Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Modernlik ve Müphemlik
, s.58. 350 Gelekçi, ss.76-97. 351 Zygmunt Bauman, Yaşama Sanatı , (Çev.: Akın Sarı), Versus Kitap, İstanbul 2011, s.167. 352 Ernest Gellner’dan akt. Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.65 353 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.66. 142 modernlik sürecini gösterir. Öncelikle Batıda gerçekleşen bu dönüşüm zamanla bütün dünyaya yayılmıştır. Kısaca bahçe dendiğinde, mülkiyeti gösteren ve etrafı çitlerle çevrilmiş bir toprak parçası göz önüne gelir. Aynı zamanda bahçıvanın çalışma alanı olan bu bahçenin, modernliğin kurumsallaşma sürecinde bir prototip olarak diğer kurumlar üzerinde de etkili olduğunu söylemek gerekir. Nitekim giderek eğitilmiş, uzmanlık gerektiren ve teknik bir yapıya dönüşen modern yaşamda, bahçıvanın bahçesinde uyguladığı biçme, düzenleme, zararlı otlardan temizleme gibi işlemlerin benzerleri gözlemlenebilir. Toplumsal alanda ve insan üzerinde uygulanan bir iktidar biçiminin sonucunda oluşan modern toplumsal yaşamın, yapay bir düzen olduğu söylenebilir. 354 Diğer bir deyişle, yapay bir düzenin ve büyük toplumsal tasarıların çağı olan modernlik, aynı zamanda toplumu uzmanca tasarlayan, sonra da bu tasarıya uygun olarak yetiştiren ve tasarlanan biçimin korunması için doktorluğa soyunan plânlayıcıların, hayalcilerin ve –daha genel olarak- ‘bahçıvanlar’ın dönemidir. 355 Onlar için, toplum işlenmesi gereken bakir bir toprak parçasıdır. Bu bahçıvanlar, modern kurumlar olan hastaneler, okullar, fabrikalar, hapishaneler ve hepsiyle bağlantılı olan ulus-devlet gibi yapılarda uzman olarak bulunan kişilerdir. Burada eğitim kurumları-okulları- modernlik projesi için çocukların işlendiği ya da biçildiği/biçimlendiği (bahçıvanın bahçedeki eylemi olarak) bir kurum olarak karşımıza çıkar. Şayet eğitim kurumunun dişleri arasında bireyler istenen biçime gel(e)mezse, iktidar diğer biçim verici ya da tecrit edici kurumlarını devreye sokar. Eğitimin iktidarın bir uzantısı haline geldiği modernlik sürecinin temel düşüncesini Bauman şöyle açıklar: Eğitim artık iktidarın vazgeçilmez bir bileşeni haline gelmişti. İktidar sahipleri “kamu yararı”nın (insan soyunun, tüm toplumun ya da onların yönetimine bırakılan kesimin yararı) ve ona en uygun insan davranış örüntüsünün ne olduğunu; bu davranışı nasıl meydana çıkaracaklarını ve kalıcı olmasını nasıl güvence altına alacaklarını bilmeliydi. Bu becerilerin her ikisini de edinmek için başka insanların sahip olmadıkları belli bilgileri ele geçirmeleri gerekmekteydi. İktidar bilgiye gereksinim duyar; bilgi iktidara meşruluk ve etkililik kazandırır (bunların birbiriyle bağlantısız olması gerekmez). Bilgiye sahip olmak, iktidardır. Bu biçimlenmeden doğan yeni tür iktidarın önde gelen iki niteliği vardı: Pastorallik ve yönlendiricilik. 356 354 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.65-6 355 Bauman, Modernite ve Holucaust , s.154. 356 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.62. 143 Bu alıntı hem eğitim ile iktidar ilişkisini göstermesi hem de genel anlamda yönetim(ulus-devlet) biçimini içermesi bakımından anlamlıdır. Bauman’ın Foucault’dan alıp kullandığı ve ortaya çıkışları itibarîyle yeni olmayan -Hıristiyanlık ve ruhban sınıfında görülmüştür- bu iki iktidar niteliği, iktidarın kullanım şekilleridir. “Pastoral iktidar kendi adına değil, tebaasının iyiliği için kullanılan iktidardı; bencil amaçları yoktu, tek amacı, tebaasının daha iyi duruma gelmesini sağlamaktı. Tebaası ile kolektif olarak değil, birer birey olarak ilgileniyordu, yani her bireyin ıslahını amaçlıyor, dolayısıyla bireyi kolektifliğin özerk bir birimi olarak yorumluyordu.” 