Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman

Yasa  Koyucular  ile  Yorumcular
,  (2.  Baskı),  (Çev.:  Kemal  Atakay),  Metis 
Yayınları, İstanbul 2003, s.143 
299
 Bauman, “Modernite, Postmodernite ve Etik”, s.54. 
300
 Mustafa Aydın, “Postmodernizm ve Eleştirisi”, 
Modernizmden Postmodernizme
, 
Hece, Aylık Edebiyat 
Dergisi,
 2008, sayı:138/139/140, Hece Yayınları, Ankara 2008, ss. 34-46. 
301
 Murphy, ss. 1-7. 

---

124 
 
postmoderndir.”
302
 Öyleki  modern  kuşku,  bilimi  öne  çıkarıp  kutsarken;  postmodern 
kuşku bilimin kutsallığını yerle bir eder. 
Bu  bağlamda  Bauman,  modernliği  rasyonalite  ve  bilim  gözetiminde  büyüyen 
“kesinlik  çağı”
303
 olarak  nitelendirir.  Buna  karşın  Bauman’a  göre  postmodernlik, 
“muğlâklık, risk, tehlike ve hata içermeyen, her şeyi kucaklayan, tam ve nihaî bir yaşam 
formülü  bulacağını  artık  umut  etmez  ve  bunun  tersini  vaat  eden  her  sese  büyük  bir 
kuşkuyla”  bakar.
304
 Dahası  modern  kesinliğin  ölümcül  düşmanı  olan  muğlâklık, 
postmodernlikte insanların yüzleşmek zorunda olduğu, bu yüzden muğlaklıkla yaşamayı 
öğrenmek mecburiyetinde kaldıkları bir durumdur.
305
   Böylelikle Bauman, postmodern 
zamanlarda,  modernliğin  bozduğu  dünyanın  büyüsüne  tekrar  kavuşabileceğini 
düşünür.
306
 Kesinliğin  dağıldığı  bir  ortamda  kültürel  farklılıklar  filizlenir.    Bauman’ın 
anlatımıyla postmodern kültür bir aşırılık kültürüdür.
307
 
Postmodern  dünyada  müphemlik  kendisi  insan  için  bir  sorun  olmadığından, 
müphemlikten beslenen ahlâk da tekrar gündeme gelir. Bauman, modernliğin insanları 
ahlakdışılaşmış/ahlakdışılaştıran  kurumsal  yapının  içinde  öğretilmiş  otomatik 
davranışlar  sergilediğini  savunur.  Davranışlarından  özgür  iradeyi  ve  duyguyu 
çıkardığınızda insan ‘özne’liğini yitirir. Postmodernlik, bu anlamda modernlikten daha 
çok  seçim  olanağı  tanır.  Buna  rağmen  Bauman,  postmodernliğin,  modernliği  bitiren 
veya  ondan  tamamen  ayrı  bir  zaman  olduğunu  savunmaz.  Bilâkis  “bugün, 
postmodernite  kendi  için  modernitedir.  Bu  modernite,  kendi  yanlış  bilincinin  ötesine 
geçen  ve  başından  bu  yana  aslında  yaptığı  şeyin  –ki  bu  belirsizlik  ve  çoğulculuk 
üretimidir-  ne  olduğunu  anlayan,  rasyonel  düzen  ve  mutlak  hakikat  gibi,  en  başta 
belirlenmiş  amaçlara  asla  ulaşılamayacağı  gerçeğiyle  uzlaştırır.”
308
 Bauman  aynı 
minvalde,  başka  bir  yerde  de  modernlikle  postmoderliğin  biraradalığını  savunur: 
“katı/akışkan  ikilemini  bir  bölünme  olarak  düşünmedim  ve  düşünmüyorum;  bu  iki 
durum birbirine geçmiş, ayrılmaz ve diyalektik bir bağ içinde bir çift olarak görüyorum. 
                                                           
