Milli Virtual Kitabxananın təqdimatında Erix Mariya Remark

– Soruşmağa heç nə yoxdur. 
– Sən gedəndən sonra olan şeyləri soruş. 
– Heç nə olmayıb... 
Joan başını buladı. 
– Məni nə hesab elayirsən, Joan?! Bir bayıra bax! Gör neçə rəngə çalır! Qırmızı, 
qızılı, mavi... Günəş çıxanda heç soruşarmı dünən yağıb? Çində, ya İspaniyada 
müharibə olub? Həmin anda neçə min adam qırılıb, neçə min adam dünyaya gəlib? 
Günəş çıxıb, bu, hər şeyə dəyər! Sən də deyirsən, sual verim?! Sənin çiyinlərin 
onun işığında tunca dönüb, mən də sənə sual verim? Onun al şəfəqlərində sənin 
169 
gözlərin qədim yunanların dənizinə bənzəyir, gah bənövşəyi, gah da min cür şərab, 
rənginə çalır, mən də olub-keçmiş hadisələri soruşum?! Sən yanımda ola-ola 
səfehlik eləyib, keçmişin xəzəl kimi saralmış xatirələrini təzədən oyadım?! Məni 
nə hesab eləyirsən, Joan?! 
Joan daha ağlamırdı: 
– Çoxdan belə sözlər eşitmirdim, – dedi. 
– Demək, indiyə qədər balqabaqlarla oturub-durmusan. Qadına ya səcdə eləmək, 
ya da onu biryolluq atmaq lazımdır! Qalanları yalan şeydir! 
Joan yuxuya getmişdi. Raviki elə qucaqlamışdı ki, deyərdin, onu heç vaxt 
buraxmayacaq. Dərin yuxuya getmişdi və onun ilıq, ahəngdar nəfəsi Ravikin 
sinəsini qıdıqlayırdı. O, xeyli oyaq qaldı. Mehmanxana yavaş-yavaş oyanırdı. Su 
şırıldayır, qapılar taqqıldayır, aşağıdan mühacir Vizenhofun öskürək səsi eşidilirdi. 
Joanın çiyinləri Ravikin qolları arasındaydı, onun hərarətli dərisi hərdən titrəyirdi 
və əgər başını bir az qaldırsaydı, onun saf, məsum sifətini görərdi. O elə məsum idi 
ki, elə bil, günahsız körpə idi. «Səcdə eləmək, ya da atmaq!..» – deyə ürəyindən 
keçirdi. Böyük sözlər idi. Kimin buna gücü çatardı? İndi bunları eləmək istəyən 
tapılardımı?! 
XX 
Ravik oyandı. Joan yanında yox idi. Vanna otağında su şırıldayırdı. Ravik dikəldi, 
o dəqiqə də tamam ayıldı. Son aylar buna təzədən öyrəşmişdi. «Tez ayılan tez 
qaçar»,– deyiblər. Saata baxdı. On idi. Joanın paltarı ilə plaşı yerdəydi. Zərli 
ayaqqabıları pəncərənin qabağında qalmışdı. Biri yanı üstə çevrilmişdi... 
– Joan! Gecə vaxtı çimirsən? 
Joan qapını açdı: 
– Bağışla, səni oyatdım. 
– Eybi yoxdur, yatmağa vaxt tapılar. Niyə durmusan? 
Joanın başına qoyduğu çimərlik papağından su damcılayır, çiyinləri işım-işım 
işıldayırdı. Başına dəbilqə qoymuş amazonkaya oxşayırdı. 
– Mən daha yarasa deyiləm, Ravik, «Şəhrizad»dan çıxmışam. 
– Bilirəm. 
– Kim deyib? 
– Morozov. 
Joan sınayıcı nəzərlərlə ona baxdı: 
– Morozov çoxdanın qarayaxanıdır. Özgə nə deyib? 
– Heç nə. Deməyə nəsə var ki? 