357 Buna karşın yönlendirici iktidarı gösteren özellik, “yönetimi altında olanları bir yaşam biçiminden bir başkasına döndürmeye kararlı olmasıydı; kendisini daha üstün bir biçimi bilen ve uygulayan olarak, yönetimdekileri ise böyle üstün bir düzeye kendilerini çıkarmaktan aciz varlıklar olarak görüyordu… Yönlendirici iktidar, yönetimindekileri zorunlu olarak kendi imgesine göre biçimlendirmek, böylece iki yaşam tarzı arasındaki farklılığı çözmek amacını taşımamaktadır. Acımasızca ve ödün vermez bir biçimde yapmaya çalıştığı şey, kendi temsil ettiği ve otoritesinin kaynağı olan yaşam tarzının üstünlüğünün yönetilenlerce kabul edilmesidir.” 358 Modernite pastoral ve yönlendirici iktidar çeşitlerini tıpkı başka birçok şeyi dünyevîleştirdiği/sekülerleştirdiği gibi bu iki iktidar biçimini de kendi amacına uyarlamıştır. Her ne kadar bu iki iktidar biçimi, modernliğin seküler hayatında görülse de Bauman’a göre, moderniteyi yaratan iktidar pastoraldir ve bu iktidar kendisinin prototipi olan bahçıvanlar tarafından uygulanan yöntemlerle toplumsal hayata ve insanlara biçim verir. Burada en büyük bahçıvan olarak karşımıza çıkan modern ulus- devletin, toplumsal hayatın bütün alanlarına yaydığı rasyonel, seküler düşünce sayesinde ve kendi kurumları, uzmanları aracılığıyla iktidarını katılaştırdığını görebiliriz: Modern devlet, egemenliğindeki insanları, aklın yasalarıyla uyumlu, düzenli bir topluma dönüştürmek için onları kapsamlı bir şekilde incelemeyi misyon edinmiş, kutsal bir cihat gücü olarak doğdu. Rasyonel bir şekilde tasarımlanan toplum, modern devletin causa finalis ’i [nihaî amaç ç.n.] ilân edilmişti. Modern devlet bahçeci bir devletti. Benimsediği duruş bahçıvanlık duruşuydu. Nüfusun mevcut (yabanî, terbiye edilmemiş) durumunu gayri meşru sayıp, varolan yeniden üretim ve özdengelime mekanizmalarını elden çıkardı. Bunların yerine, değişimi, rasyonel tasarımın öngördüğü istikamete 357 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.62-63 358 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.63. 144 yöneltmek amacıyla inşa edilen mekanizmaları yerleştirdi… Bu ölçütlere göre, nüfusu ikiye böldü: Beslenecek ve özenle çoğaltılacak faydalı bitkiler ve yok edilecek ya da kökünden sökülecek yabanî otlar. Bu ölçütlere göre (bahçıvanın tasarımınca belirlenen) faydalı bitkilerin gereksinimleri el üstünde tutuldu, yabanî ot ilân edilenlerinse yok sayıldı. 359 Kirli, pis, hastalıklı olan yabancılar, ötekiler kısaca bahçede temizlenmesi gereken yabani otlar olarak görülen insanlar, modern devlet ideolojisinin, düzenli, hijyenik yani homojen bir toplum hedefine kavuşmasının önünde gördüğü engellerdir. Nitekim Yahudiler, modern devletin kurguladığı bahçedeki en zararlı yabanî ot olarak görülmüştür. Bizatihi modernliğin müphemlik sorunsalı içerisinde en fazla rahatsızlık uyandıran Yahudiler, “yabanî otların babası –hatta bütün “toplumsal yabanilikler”in genel adı ve bir prototipi olma- rolüne sokulmaya mahkûmdu.” 360 Bahçedeki zararlı bitkiler bahçıvan tarafından temizlendiği gibi Yahudiler de Alman faşist ideolojisi nazarında bahçeden/toplumdan sökülüp atılması gereken yabanî otlar olarak değerlendirilmişlerdir. Faşist ideolojinin Almanya’yı yabanî otlardan temizleme, ayıklama işlemini modern ideoloji/kültür çerçevesi içinde değerlendirirsek, Yahudilere uygulanan soykırımın “yıkıcı değil, yapıcı bir etkinlik” olduğunu düşünebiliriz. 361 Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|