302
 Bauman, 
Modernlik ve Müphemlik
, s.304-305. 
303
 Bauman, 
Yasa Koyucular ile Yorumcular
,  s.145. 
304
 Gelekçi, ss.76-97.   
305
 Lloyd  Spencer,  “Postmodernizm,  Modernite  ve  Muhalefet  Geleneği”,  Sim,  Stuart(Ed.), 
Postmodern 
Düşüncenin  Eleştirel  Sözlüğü(ss.183-195)
,  Çev.  M.Erkan-A.Utku,  Ebabil  –Babil  Yayıncılık,  Ankara 
2006, s.189. 
306
 Gelekçi, ss.76-97. 
307
 Mehmet  Küçük,  “Entelektüellerin  Tehlikeli  Oyuncağı:  Postmodern”,  (Derleyen:  Mehmet  Küçük), 
Modernite Versus Postmodernite,
 (3. Baskı), Vadi Yayınları, Ankara 2000, ss. 55-72. 
308
 Bauman, “Modernite, Postmodernite ve Etik”, s.53 

---

125 
 
Sonuçta  şeylerin  ve  durumların  katılığının  aranması,  bu  şeylerin  ve  durumların 
akışkanlığını  tetikledi;  bunları  harekete  geçirdi  ve  buna  öncülük  etti.”
309
 Akışkanlaşan 
dünyada  modernliğin  katı  anlayışının  kovduğu  pek  çok  şeyin  geri  geldiğini  belirten 
Bauman’a göre bu aslında modernliği  tekrar gözden geçirmek için bir fırsattır. Çünkü 
başka bir anlamda modernlik hala yaşamaya devam etmektedir. Bauman’ın ifadeleriyle: 
Modernliğin  yıkmaya  kalkıştığı  şeyler  bugün  öç  alıyor.  Cemaat,  gelenek, 
chez soi olmanın hazzı, kendisine ait olanları sevmek, kendi türüne bağlılık, 
tutkun  olmanın  gururu,  kökler,  kan,  toprak,  milliyet;  bütün  bunlar  artık 
kınanan  şeyler  değil.  Tam  tersine,  bugün  kendi  iddialarını  ispatlamak 
durumunda  olanlar  ve  ispatlayabileceklerinden  şüphe  duyulanlar,  bunların 
aleyhinde olanlar, bunları eleştirenler, evrensel insanlığın peygamberleridir. 
Belki yaşadığımız çağ postmodern çağdır, belki de değildir. Kesin olan şey, 
kabileler  ve  kabilecilik  çağında  yaşadığımızdır.  Bugün  cemaat  övgüsüne, 
aidiyetin  alkışlanmasına  ve  heyecanla  gelenek  aramaya  enerji,  güç  ve 
canlılık katan şey, mucizevî bir biçimde yeniden doğan kabileciliktir.
310
 
Sonuçta  Bauman’ı  modernlik-postmodernlik  arasındaki  ikiliğin  arasından 
birisine  yerleştirmek  bir  zorlama  çıkarım  olur.  Gerçi  Bauman  üzerine  yazan  Dennis 
Smith,  onu  “postmodernitenin  peygamberi”  ilân  etmesine  karşın  Bauman  bu  fikirde 
değildir.
311
 Ama  Bauman  kendisini  tanıtmaya  çabalayan  Smith’in,  başka  bir  tanımını 
daha anlamlı bulur: “Baştan aşağı bir yabancı olarak tanımlanmaya ise bir itirazım yok” 
diyerek, bunun dışında kendisini ait hissettiği hiçbir akımın, düzenin, grubun olmadığı 
gibi  bunlardan  hiçbirinin  de  kendisini  zaten  kabul  etmediğini  ileri  sürer.
312
 Özetle  bir 
yabancı  olarak  Bauman,  hayatı,  insanları,  ilişkileri  anlamaya  ve  yorumlamaya  çalışan 
bir sosyolog-düşünürdür demek insaflı bir tanımlamadır.