Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
6 
Xəlitələr, müəyyən metal qarışıqlarının birlikdə əridilməsi nəticəsində əmələ gələn homogen bir 
quruluşa sahib yeni məhsullardır. Metalların korroziyaya davamlılığını yaxşılaşdırmaqla yanaşı metalların 
sərtlik, elastiklik və aşınma müqaviməti kimi bir çox xüsusiyyətlərini yaxşılaşdırmaq üçün istifadə olunan 
ümumi bir üsuldur. Məsələn, 18% xrom və 8% nikeldən ibarət dəmirlə birləşdirilən paslanmayan poladı 
misal göstərə bilərik. 
Katodik qorunma, paslanmasını aradan qaldırmaq isdədiyimiz metala kimyəvi cəhətdən ondan daha 
aktiv bir metalın elektrik enerjisi və istilik enerjisini keçirən cisimlə birləşdirilməsilə həyata keçirilir. 
Katodik qorunma metodunun sxemi aşağıdakı cədvəldə verilib. Aktiv metal daha əvvəl paslanacağı üçün 
qorunması lazım olan metal paslanmadan təsirlənməyəcəkdir.
Elektrolit + Oksigen 
Qoruyucu örtük (Boya) 
Sağlam metal 
Qoruyucu örtük metal məhsul istehsalının son mərhələsində və ya mövcud metal məhsulunun 
paslanmasının qarşısını almaq üçün tətbiq olunur. Burada metal səthdə boyama, yağlama və ya qalvanizasiya 
kimi proseslərlə qoruyucu bir örtük hazırlanır və metal səthin su və hava ilə təması kəsilir. 
XLOR REAKTİVLƏRİ İLƏ MİNERAL SULARIN DEZİNFEKSİYASI
Abdullayev Y.R. 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
E-mail: [e-mail]
Xlorlu suda ammonium, azot və ya azot tərkibli üzvi birləşmələr olduqda sərbəst xlor onlarla qarşılıqlı 
təsir göstərir və xloraminlər və digər xlor törəmələri əmələ gətirir. Bu maddələrlə birləşmə şəklində suda 
olan xlor birləşdirilmiş aktiv xlor sayılır. Hər iki növ xlor eyni zamanda suda mövcud ola bilər.Maye xlor 
(Cl
2
) - normal təzyiqdə qaynama nöqtəsi olan sarı-yaşıl rəngli mobil yağlı maye. 
NaOH baxımından qələvi - 10-20 q / l, ümumi dəmir - 0,07 q / l-dən çox deyil. Su işlərində, xlordan 
daha təsirli bir dezinfeksiyaedici maddə kimi viruslara nisbətən daha az təsir göstərən, zəhərliliyi az olan 
(zəhərlənmənin IV sinfi), istifadəsi təhlükəsiz və istifadəsi asan bir tətbiq tapılmışdır. Sərbəst xlor şəklində 
qalan ammonium azotla qarşılıqlı təsir göstərmir, suyun daha dərin dezinfeksiya edilməsini təmin edir və 
qalıq xlorun idarə edilməsini asanlaşdırır. 
Kalsium hipoxlorit (Ca(ClO)
2
), NaCl (10-16%), Ca(OH)
2
(6-10%) çirkləri olduğu yerdə 30-45 ilə 54-
72% arasında aktiv xlor olan dənəvər bir qatdır. Saxlama zamanı məhsuldakı aktiv xlorun miqdarı ildə 3-5% 
azalır.Kalsium hipoxloritin dezinfeksiya etmə qabiliyyəti sodyum hipoxloritə bərabərdir. Eyni əməliyyat 
üstünlüklərinə malikdir. CaCl
2
tərkibinə görə higroskopik və hidroliz reaksiyası və işıq və atmosfer karbon 
dioksidinin təsiriylə parçalanması səbəbindən qeyri-sabitdir. Saxlanmaya yalnız zədələnməmiş standart 
qablaşdırmada, qapalı anbarlarda, quru, qaralmış və 20 dərəcədən çox olmayan bir hava istiliyində yaxşı 
havalandırılan yerlərdə icazə verilir. 
Natrium hipoxlorit - 15 ° C temperaturda seyreltilmiş doymuş NaCl məhlulundan elektroliz yolu ilə 
yerində əldə edilir, tərkibində 6-8% aktiv xlor var. Digər maddələrin tərkibi natrium xlorid (NaCl) - 12 mq / 
l, bromidlər (Bg) - 6 mq / l, xloratlar (
𝐶𝑙𝑂
−) - 260 mq / l, bromatlar (
𝐵𝑟𝑂
−) - 3,5 mq / l, rutenyum oksidi 
(RuO
2
) - 20 mq / l-dən az, xloroform (CHC1
3
) - 150 mq / l. 
Səth suyunun xlorlanması ənənəvi reagent iki mərhələli suyun təmizlənməsi sxemində qarışdırıcılarda 
təmizlənmənin ilkin mərhələsində və təmiz su anbarlarında aparılır.İlkin xlorlama ilkin dezinfeksiya və su 
təmizləyici qurğuların müvafiq sanitariya-texniki vəziyyətdə saxlanılması və laxtalanma prosesinin 
yaxşılaşdırılması məqsədi ilə aparılır. Dezinfeksiyanın son mərhələsində, suyun istehlakçıya çatdırılması 
zamanı kokusuzlaşdırmaq və bakterisid təsir müddətini artırmaq üçün həm xlorlama, həm də ammonizasiya 
ilə birləşmə istifadə olunur. Son dezinfeksiya SanPiN (16) uyğun olaraq 0,3-0,5 mq / l sərbəst xlor 
konsentrasiyası ilə aparılır. 
Mineral suda icazə verilən konsentrasiyanı aşan artıq xlor, əsasən kimyəvi üsullarla xlordan 
təmizlənir. Ən geniş yayılmış olanlar, suyun natrium sulfit (Na
2
S0
3
) və kükürd dioksid (SO
2
) ilə 

---