunur ki,
yağın turşuluğu nə qədər aşağı olarsa, bir o qədər
yaxşıdır. Yağın “soyuq sıxma” üsulu ilə alınması
(ingilis dilində first cold press) anlayışı şərtidir, çünki
yağ “soyuq presləmə”-də də bu və ya digər dərəcədə
Zeytun və
zeytun yağ
ı_________________________________
112
qızır. Müasir dövrdə qida üçün nəzərdə tutulan zeytun
yağını yalnız bir dəfə presləmə üsulu ilə alırlar.
3.5.2. Zeytun yağının ticarət sortları
Гейд етмяк лазымдыр ки, зейтун йаьлары 3
ticarət sortunda сатыша чыхарылыр.
1.
Тябии (Virgin) зейтун йаэы. Bu yağ
yalnız
fiziki
üsulla
(kimyəvi
təmizləmə
aparılmadan) alınır. Virgin oil termini yağın
istehsalına aid olub, butulkanın etiketində göstərilən
Virgin Oil
sözündən fərqlənir.
2. Təmizlənmiş (rафиня olunmuş, ingiliscə,
refined
) зейтун йаьы, yəni yağın tünd dadını (bu
nöqsan sayılır) вя tərkibindəki sərbəst yağ turşularını
kənar etmək üçün fiziki-kimyəvi üsullardan istifadə
edilir. Ümumiyyətlə, bu cür təmizlənmiş yağ, təbii
yağa nisbətən aşağı keyfiyyətli hesab olunur. Zeytun
yağının ticarət sortları olan ekstra virgin olive oil və
virgin olive oil
yağlarında təmizlənmiş yağ qarışığı
olmamalıdır.
Тябии зейтун йаьынын жанлы вя кяскин
гохусуну бяйянмяйянляр Ривиера зейтун йаьындан
истифадя едя билярляр. Ривиера зейтун йаьы алмаг
цчцн Рафиня зейтун йаьы Тябии зейтун йаьы иля 50:50
nisbətində гарышдырылыр.
3. Cecə (jımıx) zeytun yağı (ingiliscə,
pomace olive oil
) bu yağ kimyəvi üsullardan, bir
qayda olaraq heksandan və yüksək temperaturdan
istifadə etməklə alınır.
Республикада истещсал олунан зейтун
йаьы тялябаты юдямядийиндян бир чох харижи
юлкялярдян дя зейтун йаьы эятирилиб истещлакчылара
сатылыр. Зейтун йаьынын истещсалы мцхтялиф просеслярля
__________________________________________Ə
hmə
d-Cabir Ə
hmə
dov
113
баша чатдырылдыьындан, сон мящсулун кейфиййяти дя
мцхтялиф олур. Хариждя ясасян Вирэiн, Ривиера вя
Помос типли зейтун йаьы истещсал олунур.
Республикамыза ясасян зейтун йаьынын истещсалы иля
мяшьул олан 3-жц юлкялярдян ашаьы кейфиййятли
зейтун йаьы дахил олур. Бунларын ясасыны нисбятян
ашаьы кейфиййятли олан Помос зейтун йаьы тяшкил едир.
Лакин алыжылар зейтун йаьы аларкян етикетдя олан
Помос сюзцня фикир вермирляр вя хариждян алынан
йаьлара даща чох мейл эюстярирляр. Бу йаьларын
гиймятляриндя чох фярг олмур, лакин кейфиййятжя
Ривиера типли сатыша верилян зейтун йаьы бцтцн
эюстярижиляриня эюря Помос зейтун йаьындан
цстцндцр. Яввяла Ривиера зейтун йаьы тябии вя рафиня
зейтун йаьынын гарышыьыдыр вя она эюря дя стандартын
бцтцн тялябляриня уйьундур. Лакин Помос зейтун
йаьы ясас истещсал просеси баша чатдыгдан сонра
йердя галан ъмыхдан вя зейтун мящсуллары
истещсалынын галыгларындан щазырланыр вя кейфиййятжя
Ривиерадан ашаьыдыр.
“Bakы Qida və Yağ Fabriki” MMC-də
истещсал олунан “Финал” və “Zeytun bağları” тижарят
нишаны вя Ривиера типли зейтун йаьынын рянэи ачыг
йашылымтыл чаларлы сарыдыр, шяффаф вя парлагдыр, дады
тямиз вя нейтралдыр, микробиолоъи вя зярярсизлик
эюстярижиляри Тибби Биолоъи Тялимата уйьундур.
Нямлик вя учужу маддялярин мигдары 0 - дыр
(стандартда 0,2%-дян чох олмамасы эюстярилир);
халис йаьын мигдары 100%-дир; сярбяст йаь
туршуларынын мигдары 0,29%-дир (стандарт эюстярижи
яла сорт цчцн 0,75%-дир); пероксид ядяди 2,8-дир
(стандартына
эюря
15-дян
чох
олмаз).
Холестеринсиздир. Зейтун йаьынын тяркибиндя 72
мг/100 грам Е витамини (токоферол) вардыр ки,
Zeytun və zeytun yağı_________________________________
114
бунун да 90%-ни даща фяал олан α
-токоферол
тяшкил едир. 100 грам зейтун йаьы 898 ккал енеръи
верир.
Апaрдыьымыз арашдырмалар бир даща
эюстярди ки, “Bakы Qida və Yağ Fabriki” MMC –də
истещсал олунан Ривиера типли “Финал” və “Zeytun
bağları” тижарят нишанлы зейтун йаьынын кейфиййяти
стандарт эюстярижилярдян гат-гат цстцндцр вя ондан
эцндялик гидамызда истифадя олунмасыны бир
мцтяхясис олараг мяслящят эюрцрцк.
Zeytun yağında sərbəst turşuların kütlə payı
faizlə hesablanır. Bu analiz yağın kimyəvi dəyişikliyə
uğraması nəticəsində yağ turşularının artmasını
göstərir.
Yağın təhlilinin ikinci üsulunda üzvi
peroksidlər təyin edilir. Bu üsulla yağın oksidləşməsi
dərəcəsi öyrənilir. Yağın dadı orqanoleptiki üsulla
professional dequstatorlar tərəfindən təyin olunur və
keyfiyyətinə görə sortlaşdırılır.
Aşxana zeytunu və zeytun yağı ilə bağlı
bütün məsələlərlə dünyada yeganə olan dövlətlərarası
təşkilat birliyi məşğul olur. Bu təşkilat Zeytun üzrə
Beynəlxalq Şura (ingiliscə, OC- nternational Olive
Council
) adlanır. Bu təşkilat Birləşmiş Millətlər
Təşkilatı
(BMT)
tərəfindən
1959-cu
ildə
yaradılmışdır. 2006-cı ilə qədər bu təşkilat
nternational Olive Oil Council ( OOC –
Zeytun yağı
üzrə Beynəlxalq Şura) adı ilə məşhur olmuşdur.
Sonralar onun adı dəyişdirilmişdir. Bu təşkilat zeytun
və zeytun yağının istehsalı, istehlakı, eləcə də qarşıya
çıxan problemlərin və digər məsələlərin həlli ilə
məşğul olur. Zeytunun emalı məhsullarının və zeytun
yağının istehsalı ilə məşğul olan müəssisələr zeytun