Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

Qafar Atayev 
Beynəlxalq əlaqələr
üzrə prorektor, dosent 
Ramiz Hüseynov
Humanitar məsələlər üzrə prorektor, dosent
Naib Hacıyev 
İqtisadi məsələlər üzrə prorektor 
Əsəd Məmmədov 
Ümumi işlər üzrə prorektor 
Sabir Xəlilov
(məsul katib) 
Doktorantura və magistratura şöbəsinin müdiri, 
dosent 
Adil Baxşəliyev 
Tarix və coğrafiya fakültəsinin dekanı,
professor 
Sevinc Həmzəyeva 
Filologiya fakültəsinin dekanı, dosent 
Ulduz Ağayev 
Mühəndislik fakültəsinin dekanı, dosent 
Zəfər Hüseynov 
Riyaziyyat fakültəsinin dekanı, dosent 
Mahal Muradov 
Kimya və biologiya fakültəsinin dekanı, dosent 
Tamella Əhmədova 
Fizika və elektroenergetika fakültəsinin dekanı, 
dosent 
 Aynurə Yəhyayeva 
İqtisadiyyat və idarəetmə fakültəsinin dekanı, 
dosent 
Samir Orucov 
Elmi hissənin müdiri, dosent 
Xəyalə Mürsəliyeva 
Gənc alimlər şurasının sədri, f.f.d., baş müəllim 
Lalə Bunyatova 
Tələbə Elmi Cəmiyyətinin elmi rəhbəri, dosent 
Alik Abdullayev 
Linqvistik mərkəzin rəhbəri 
 

---

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
3 
VII BÖLMƏ 
KİMYA VƏ KİMYA-TEXNOLOGİYA
MƏİŞƏT TƏYİNATLI KİMYA MALLARININ İSTEHSAL SEKTORLARI 
 
Abazəliyeva S.İ.
 
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti 
E-mail: 
[e-mail]
 
 
Məişət kimya malları hazırda dünya sənayesinin ən sürətlə inkişaf edən sahələrindən biridir. Bazar çox 
rəqabətli olduğundan, istehsalçılar daim yeni məhsullar yaratmaqla və yeni xammal və innovativ
texnologiyalar tətbiq etməklə üstünlük əldə etməyə çalışırlar. Bazarda sabit mövqeləri qorumaq üçün 
şirkətlər, məhsulların inkişafının mövcud tendensiyalarına və müştərilərin ehtiyaclarına uyğun olaraq 
resepturalarını təkmilləşdirirlər. Məişət kimyası sektorunda rəqabət qabiliyyətli qiymətlər təklif edən 
beynəlxalq korporasiyalar üstünlük təşkil edir. Yeni tendensiyaları izləyərək və marketinq tədqiqatlarından 
istifadə edərək, dünya istehsalçıları getdikcə daha çox ixtisaslaşmış məhsullar istehsal edirlər. Bazarın ən 
böyük oyunçuları bazarın hərtərəfli təhlilinə güvənirlər və orta şirkətlər bazarın əsas tədqiqat vasitələrindən 
istifadə edirlər. Kiçik müəssilər bazarın müstəqil şəkildə araşdırılmasına çalışırlar.
Məişət təmizləyici vasitələr məişət kimyası bazarında mövcud olan bütün məhsulların təxminən 50%-
ni təşkil edir. Tətbiq növündən asılı olaraq, yüngül və ağır məhsullara bölünə bilər.
Birinci qrup məhsullar toz, çirk, qida qalıqları və s. kimi asanlıqla təmizlənə bilən çirkləndiricilərin 
aradan qaldırılması üçün nəzərdə tutulmuşdur. Təmizləyici vasitələr: bu qrupa qab qacağın yuyulması üçün 
mayelər və s. daxildir. Bu qrupdan olan məhsullar yüksək temperaturlu polimerləşdirilmiş yağların, əhəng 
ərpinin, karamelləşdirilmiş şəkərlərin, pasların və dəmir ləkələrin aradan qaldırılması məqsədi ilə 
hazırlanmışdır.
Təmizlik vasitələrinin düzgün keyfiyyətinə nail olmaq ən mühüm funksional xüsusiyyətlərin aşkar 
edilməsini tələb edir. Onların yoxlanması istehlakçıların laboratoriya araşdırılmaları və sorğularıəsasında 
həyata keçirilir. Son zamanlar həm istehlakçılar, həm də potensial alıcılar üçün qiymətli məlumat mənbəyi 
kimi xidmət edirlər. Qeyd etmək lazımdırki, bazar araşdırması təmizləyici sənayesində müvəffəqiyyət üçün 
zəruri şərtdir. 
Kimya sektoru emal sənayesinin ən mühüm sektorlarından biridir. Sənaye cəhətdən ölkələrdə inkişaf 
etmiş 3 ən geniş sənayelərdən biri kimya sektorunu göstərmək olar. Çünki energetika, kənd təsərrüfatı, 
səhiyyə, nəqliyyat, qida məhsulları, inşaat, elektronika, tekstil inkişaf etmiş ölkələrdə ətraf mühitin müdafiəsi
bu sahələrdə olduğu kimi yüksək əlavə dəyərli məhsullar sayəsində təmin etdiyi lokomotiv sənayedir.
İstehsal sənayesi məhsulun 23%-ini birbaşa istehlakçıya, 77%-ni isə aralıq mallara və digər parçalanma 
sahələrində xammal kimi istifadə olunur.
Qloballaşma və müəssisələrin dinamik inkişafı şəraitində yüksək keyfiyyətli məhsul buraxmaqla 
yanaşı, standart və normaların tələblərinə cavab verməli, buraxılan məhsulu daim təkmilləşdirmək, yeni 
funksiyalar işləyib hazırlamaq, buraxılan məhsulun mövcud texniki xüsusiyyətlərini optimallaşdırmaq 
lazımdır. 
Kimya sənayesi kənd təsərrüfatı sektoru üçün pestisidlər və gübrələr, səhiyyə sektoru üçün dərman, 
tekstil sektoru üçün sintetik boyalar və liflər, kosmetik sektoru üçün sabun və digər gözəllik məhsulları, qida 
sektoru üçün sintetik dadlandırıcılar, qablaşdırma sənayesi üçün plastik, eləcədə kimyəvi maddələr, 
avtomobil sənayesi üçün kauçik istehsal edir. Aşağıdakı cədvəldə kimya sənayesinin geniş çeşidini əhatə 
edən istehsal sektorları ətraflı göstərilmişdir. 
Tarix boyu kimyəvi istehsaldan istifadə edilməsinə baxmayaraq, ağır kimya sənayesinin dirçəlişi bu 
başlanğıcla üst-üstə düşdü. Sənaye istehsalı üçün inqilabi çevriliş 2 məhələdə: sənaye üçün istehsal olunan 
sufat turşusu və dəniz duzundan qələvi istehsalı zamanı baş tutmuşdu. 

---