---

– Yox, mən elə iş tutmaram ki, qapıçıların dilinə düşsün. Onlar da asılqanda 
işləyən qadınlar kimidir, ağızlarını allah yoluna qoyurlar... 
– Morozovla işin olmasın. Gecə restoranlarının qapıçıları ilə həkimlər peşəkar 
bədbinlərdir. Onları yaşadan həyatın qara günləridir. Ancaq ağızlarını allah yoluna 
qoymaz, onun-bunun sözünü danışmazlar. 
– Yenə həyatın qara günləri... Ondan kimin xoşu gəlir? 
– Heç kimin. Ancaq çox adam elə bu qara günlərdə yaşayır. Bunlar bir yana, onda 
səni «Şəhrizad»a düzəldən Morozov olub. 
170 
– Buna görə ömrüm boyu onun qabağında qul kimi dayanmalıyam? Kimin başını 
aşağı elədim? Puluma minnət, yoxsa, bircə gün də saxlamazdılar. Bir də ki onu 
mənə yox, sənə görə eləyib. 
Ravik siqaret çıxardı: 
– Morozov sənə neyləyib axı? 
– Heç nə! Ancaq ondan xoşum gəlmir. Adama birtəhər baxır. Mən ona inanmıram. 
Sən də inanma! 
– Nə? 
– Ona çox da bel bağlama. Özün bilirsən ki, Fransadakı bütün restoran qapıçıları 
polisə işləyir. 
– Elə bu?!–Ravik heç əhvalını pozmadı. 
– Əlbəttə, mənə inanmayacaqsan, ancaq «Şəhrizad»da hamı bilirdi. Kim bilir, 
bəlkə də, elə o, səni... 
– Joan! – Ravik adyalı tullayıb qalxdı. – Boş-boş danışma! Sənə nə olub? 
– Heç nə! Nə olmalıdır ki? Ondan zəhləm gedir, vəssalam. Adamı tez yoldan 
çıxarır. Sən də onunla canbir qəlbdəsən. 
– Belə de... Hamısı buna görə imiş... 
Joan birdən gülümsədi: 
– Hə, ona görədir. 
Ravik hiss elədi ki, təkcə buna görə deyil, arada başqa şey də var. 
– Səhər yeməyinə nə istəyirsən?–deyə soruşdu. 
– Acığın tutdu? – Joan cavab əvəzinə soruşdu. 
– Yox. 
Joan vanna otağından çıxdı və gəlib əlini onun çiyninə qoydu. Əynindəki nazik 
pijamadan onun yaş ətini hiss elədi, bütün bədənini, damarlarından axan qanını 
duydu. 
– Səni dostlarına qısqanmağıma acığın tutdu? – deyə bir də soruşdu. 
Ravik başını buladı. Yenə dəbilqə... Amazonka... Dalğalar qoynundan çıxmış su 
pərisidir, pambıq kimi yumşaq dərisindən su ətri, gənclik qoxusu gəlir... 
– Əlini çək, – dedi. 
Joan dinmədi. Yenə o yanaqlar, o ağız, çatma qaşlar və bir də pijamanın açıq 
yerindən sinəsinə yol axtaran döşlər... 
– Əlini çək, yoxsa... 
– Yoxsa neyləyərsən?! 
Açıq pəncərənin qabağında bir arı vızıldayırdı. Ravik baxışları ilə onu izlədi. 
Yəqin, onu bura mühacir Vizenhofun qərənfilləri çəkib gətirmişdi, indi isə ayrı gül 

---

axtarırdı. Arı içəri girib, pəncərənin qabağındagı boş qədəhin üstünə qondu. 
– Məndən ötrü darıxırdın? – Joan soruşdu. 
– Hə. 
– Çox? 
– Hə. 
Arı qalxdı, bir xeyli qədəhin başına dolandı. Sonra açıq pəncərədən çıxıb, günəşə 
sarı – Vizenhofun qərənfillərinə tərəf uçdu. 
171 
Ravik Joanın yanında uzanmışdı. «Yay gəlib, – deyə fikirləşirdi. – Yay gəlib, yenə 
çəmənlərə şeh düşüb, Joanın saçlarından qurumuş otların ətri, dərisindən isə yonca 
qoxusu gəlir». Ona həyat verən qanı sakit-sakit axan çay kimi damarları ilə yuxarı 
qalxır, ağına-bozuna baxmayıb, bütün sahilləri basır, göllənir və onun sularında 
təbəssümlü bir sifət əks olunurdu. Sanki, birçə anlığa hər şey canlanır, su həsrətli 
ağcaqayınlar, qovaq ağacları çiçək açır, sonra sükut çökürdü. Yalnız həzin bir 
pıçıltı eşidilirdi, elə bil, uzaq-uzaq ənginliklərin əks-sədası idi, damarlarından axan 
qanı dalğalandırırdı... 
– Sənin yanında qalmaq istəyirəm! – Joan başını onun çiyninə qoymuşdu. 
– Qal! Yatarıq... Az yatmışıq... 
– Yox, getməliyəm. 
– Bu bayırlıq paltarında hara gedəcəksən? 
– Paltar gətirmişəm. 
– Harada gətirmisən? 
– Plaşın altından geymişdim. Ayaqqabım da var, çantamdadır. Hə şey 
götürmüşəm... 
O, hara gedəcəyini demədi. Nə üçün getdiyini də bildirmədi. Ravik də heç nə 
soruşmadı... 
Arı təzədən qayıtdı. İndi boş-boşuna fırlanmadı, birbaşa qədəhə sarı uçdu, ona 
qondu. Deyəsən, onun da kalvadosdan başı çıxırdı. Ya da şirnisi xoşuna gəlmişdi... 
– Gələndə qalacağını dəqiq bilirdin? 
– Hə...–Joan qımıldanmadan cavab verdi. 
Rolanda məcməyidə şüşə və qədəh gətirdi. Ravik etiraz etdi: 
– İçməyəcəyəm. 
– Araq istəmirsən? «Zubrovka»dır. 
– Bu gün istəmirəm. Qəhvə gətir, tünd olsun. 
– Yaxşı. 
Mikroskopu yerə qoyub siqaret yandırdı, pəncərənin qabağına gəldi. Çinarların 
yarpaqları irilənmiş, yamyaşıl olmuşdu. Axırıncı dəfə bura gələndə, onlar tamam 
keçəl idi... 
Rolanda qəhvə gətirdi. 
– Qızlarınız çoxalıb, Rolanda. 
– Bəli, iyirmi nəfər... 
– Alver hələ yaxşı gedir ki? İndi iyun ayı deyil? 
Rolanda onun yanında oturdu: 
– Müştəri o qədər çoxalıb ki, lap başımızı itirmişik. Deyəsən, camaatın ağlı çaşıb. 
Günortadan sonra dolu olur. Axşamlar isə... 

---