MiRZƏ ŞƏFİ ŞƏrq qərb araşdirmalarinda
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəzakət Əliyeva
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 23 SALMAN MÜMTAZ MİRZƏ ŞƏFİ VAZEH HAQQINDA
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
Nəzakət Əliyeva 22 Gəncə şəriət məhkəməsində nəinki kəbini, heç siğəsi də olmayıb...” (səh.21) Göründüyü kimi Seyid Nisə Seyid Yəhya qızı Vazehin arvadı olmayıb. Lakin çar dövründə vəfat edən müəllimlər ailəsinə yüksək məbləğdə təqaüd verildiyinə görə Seyid Nisə şəriət məhkəməsinin yazdıqları ilə razılaşmamış, tələbindən geri çəkilməmiş, 1859-cu ildə hökumətdən birdəfəlik min manat təqaüd almışdır. Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 23 SALMAN MÜMTAZ MİRZƏ ŞƏFİ VAZEH HAQQINDA (S.Mümtaz toplayıb dəftərinə saldığı şeirlərin heç biri şairin avtoqrafiyasında olmayıb. M.M.Naci və M.N.Nasirin əlyazmalarından götürülmüşdür). XVII əsrin birinci yarısında Azərbaycan türklərini avropalılara tanıdan və onların nəzər-diqqətlərini Azərbaycan ədəbiyyatına cəlb etməyə müvəffəq olan ədib və şairlərimizin ən görkəmlisi məşhur Mirzə Şəfıdir. Və Mirzə Şəfinin də bütün Avropa bilxassə Almaniyada şöhrət kəsb etməsinə səbəb olanların birincisi Mirzə Şəfınin öz şagirdi Fridrix fon Bodeniştedtdir. Bu zat Almaniyanın Hannover adlı şəhərində doğulmuş bir alman şairidir ki, Miladi 1844- də Qafqaziya canişini general Neydelqardtın təklifinə görə Qafqaziyaya gələrək Tiflisdəki uçitelski instituta müəllim təyin edilmişdir. V 1844 q. po priqlaşenie po kafkasskoqo namestnika, qenerala Neytqardta, on pribıl doljnost uçitele Tiflisskoqo Uçitelslcoqo instituta. (Brokqauz efron tom. 7 s. 212). Elə bu tarixdən etibarən Bodenşted Mirzə Şəfı ilə görüşmüş və Mirzə Şəfini də həmin instituta müəllim təyin etdirmişdir. Mirzə Şəfi müəllimlik vəzifəsini ifa edərkən həm gənc müəllimlərə, həm də xüsusi olaraq Bodenşdetə dərs vermişdir. Bodenşdet türk və fars dillərini Mirzə Şəfidən öyrənmişdir. Mirzə Şəfinin həmin institut müəllimlərindən Qriqoryev familiyalı bir zat ilə bərabər rus və türk dillərində yazdıqları Nəzakət Əliyeva 24 müştərək bir dərs kitabı da vardır ki, Təbriz şəhərində daş basması ilə basılmışdır. Nədənsə Bodenşdetin bir müddət Qafqaziyaya və xüsusən Tiflisdə iqamət etməsi bəzi müstəşərq və müvərrixləri mütərəddit buraxmışdır. Bunların bir qismi Mirzə Şəfini Hannoverli bir nemsə hesab edərək, eyni zamanda da, Gəncəli bir türkü rədd edirdilər. Digər bir qismi isə onu iranlı bir fars və yaxud mühüm bir sima sanmadadırlar. Hannoverlini rədd edənlər Mirzə Şəfı ilə Bodenşdeti, hər ikisini bir şəxs və bir sima kimi düşünməkdədirlər. Əz cümlə: «Kak izvestno Mirza ne persa turok iz Qandje ili vernee nemeç iz Qannovera (İst İsl. A.Möller tom I. str.140 Azərbaycan ədəbiyyatından bəhs edərkən professor Krımski də Mirzə Şəfi haqqında aşağıdakı sətirləri yazır: «Odno iz imen, Mirza Şafi Elizavetpolskiy, Çrezvıçayno populerizovano v Qermanii Bodenşde- tom» (İstorie Turçii i Literaturı A.Krımskoqo. tom 1 str. Brokqauz Yefronda Qamus Əlaminin 8-ci cildində Bodenşdetin fəzilətlərindən bəhs etdiyi sırada Mirzə Şəfi kitabını 123 dəfə təbi və nəşr edildiyini söyləyərək elə bu sözlər ilə məsələni bitirir: «Svoim neobiknovennım uspexom pesni obezanı masterstvu yazıka, çisto vostoçnomu koloritu i dobroduşnomu ömoru Mnimaqo avtora, kotoriy bıl uçitelem Bodenşdeta po persidskomu yazıku». Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 25 (Brokqauz Yefron tom 7. str. 212). Şübhə və tərəddüdlərə qarşı bu sətirləri qaralamaqda məqsədimiz azərbaycanlı Mirzə Şəfıni meydana çıxarmaqdır. Təqribən 12 il bundan əqdəm Gəncə şəhərində gördüyümüz bir yazma (cünk) içərisində Mirzə Şəfi şeirlərinin bir neçə parçasına təsadüf etdik. O cünk məşhur Mirzə Mehdi Nacı təxəllüsün topladığı bir məcmuədir. Orada görünən Mirzə Şəfı əsərlərinin əhəmiyyətlərindən dolayı klişə etdirərək və klişələri mətnləri ilə bərabər bu kitabçaya köçürməyə qərar verdik. O əsərlər Mirzə Şəfi məsələsinə böyük yardım edərək bir çox məlumat vermədədirlər ki, xülasəsi bunlardır: 1. Mirzə Şəfi məvhum deyil, sənətkar bir azəri şairidir. 2. İrqən türkdür. 3. Hannoverli yox Gəncəlidir. 4. Atasının adı Sadıqdır. 5. Təxəllüsü Vazehdir. 6. Şeyx İbrahim (Naseh) və Mirzə Mehdi (Naci) ilə müasir, həm də rəfiqdir. 7. Bir müddət Tiflisdə də yaşamışdır. 8. Mirzə Şəfı türkcə söylədiyi kimi, farsca da şeirlər söyləyirmiş. İndi bu məlumat üzərinə Mirzə Fətəli Axundovu təbliğ etməsilə bərabər Qriqoryev ilə yazdığı kitabda izafə edilirsə, artıq məsələ bitmiş olur. Mirzə Fətəli öz əlilə yazdığı tərcümeyi – halında Mirzə Şəfidən azacıq bəhs edərək onun Almaniyada məşhur olduğunu Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|