MikrobiologiYA, sanitariya və GİGİyena fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Qida yolu ilə infeksiyanın yayılması yuxarıda qeyd olunanlardan onunla fərqlənir ki, qida məhsulları yalnız infeksiyanın keçiricisi olmayıb, həm də mikroorqanizmlərin çoxalması və toplanması üçün əlverişli qida mühiti hesab olunur. Qida məhsullarının yoluxması müxtəlif yollarla olur: xəstə heyvandan alınan məhsullar (süd, ət, yumurta) yeməyi hazırlayan və yaxud emal edən xəstə insanla, avadanlıqlarla, qab-qacaqla, su, hava, əl ilə və s. Həşərat-keçiricilərlə – ağcaqanadlarla malyariya xəstəliyi ke-çir. İnfeksiyanın keçməsi amili torpaq da ola bilər. Bir çox infeksiyalar üçün torpaq törədicilərin qısa müddətli qalmaq yeri hesab olunur (bağırsaq infeksiyaları). Buradan o, su təchizat mənbəyinə, qida məh-sullarına keçə bilər. Digər infeksiyalar üçün torpaq törədicilərin uzun müddət qalmaq yeridir (Sibir yarası, botulizm, yara infeksiyaları və b.). Lakin infeksiyaların yayılması üçün infeksiya mənbəyi (xəstə və yaxud bakteriya daşıyıcıları) və keçmə amili (su, qida, ətraf mühit obyektləri) hələ kifayət deyildir. Belə ki, insanların infeksiya obyektləri, xarici mühitlə, qida ilə, su ilə, yaxud birbaşa xəstə ilə qeyri-həssaslığı nəticəsində xəstələnməyə də bilər. İnfeksion xəstəliklərin baş verməsi və yayılmasında üçüncü şərt də təsir edir. Bu insanların həmin xəstəliyə həssaslığıdır. Həssaslıq – xəstəlik əmələ gətirən törədicilərlə insan orqanizminin təmasda olduğu zaman xəstələnmə qabiliyyətidir. Orqanizmin qeyri-həssaslığı bütövlükdə ümumi müdafiə və xüsusi immunitetlə müəyyən olunur. Xüsusi immunitetdə orqanizmi hər hansı bir infeksiyadan müdafiə olunur və digər infeksiyanın həssaslıq dərəcəsinə təsir etmir. Məsələn, qarın yatalağı törədicisilə hazırlanan immunitet qanlı ishal xəstəliyini qorumur. Xüsusi immunitet anadangəlmə və sonradan qazanılma ola bilər. Qazanılan immunitetlər həyat boyu formalaşır, yəni infeksion xəstəlikləri keçirdikdən və yaxud süni immunitetləşmə. 5 . Bağırsaq infeksiyaları və onların profilaktikası Kəskin bağırsaq infeksiyalarına qarın yatalağı, paratif A və B, qanlı ishal, vəba, salmonellalar, infeksion hepatit və s. daxildir. Bu infeksiyalar üçün xarakterik cəhət törədicilərin birtipli lokalizasiyasıdır (yerləşməsidir), eyni yoluxma mexanizmi (fenol-oral, əlaqə-mənşət), xəstəliyin oxşar klinik əlamətlərin (mədə-bağırsaq pozğunluqları) və eyni tipli profilaktikanın olmasıdır. İnfeksiya mənbəyi xəstə insan və bakteriya daşıyıcılarıdır. Lakin paratif B və salmonellanın mənbəyi insanla bərabər bəzi heyvanlar vasitəsi ilə də ola bilər (iribuynuzlu malqara, donuz, quşlar). Bağırsaq infeksiyalarının yayılmasında qida və su ilə keçməsi amili başlıca rol oynayır. Bu da törədicilərin suda və yemdə uzun müddət qalması ilə əlaqədardır. Məlumdur ki, qida məhsullarına bağırsaq infeksiyasının düşməsi xəstə adamların əli ilə və bakteriyadaşıyıcılarıdır. Qidanın yoluxması qida məhsullarını, yeməkxana və mətbəx qab-qacaqlarını çirkli su ilə yumaqla baş verə bilər. Qida məhsullarının bağırsaq infeksiyası ilə yoluxma törədiciləri ilə yoluxması, həmçinin milçək və gəmiricilərdə ola bilər. İnfeksiyaya yoluxmanın ən qorxulusu istifadədən əvvəl isti emal keçməmiş qida məhsulları ilə (meyvə, tərəvəz, vineqret – həftəbecər, salat) və yaxud isti emaldan sonra (süd, süd məhsulları, başayaq, döyülmüş ət). Qarın yatalağı və A və B paratiflər – bakteriya təbiətli kəskin infeksion xəstəlikdir. Qarın yatalağı, A və B paratifin törədiciləri bağırsaq bakteriyası fəsiləsinin salmonella cinsinə aiddir. Morfologiyasına görə çöp şəkilli olub, bir- birindəniaz fərqlənir, hərəkətli, sporsuz, kapsulasız olub, qram-mənfidir. Bunlar fakultativ anaerob olub, 37°C temperaturda yaxşı inkişaf edir. Bu bakteriyalar 60- 65°C temperaturda 30-45 dəqiqə müddətində qızdırılmaqla və müxtəlif dezinfeksiyaedici maddələrin – karbol turşusu, xlorlu əhəng, xloramin və s. təsirindən bir neçə dəqiqə müddətinə tələf olur. Xarici mühitdə uzun müddət bu bakteriyalar qala bilər. Xəstəliyin inkubasiya dövrü 10-15 gündür. İnsan orqanizminə bu çöplər ağızdan daxil olub, nazik bağırsaqlardan limfa yolları müsariqə vəzifələrinə keçib çoxalırlar. Bağırsaq infeksiyalarının yayılmasında qida və su ilə keçməsi amili başlıca rol oynayır. Bu da, törədicilərin suda və yemdə uzun müddət qalması ilə əlaqədardır. Məlumdur ki, qida məhsullarına bağırsaq infeksiyalarının düşməsi xəstə adamların əli ilə və bakteriya daşıyıcılarıdır. Qidanın yoluxması qida məhsullarını yeməkxana və mətbəx qab-qacaqlarını çirkli su ilə yumaqla baş verə bilər. Qida məhsullarının bağırsaq infeksiyası ilə yoluxma törədiciləri ilə yoluxması və həmçinin milçək və gəmiricilər də ola bilər. İnfeksiyaya yoluxmanın qorxulusu istifadədən əvvəl isti emal keçmiş qida məhsulları ilə (meyvə-tərəvəz, vineqred, həftəbecər, salat) və yaxud isti emaldan sonra (süd və süd məhsulları, başayaq, döyülmüş ət). Qarın yatalağı və A və B paratiflər. Bakteriya təbiətli kəskin infeksiya keçməsidir. Qarın yatalağı A və B paratifin törədiciləri bağırsaq bakteriyası fəsiləsinin salmanella cinsinə aiddir. Morfologiyasına görə çop şəkilli olub, bir- birindən az fərqlənir, hərəkətli, sporsuz, kapsulasız olub, qram-mənfidir. Bunlar fakultətiv anaerob olub, 37°C temperaturda yaxşı inkişaf edir. Bu bakteriyalar 60- 65°C temperaturda 30-45 dəqiqə müddətində qızdırmaqla və müxtəlif dezinfeksiyaedici maddələrin - karbon turşusu, xlorlu əhəng, xloramin və s. təsirindən bir neçə dəqiqə müddətinə tələf olur. Xarici mühitdə uzun müddət bu bakteriyalar qala bilər. Xəstəliyin inqubasiya dövrü 10-15 gündür. İnsan orqanizminə bu çöplər ağızdan daxil olub, nazik bağırsaqlar limfa yolları müsariqə vəzifələrinə keçib, çoxalırlar. Gizli dövrün axırında bakteriyalar qana keçib bakterieliya dövrünün başlanmasına səbəb olur. nazik bağırsaqların iltihabı, yaraları nəticəsində iti bağırsaq pozğunluğu əmələ gəlməklə temperatur yüksəlir və ümumi zəiflik baş verir. Xəstəlik 4 həftəyə qədər davam edə bilir. Çox vaxt xəstə sağaldıqdan sonra onun ödündə uzun müddət qarın yatalağı mikrobları tapılır. Xəstəlikdən sağalan adamların 3-5% bir neçə ay və bəzən daha çox müddət ərzində basildaşıyan ola bilir. Vəba. Vəba törədici mikroorqanizmlərin iki növ müxtəlifliyi – Kox vəba vibrionu və El-Tor vibrionu mövcuddur. Əsas morfoloji xassələrinə görə bu vibrionlar bir-birindən az fərqlənir. Lakin El-Tor vəba törədicisinin az patogen olması ilə əlaqədar bir sıra epidemioloji xüsusiyyəti vardır. Belə ki, bu vibrionla Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|