MiRZƏ ŞƏFİ ŞƏrq qərb araşdirmalarinda
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yusif oğlu Əliyev və Gəncə Dövlət Universitetinin Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, dosent Nəzakət Yusif qızı Əliyeva.
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 7 MİRZƏ ŞƏFİ VAZEHİN HƏYATI (1794-1852)
- Nəzakət Əliyeva
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
Nəzakət Əliyeva 6 Şəkil1. Əməkdar elm xadimi, akademik Fuad Yusif oğlu Əliyev və Gəncə Dövlət Universitetinin Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, dosent Nəzakət Yusif qızı Əliyeva. Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 7 MİRZƏ ŞƏFİ VAZEHİN HƏYATI (1794-1852) Mirzə Şəfi 1794-cü ildə Gəncədə anadan olmuşdur. Mirzə Şəfinin atası Kərbəlayı Sadıq 1804-cü ilə qədər Gəncə xanının baş memarı olmuşdur. 1804-cü ildə Sisyanovun komandanlıq etdiyi çar ordusu Gəncə şəhərini işğal etdikdən sonra Gəncə xanlığına son qoyuldu. Bu xanın tikinti işləri ilə məşğul olan Kərbəlayı Sadığı yeganə və son gəlir mənbəyindən məhrum etdi, onun maddi vəziyyətinə ciddi təsir göstərdi. Kərbəlayı Sadığın iki oğlu var idi. Böyük oğlunun adı Əbdül Əli, kiçiyinin isə Şəfi idi. Atası Əbdül Əlini öz sənətini davam etdirmək üçün şagirdliyə vermiş, Şəfini isə gələcəkdə ruhani rütbəsi almaq məqsədi ilə Gəncə mədrəsəsinə qoymuşdur. Şəfi mədrəsədə ərəb, fars dillərini və şəriət elmlərini öyrənməklə bərabər, o vaxtlar geniş yayılmış olan Şərq poeziyası nümunələri ilə də tanış olur. Şəfi hüsnxət dərslərinə də xüsusi maraq göstərir. Şəfi hələ mədrsədə oxuduğu zaman atası vəfat edir. Dövrünün mədəni adamlarından olan Hacı Abdullanın Təbrizdən Gəncəyə qayıtması və gənc Şəfini öz himayəsi altına alması gələcək şairin inkişafına mühüm təsir göstərir. Gəncənin molla və axundları Hacı Abdullaya düşmən münasibət bəsləyirdilər. Təlim aldığı mollalara qarşı çox soyuq və etinasız olan gənc Şəfi, onu himayəsinə götürən Hacı Abdullaya dərin məhəbbət Nəzakət Əliyeva 8 göstərirdi. Hacı Abdulla isə gələcək mütəfəkkir və şairdə elm və mədəniyyətə böyük həvəs oyadırdı. Bütün bunlar mollaların diqqətini cəlb etməyə bilməzdi. Şəfi, nəhayət, bir gün gözünü açıb özünü mədrəsədən kənarda gördü. Hacı Abdullanın məsləhəti ilə Şəfi məğlub olmuş Cavad xanın qızı Püstə xanımın yanında binagüzarlıq və yazı-pozu işlərini idarə etmək üçün qulluğa götürülür. Bu zamandan Şəfi Mirzə Şəfi deyə tanınır. 1826-cı ildə İranla Rusiya arasında müharibə başlayır. İranlılar Gəncəni işğal edirlər. Cavad xanın oğlu Uğurlu xanın itaətinə verilən Gəncə şəhərində onlar ancaq 3 ay qala bilirlər. İranılıların Şəmkir altında məğlubiyyəti və Gəncədən sıxışdırılıb çıxarılmasından sonra Uğurlu xan bacısı Püstə xanımı da götürüb İrana qaçır, beləliklə, Mirzə Şəfi yenidən mədrəsəyə qayıdır, hücrələrin birində müxtəlif kitabların üzünü köçürməklə məşğul olur ki, birtəhər güzəran keçirsin. Mirzə Şəfinin vəziyyəti ona bu vaxta qədər köməklik edən Hacı Abdullanın 1831-ci ildə vəfat etməsi ilə daha da çətinləşir. Onsuz da az gəlir gətirən gözəl dəsti-xətti tezliklə ona gərəksiz olur. İranda artıq litoqrafiyadan istifadə olunduğu üçün kitabları əl ilə köçürməyə daha ehtiyac qalmırdı. Mirzə Şəfi ərəb və fars dillərindən fərdi dərs verməklə dolanmağa məcbur olur. Otuzuncu illərin əvvəllərində Mirzə Şəfi gənc Mirzə Fətəli Axundov ilə tanış olur və ona öz görüşləri ilə ciddi, xeyirxah təsir göstərir. Özünün mənəvi həyatında böyük təbəddülat yaradan bu Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 9 həyacanlı görüşləri haqqında Mirzə Fətəli Axundov ətraflı bəhs etmişdir. Böyük mütəfəkkir öz tərcümeyi-halında yazır: “Gəncə məscidinin hücrələrindən birində bu vilayət əhalisindən Mirzə Şəfi adlı birisi yaşayırdı. Bu adam növbənöv elmlərdən başqa, nəstəliq yazısını da çox yaxşı yazırdı. Bu həmən Mirzə Şəfidir ki, Almanya məmləkətində onun həyatı və farsca şerlərə malik olduğu fəziləti haqqında məlumat yazılıbdır. Mən atalığımın buyruğu üzrə hər gün bu şəxsin yanına gedib nəstəlik yazısının məşqini edirdim. Belə ki, get- gedə mənimlə bu möhtərəm şəxsin arasında ülfət və ünsiyyət hasil oldu. Bir gün bu möhtərəm şəxs məndən soruşdu: “Mirzə Fətəli, elmləri təhsil etməkdə məqsədi nədir? ” cavab verdim ki, ruhani olmaq istəyirəm. Dedi: “Sən də onlar kimi riyakar və şarlatanmı olmaq istəyirsən?.” Təəccüb və heyrət etdim ki, bu nə sözdür. Mirzə Şəfi mənim halıma baxıb dedi: “Mirzə Fətəli, öz həyatını bu qaraguruhun içərisində puç etmə, başqa bir məşğuliyyət qəbul et 1 .” Onun ruhaniliyə nifrət etməsinin səbəbini soruşduqda, o günə qədər mənim üçün örtülü qalan mətləbləri açmağa başladı. Atalığımın Həccdən qayıtmasına qədər Mirzə Şəfi bütün mətalibi - irfaniyyəni mənə təlqin etdi və gözümün qabağından qəflət pərdəsini qaldırdi 2 . ” 1 1 Azərbaycan EA yanında Respublika Əlyazmaları fondu inv. 490 (“Биография Колонел Мирза Фатали Ахундзаде”) 2. M.Ş.Vazeh. Nəğmələr, Bakı, Şərq-Qərb, 2004 Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|