MiRZƏ ŞƏFİ ŞƏrq qərb araşdirmalarinda
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəzakət Əliyeva
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 173 ONUNCU FƏSİL: Axalsix paşalığında gəzinti
- ON BİRİNCİ FƏSİL: Müdriklər yarısı
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
Nəzakət Əliyeva 172 «Mirzə Şəfi,- deyə mən onun sözünü kəsdim. – Sən başından ayağına qədər vurulmusan, boynuna al, mən bunu sənin bütün varlığında hiss edirəm!». «Sən haqlısan, - gülümsəyərək dedi o, «bütün dünya mənə yenə çəhrayı işıqda görünür! Necə demişdi Hafiz». Mən yenə onun sözünü kəsdim». Ay Mirzə, sən niyə öz nəğmələrini oxumursan? Hafizin gözəl nəğmələrini mən həmişə oxuya bilərəm, ancaq mən nə qədər sənin yanındayam sənin səsini eşitmək istəyirəm». O razılıqla başını yırğaladı və xahiş etdi ki, qələmdanı hazırlayım və oxumağa başladı: Bir yüksək məqsədə can atırıq biz, Sənin kimi mən də belə. Özümüzü əsirliyə atırıq biz. Sənin kimi mən də belə Səni öz qəlbimdə gizlədərəm – Sən məni özünkündə Ayrıca ya da birgə, belə yaşayırıq biz Sənin kimi mən də belə. «Sən hələ yazmırsan?» - deyə o, qəfildən sözünü kəsdi. «Əlbəttə yazıram, axı sən mənə demisən!». «Ancaq belə cəfəngiyyat yazmamalısan. Mən özümü bir az toparlamaq istədim; axı adam kiməsə vurulanda yaxşı şeirləri qoşmaq çətin deyil». Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 173 ONUNCU FƏSİL: Axalsix paşalığında gəzinti Güclü öd kisəsi ağrıları və qızdırması məni yayın əvvəlində xəstəxanaya saldı, quru-isti havası olan Tiflisin həkimləri onun burada müalicəsi olmadığını təkid edirdilər, buna mən uzun müddətə paytaxtı tərk edib güclü dağ havasında müalicəmi axtarmalı idim. Mirzə Şəfi mənim xəstəliyimin pisləşməsinin səbəbini qəbul etdiyim dərmanlarda görür və mənə məsləhət görürdü ki, dağlardakı bağlara baş çəkib, mədəmi tut ağacının meyvələri ilə doldurum və bu ləzzət mənim xəstəliyim aparacaq. Sololaki dağı şəhərin ən gözəl yerində yerləşir, onun geniş çiyinləri üzərində qədim Narikalın xarabalıqlarının qalıqları yerləşir və burada uzun bir hasar Sohah taxtı sarayını birləşdirir, və gürcüstanda zalım fars şahlarının hökmranlığını xatırladır. Mirzə Şəfi ilə mən bağa çatan kimi bir az dincəldik, sonra onun köməyi ilə mən tut ağacına çıxdım və əmin idim ki, onun meyvələri məni sağaldacaq. Mən bu zəif bədənimlə ağaca çatmaq istəmirdim, ancaq Gəncəli alim sözündə durdu ki, mən onun meyvələrini öz əlimlə dərib yemləyəm. Ancaq bu müalicə mənə kömək etmədi və mənim xəstəliyim lap pisləşdi. Mən Priyutinada müalicə üçün yerləşdirildim. ON BİRİNCİ FƏSİL: Müdriklər yarısı Axalşıx paşalığı Paskyeviç tərəfindən zəbt olunduqdan sonra oradakı türk sakinləri paytaxtı tərk etdilər və Anadoluya tərəf köçdülər ki, rusların Nəzakət Əliyeva 174 hakimiyyəti altında qalmasınlar. Erməni mühacirləri türk köçkünlərini iki böyük hissəyə