Milli Virtual Kitabxananın təqdimatında Erix Mariya Remark

gözqamaşdıran bir həyat gözləyirdi. Nəfəsini içinə çəkib bıçağı ilk dəfə ehtiyatla 
ətə vuranda şırımlanan qıpqırmızı qanı, pərdə kimi qat-qat açılan bədəni görəndə, 
ömründə işıq nə olduğunu bilməyən əzalar bir-bir üzə çıxanda, cəngəllikdə ov 
dalınca düşmüş ovçu kimi axtaranda, zədələnmiş toxumalarda, şişlərdə, vəzilərdə 
ən dəhşətli yırtıcıya – ölümə rast gələndə keçirdiyin gərginliyi, həyəcanı beləsinə 
başa salmaq olardımı? Həmin yırtıcı ilə döyüşə girirsən, ancaq əlində iti bıçaqdan 
iynədən, sonsuz inamdan başqa heç nə olmur…Bütün diqqətini cəmləşdirib ürəklə 
işlədiyin anda qəflətən haradansa qorxunc bir kölgə sürünüb, qanına işləyir, 
qəhqəhə çəkərək, «mən də varam» deyir, sanki, bıçağı korşaldır, iynə az qalır sına, 
əllərin ağırlaşır və o gizli, müəmmalı, döyünən həyat birdən-birə keyləşmiş 
əllərindən çıxır, qapqara qorxunc bir dalğa onu qoynuna alıb, uzaqlara aparır, nə 
qədər çalışırsan, qabağını kəsə bilmirsən, gedəndə də dalınca çatmırsan… Nə 
vaxtsa nəfəs alan, həyatda öz adı olan bir insan o dəqiqə heçə dönür, ölüm pərdəsi 
çəkilmiş sifətində əli hər yandan üzülmüş zəif bir müqavimət nişanəsi donub 
qalır… Bütün bunların nə demək olduğunu o, haradan bilər? Bunları ona başa 
salmaq olardımı? Axı burada başa salınası nə var idi? 
Ravik təzədən siqaret yandırdı: 
11 
– İyirmi bircə yaşı vardı… – dedi. 
Veber yaylığını çıxarıb, bığlarında işıldayan yağış damcılarını sildi: 
– Siz çox yaxşı işlədiniz, Ravik. Şəxsən mən bacarmazdım. Kiminsə 
başısoyuqluğu üzündən onu xilas edə bilmədiniz… Bu, sizin günahınız deyil. hər 
şeyə belə yanaşsaq, axırımız hara gedib çıxar? 
– Bəli, doğrudan, hara gedib çıxar?! 
Veber yaylığı cibinə qoydu. 
– Siz, gərək, bu qədər görüb-götürəndən sonra çox dözümlü olaydınız. 
Ravik istehza ilə ona baxdı: 
– Dözüm heç vaxt olmur. Təkcə hər şeyə öyrəşmək mümkündür… 
– Mən də elə onu nəzərdə tuturdum. 
– Ancaq bəzilərinə heç öyrəşmək də olmur. Niyəsini demək çətindir. Tutaq ki, 
qəhvədən oldu. Bəlkə də, elə, doğrudan, qəhvədən oldu. Biz də onu həyəcanla 
qarışdırırıq. 
– Yaxşı qəhvə idi. Elə deyil? 
– Çox yaxşı idi. 
– Qəhvə dəmləməyin ustasıyam. Birdən hiss elədim ki, qəhvə istəyirsiniz, ona görə 
də özüm hazırladım. Hər halda, Ejeninin düzəltdiyi qapqara horradan yaxşı idi. 
Düz deyirəm? 
– Heç müqayisəyə gəlməz. Qəhvə dəmləməkdə mahirsiniz. 
Veber maşina oturub, onu işə saldı, başını pəncərədən çıxarıb dedi: 
– Bəlkə, doğrudan, sizi aparım? Axı çox yorulmusunuz. 
«Porsuq kimidir, – Ravik ürəyindən keçirdi. – Şişmiş porsuğa oxşayır. Bəs bu nə 
deməkdir? Haradan ağlıma gəldi? Niyə belə əks fikirlər gəlir ağlıma?» 
– Yorğun deyiləm, – dedi, – qəhvə məni ayıldıb. Yuxunuz şirin olsun, Veber. 
Veber güldü. Qara bığlarının altından dişləri ağardı: 
– Yatmaq nədir?! Gedib bağda işləyəcəm, zanbaq, nərgizgülü basdıracağam. 

