MiRZƏ ŞƏFİ ŞƏrq qərb araşdirmalarinda

    Nəzakət Əliyeva 
 
 
30 
Tilbə  könlüm  tellər  ilə  sarılıb,  teldir  səbəb, 
Filməsəl,  baxqan  kəsə  Mənsur  şəklin  göstərir. 
Kəhrüba  dik  (kəhrüba  tək)  rəngi-zərdim  sanmağay 
bihudə kim, 
Dərdi-eşqə uğramış, rəncur şəklin göstərir. 
 
Naseh 
Dinü dil nəqdin nisar etmişsə Naseh, tanq imas, 
Bir mühəqqər töhfə ilə mur şəklin göstərir. 
 
MİRZƏ MƏHƏMMƏD HƏSƏN 
İllər ilə mütəssil gər olsa bir kimsə ərəbə 
Bir qarı düşsə əlinə hur şəklin göstərir. 
(Bu  beyt  Salman  Mumtazın  1926-cı  ildə  çap 
etdirdiyi «M.Ş.Vazeh» dəftərində yoxdur). 
 
QƏZƏL 
 
Nə  qədər  kir  fələgin  sabitü  və  səyyarəsi  var, 
Ol  qədər sinədə qəmzən oxunun yarəsi var. 
Dəgil  əflakda  kövkəb  görünən  çərxi-  bülənd 
Oluban didə sərapa sənə nəzərəsi var. 

---

Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 
 
 
31 
Ruzigarı 
qara, 
daim 
gecəsi 
tar 
keçər 
Hər kimin eşqdə bir yarı - sitəmkarəsi var. 
Necə 
qan  cuşa  gəlib  eyləməsin  ahu  fəqan 
Könlümün dideyi - giryan kimi fəvvarəsi var. 
Ol  qəzəldir  ki,  bu  Vazeh,  dedi  bir  dərd  əhli 
Zahirən lalə otağında qonaq - qarəsi var. 
1.
 
Bu  qəzəli  Şəki  şairlərindən  Mirzə  Nəsrulla  (Nasir 
təxəllüsün 
əlyazmaları 
arasında 
(səh.26) 
tapılmışdır. - «Mümtaz» 
2.
 
Vazehin  bu  qəzəli  (Vidadi)  tərəfmdən  tənzir 
edilmişdir.  (Firudun  bəy  Köçərli  müqtəsim  əsəri 
köçürərkən kimin olduğunu dərk edə bilməmişdir). 
Qan tökər xəstə Vidadi ki demişdir Vazeh. 
Könlümün dideyi-giryan kimi fəvvarəsi var. 
Azərbaycan 
materialları,cild 
4. 
s. 
16. 
(Çünk)  -də  (Mirzə  Şəfı)  şeirlərilə  əlaqədar  olan 
digər (3) qəzəl. Səh.26. 
QƏZƏL 
 
Mətləi hüsnünün gözəl kim nurşəklin göstərir, 
Oda urar afaqə şirin şurşəklən göstərir. 
Göstərir aşıb qovqayi qiyamət hər zaman, 
Bərqe altdan gül üzü məstur şəklin göstərir. 
İbtida eşqinin ədibi öyrədir dərs cünun, 
Dar sər məşqin çəlcər mənsur şəklin göstərir. 
Xəncər müjkan əlində məst şəhla gözlərinin, 
Mey içib bədməst olan məxmıır şəlclin göstərir. 
Gül yanaqın iizrə çin-çin ol çəlipa tellərinin, 

---

    Nəzakət Əliyeva 
 
 
32 
Aftab üzrə təb dicur şəklin göstərir.  
Qamətinin tubi və cənnətdən verir nam və nişan, 
Mumyanın bil bağında mur şəklin göstərir. 
Əhl ürfani edər səbhayi vəhdətdən xarab  
Zahid zahir pərəstə dövr şəklin göstərir. 
Nuş nişanın vəsl hicranın məzaq canda,  
Cəm olmuş bir yerə zənbur şəkilin göstərir.  
Gah mey ki cam meyxarə, gahi meyfirut,  
Gah nəql mey kəhn ənkur şəklin göstərir.  
Ki ölü kəni tir gəzir ləl məsih asa və gah,  
Bi kəs və bi xaniman rəncur şəklin göstərir. Göstərir 
cəmhur şəklin surətinin göz kusidə, Surətinin göz 
kusidə cəmhur şəklin göstərir. (Fazili) istər qıla eşqində 
rüsvay cahan, Xanimanı qarət olmuş ürşəklin göstərir. 
 