böldü, onlardan bir hissəsi ağ çarın hökmranlığındakı xristianların tərəfinə keçdilər. Axalsixdə qalan türklərin kiçik bir hissəsi tanınmış yazı alimi Ömər əfəndi tərəfində qaldılar, onlar Adigion kəndinin yaxınlığında rusların hökmranlığının vəkalətində yaşayırdılar. Əgər diqqətli oxucu xatırlayırsa Mirzə şəfi ilə tanışlığın başlanğıcında Ömər əfəndinin müdrikliyi-nin şöhrəti haqqında hörmətli Mirzənin Şərqin müdrikləri üçün söylədiyi yaxşı fikirlər məlum idi. Onun müdriklik məktəbi Bakıda Xəzər dənizinin sahilində yaşayan Abbasqulu xanın şöhrətlənməsi üçün və yaxud Ömər əfəndinin Adigionun bülbül və qızıl gülünü tərənnüm etdiyi üçün heç bir zərər verməmişdi. Tiflisin yazı alimləri isə hörmətdən salınmışdı, çünki onlar özlərini Mirzə Şəfidən daha çox irəlidə hesab edirdilər, çünki burada fikir rəqabətə daha yaxın idi. Mən bir dəfə Gəncəli alimdən soruşdum ki, o öz əsasları ilə onlarla dostluq münasibətlərində birləşə bilərmi; həm sünnilərin, həm də şiələrin sektasında – o mənə belə cavab verdi: «Cəfəngiyyat danışırsan, ey tələbə! Kilsənin sektalarının və bölünməsinin mənə nə dəxli var? Hər qoyun sürüsünün öz çobanı, hər icmanın öz möcüzəsi olmalıdır; hər kəs öz işini bacardığı qədər görür, çünki yaşamaq istəyir. Müdriklər ən çox dəlilərə tərəf yönəlməli, nəinki dəlilər müdriklərə doğru, çünki dəlilər çoxdur, müdriklər az. Tacir öz malını tərifləyir Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 175 və insanlar bundan öz tələbatına görə alanı alırlar; mala cənnətin sularla dolu bağlarını tərifləyir, insanlar isə buna öz tələbatına görə inanırlar». «Əgər tacir öz mallarını pisləsəydi, o, dilənçiyə çevrilər və bütün alıcılarını itirərdi. Müştərilər isə çılpaq gəzəsi deyillər, ona görə başqa tacirin mallarını alacaqlar». Əgər molla desəydi ki, mənim öyrətdiklərim səhvdir, onda dəlilər onu daşlayar və onun yerinə başqasını qoyardılar. Yalnız sonra həqiqət insanlar arasında yolunu tapır; yalnız sonra və sonra toxum buğdası cücərir və məhsul verir». «Ancaq heç vaxt işığı söndürmək lazım deyil, çünki günəş gecə işıq saçmır. Vicdan susmamalıdır, çünki o vicdansızlığın bahasına yaşayır. Sədi necə demişdi; «gözəl səma işığından şikayət etmək lazımdırmı? Çünki yarasalar günəş işığına dözmürlər!». Mirzə Şəfi bizim Ömər əfəndinin yanında olmadığımızın ilk aylarında yazırdı: “İndi Tiflisdə Qərbin bir alimi müdriklik dərsi alır, sonra isə o Ömər əfəndinin müdrikliyinin kəlamlarını tədqiq etmək üçün onu ziyarət edəcəkdir. Mənim burada olmağım Adigion aliminə çoxdan məlum idi, lakin bir –birimizi uzaqdan görmüşdük, ancaq belə bir sözünü eşitmişdim ki, guya Qərbin alimləri burada yaradıcılıq etmək üçün gəliblər. Mən Axalsixdə olanda eşitmişdim ki, Ömər əfəndi bir neçə həftədir ki, şəhəri tərk edib Adigiondakı yay evinə köçmüşdür. Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|