---

«Hə, zanbaq, nərgizgülü… – Ravik ürəiyndən keçirdi. – Aralarına çınqıl tökülmüş, 
dırmıqlanmış ləklərdə… Zanbaq, nərgizgülü – baharın narıncı, qızılı 
müjdəçiləri…» 
– Hələlik, Veber, – dedi, – yəqin, o biri işləri özünüz görəcəksiniz. 
– Əlbəttə! Axşam zəng vuraram. Təəssüf ki, qonorar az olacaq. Heç deməyə 
dəyməz… Qız kasıb imiş və deyəsən, qohumu yoxdur. Hələ baxarıq… 
Ravik əlini yellətdi. 
– Ejeniyə yüz frank verib, – Veber sözünə davam etdi, – deyəsən. Olanı bu imiş. 
Ondan iyirmi beşi sizindir. 
– Yaxşı, yaxşı… – Ravikin səbri tükəndi. – Hələlik, Veber. 
– Hələlik. Sabah səkkizə qədər… 
Ravik asta-asta Lauriston küçəsi ilə gedirdi. Yay olsaydı, Bulon meşəsindəki 
skamyalardan birində oturar, səhər günəşində qızına-qızına heç nə fikirləşmədən, 
həyəcanı sovuşub keçənə, kimi çaya, yaşıl meşəyə tamaşa edər, sonra da 
mehmanxanaya gedib yatardı. 
Buasor küçəsinin tinindəki bistroya girdi. Piştaxtanın yanına bir neçə fəhlə və yük 
maşını sürücüləri yığışmışdı. Onlar bulka ilə isti, tünd qəhvə içirdilər. Ravik bir 
xeyli onlara tamaşa elədi. Ən etibarlı, ən sadə həyat… Onu öz zəhmətləri ilə, 
12 
qabarlı əlləri ilə qazanmışdılar. Axşam yorğun-arğın evə qayıdır, arvadı qabağına 
yemək qoyur, sonra da yıxılıb yatır. Elə ağır yatır ki, yuxu da görmür… 
– Bir qədəh gilas arağı, – deyə sifariş verdi. 
Ölən qızın sağ ayağında nazik, ucuz, saxta qızıldan hazırlanmış zəncir vardı. Belə 
səfehliyi ancaq zövqsüz, xəyalpərvər cavanlıqda eləmək olardı… Düyməsində 
«Toujours Charles»(1) yazılmış bu zəncir ayağına elə dolanmışdı ki, açmaq 
olmurdu və Sena çayının sahillərində keçən bazar günlərindən, eşqbazlıqdan, çılğın 
gənclikdən, Neydəki balaca zərgər dükanından, talvarda keçən sentyabr 
gecələrindən xəbər verirdi. Və qəflətən gələn ayrılıq, yollarda qalan gözlər, qorxu, 
qəfil yoxa çıxan Şarl… Haradasa bir mamaça tanıyan rəfiqəsi… Mamaça, üstünə 
müşəmbə salınmış stol, dəhşətli ağrılar, qanaxma… qan… qarının qorxudan 
qırışmış sifəti… Başından eləmək üçün onu taksiyə qoyan əllər… Sonra o 
əzablıişgəncəli 
günlər və nəhayət, təcili yardım, xəstəxana, alışıb – yanan tərli ovcunda 
sıxdığı olan-olmazı – yüz frank və bir də… artıq gec idi… 
Radio xırıldamağa başladı. Kimsə tanqo üstündə qart səslə mənasız sözlər 
oxuyurdu. Ravik birdən hiss elədi ki, bayaqkı təşrihin gedişini təzədən xatırlayır, 
hər hərəkətini saf-çürük edir. Bir-iki saat əvvəl olsaydı, yenə nəsə eləmək mümkün 
idi. Veber zəng elətdirib, ancaq mehmanxanada tapılmayıb. Demək, o, de Alma 
körpüsünün üstündə dayanıb çaya baxıb, qız da buarda ölüb. Veber belə təşrihi tək 
eləyə bilmirdi. Təsadüfə bax! Qızıl zəncir taxılmış ayaq süst düşərək… 
«Ay doğur, gəl qayıqla gəzək biz…» – saxta tenor səs zilə qalxdı… 
Ravik pulunu verib çıxdı. Küçədə taksi saxlatdı. 
– «Oziris»ə sürün, – dedi. 
«Oziris» möhkəm qayda-qanunlu böyük bir fahişəxana idi. Nəhəng barı Misir 
üslubunda tikilmişdi. 

---