QƏZƏL 
 
Müxləs 
 
Dərd eşqinin mərd sahib zor şəklin göstərir,  
Ki hülaku kahicə
1
 (1) Timıır şəklin göstərir.  
Yanmağa məcbur edən bilməm nədir pərvanəyi,  
Var isə nar əhl eşqə nur şəklin göstərir. 
 
Sərdə atəş dildə dud və əşk (yəm) dudidə çərx,  
Cism aşiq surta (vapor) şəklin göstərir.  
Böylə deyirlər miilk məhviyyətdə rəsm dövləti,  
Kim Süleyman cah olursa mur şəklin göstərir. 
 
 

---

Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 
 
 
33 
Hər kəsə halınca vardır bir məcligah eşq,  
Bisitun Fərhada Kuh turşəklin göstərir. 
Qeyrət ərbab eşqə afərin, səd afərin, 
Daima məhzun ikən Məsrur şəklin göstərir. 
Bənzər ərbab riyanın halı ol kaşanayə, 
İç üzü viran dişi məmur şəklin göstərir. 
Neşəyi zatimidir çeşmində canının əcəb, 
Hər nəkhidə aşiqə məxmur şəklin göstərir. 
Bir pəri rüxsarə çarpıldı ki
1
 (Müxləs) əlaman 
Surətə insan əmma şəklin göstərir. 
 
QƏZƏL 
 
Gözlərinin  kim  aşiqə  məxmur  şəklin  göstərir, 
Əhl füqərə mərdum məğrur şəklin göstərir. 
Qamətinin yadilə çəkdim bəski ah atəşin, 
Xatirəm nar şəcərdən tur şəklin göstərir. 
Kuy canandan cida eşqlər əhvalin desəm, 
Dəşt ara bikəs qalan rəncur şəklin göstərir. 
Nişan meyxarə bais bulduqun buldum günün, 
Bu pərivəş cam ara məstur şəklin göstərir. 
Qamət üzrə tar kusidən asılmış həqqə var? 
Dil ünal həq söyləsə Mənsur şəklin göstərir. 
Asimanda kövkəbsəd olsa(Əsəd)
1
(1) yerdədir 
Bu səbəbdən yer savadi nur şəklin göstərir. 
 
 
________________________________ 
1. (Müxləs təxəllüslü Əhəd paşa, min iki yüz altmış üç tarix hicridə Kürdstan valisi 
ikən Amid şəhərində vəfat etmişdir. «Mümtaz»(bunlar 27-ci səhifədə təkrarlanmışdır). 

---

    Nəzakət Əliyeva 
 
 
34 
xxx xxx 
 
Bülbülün  bağrı  yanıq,  nəğməsi  nalan  bu  gecə, 
Doldurub bağçaları, bağları hicran bu gecə.  
Çöl yatıb, çay uyuyub bir əbədi nəğmə ilə, 
Ay  doğub,  ayna  sular  nur  ilə  rəqsan  bu  gecə.  Bütün 
aləm  yuxuda,  təkcə  məhəbbətdir  oyaq,  Ona  aydm 
görünür hər tərəf, hər yan bu gecə. 
 Unudub dərdi-qəmi gör nə yatıb insanlar,  
Yenə bülbül oxuyur onlara dastan bu gecə. 
 
xxx xxx 
 
XX əsrin 60-cı illərində Nizami adına Ədəbiyyat 
İnstitutunun elmi işçilərindən filologiya elmlər doktoru 
Həmid  Məmmədzadə  Gürcüstan  SSR  Elmlər 
Akademiyası  yanında  K.Kekelidze  adına  əlyazmaları 
institutunda  başqa  bir  mövzu  ətrafında  axtarışlar 
apararkən  təsadüfən  Mirzə  Şəfi  Vazehin  farsca  iki 
beytini və aşağıdakı  bu iki qəzəlinə rast gəlmişdir. 
 
 
 
_______________________ 
1. (Müxləs) təxəlliis Əsəd paşa, (min iki yüz altmış üç) tarix hicridə Kürdstan 
(valisi ikən (Amid) şəhərində vəfat etmişdir. «Mümtaz» 
2. Bu qəzəiin qailı bizə məlum deyildir. Ehtimal ki, bu da Əsəd paşanın olsun. 
«Mümtaz». 
 

---