Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
33 
 
 
Şəkil 1. NaNO
3
-Mg(NO
3
)
2
-H
2
O sisteminin 20 
0
C temperaturda həllolma izotermi. 
Alınan nümunələrdə NO
3

və Mg
2+ 
ionunun təyinindən sonra Mg(NO
3
)
2 
-ün miqdarı hesablanır. 
NaNO
3
-ün miqdarı isə kütlələrin fərqinə əsasən təyin edilir. 
Metal ionları ilə komplekson arasındakı reaksiya stexiometrik gedir. Belə bir şəraitin yaranması, bir 
çox kationların miqdari təyini üçün, kompleksonların geniş tətbiqinə imkan yaradır. 
Doymuş məhlulun fiziki sabitlərinin - xüsusi çəkisinin, özlülüyünün və şüasındırma əmsalının 
dəyişməsinin xarakteri demək olar ki, eynidir. Belə ki, fiziki sabitlər evtonik nöqtəyə qədər fasiləsiz olaraq 
artır, evtonik nöqtədən sonra isə azalmağa başlayır.
NaNO
3
–Mg(NO
3
)
2
–H
2
O üçlü sisteminin doymuş məhlulunun 20 
0
C temperaturda həllolma izotermi və 
bu zaman təyin edilən xüsusi çəki, özlülük və şüasındırma əmsalları sadə evtonik nöqtənin yaranmasını 
göstərir. Sistemdə NaNO
3
-ün kristallaşma sahəsinin genişlənməsi Mg(NO
3
)
2
-ün yaxşı həllolmasına əsaslanır. 
XLORLU OLEFİNLƏRİN ELEKTROLİTİK XLORHİDRİNLƏŞDİRİLMƏSİ 
Ələkbərova Z.E. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
Kimya və neft-kimya məhsullarının xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində geniş tətbiq olunur və bu 
sahə getdikcə genişlənir. Bu tələbatı ödəmək üçün əksər hallarda üzvi birləşmələrin keçid mərhələsindən 
istifadə edilir.
Xlor üzvi birləşmələr isə neft məhsullarının, karbohidrogenlərin bir başa xlorlaşdırılmasından alınır. 
Məsələn, propilen oksidi almaq üçün əvvəlcə propilen əsasında propilenxlorhidrin, epixlorhidrin istehsalında 
propileni xlorlaşdırmaqla allil xlorid və onun da xlorhidrinləşdirilməsi nəticəsində dixlorhidrinqliserin, 
dixlorpropen-1-in oksixlorlaşdırılması əsasında cimmetrik dixloraseton və s. sintez edilir.
Epoksid birləşmələrinin yarımfabrikatları olan xlorüzvi spirtlər, su mühitində doymamış 
karbohidrogenlərin molekulyar xlorla xlorhidrinləşməsinə əsaslanır. Ancaq son dövrlərdə prosesləri, kimyəvi 
proseslərdən yan məhsul kimi alınan abqaz xlorid turşusunun elektrolizi ilə də aparılmasının mümkünlüyü 
təsdiq edilmişdir. Təqdim olunan iş elektrokimyəvi üsulla, üzvi maddələrin xlorhidrinləşməsinə həsr 
edilmişdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, zəif qatılıqlı xlorid turşusu nəinki epoksid birləşmələrdə, həmçinin digər xlor 
üzvi birləşmələr istehsalında da alınır. Alınmış zəif qatılıqlı xlorid turşusunun utilizəsi isə xalq təsərrüfatının 
0 
5 
10 
15 20 
25
30
50 
5 
% NaNO
3 
20 
50 
35 
30 
25 
М
g
(NO
3
)
2
,
%.
Мg(NO
3
)
2 
10,28 
Мg(NO
3
)
2

6H
2
О 
NaNO
3
+Mg(NO
3
)
2

6H
2
О 
NaNO
3 
10 
15 

---