Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman

3.4.3. Düzenleme, Kültür ve Yönetim: Avlak Bekçisi-Bahçıvan 
İnsanın  en belirgin özelliği kültür üretmesidir.  İnsanlar nesiller boyunca  üretilen 
bir  kültür  ortamında  yaşar  ve  orada  kendini  oluşturur.  Aslında  kültür  insanlığın  doğa 
karşısında  kazandığı  bir  zafer  olarak  nitelendirilebilir.  Bu  açıdan  bakıldığında  kültür 
                                                           
343
 Pogrom,  dinsel,  etnik  veya  siyasî  kimliklere  karşı  yapılan  şiddet  eylemleridir.  Bkz. 
www.wikipedia.org
  
344
 Zygmunt, 
Modernite ve Holucaust
, s.33-34. 

---

140 
 
insanın  kendi  oluşturduğu  ‘doğa’dır  diyebiliriz.  Modern  öncesi  dönemlerde, 
ekonominin  doğrudan  doğaya  bağlı  olması  -hem  göçebe-toplayıcı  dönem,  hem  de 
tarımsal  dönem-  insanları  doğayla  barışık  ya  da  ona  bağ(ım)lı  bir  kültürel  yaşam 
biçimine götürmüştür. Buna karşın modern dönemdeki bilimsel ve teknik gelişmelerle 
beraber insan, doğanın bir parçası olmaktan ayrıldığı gibi, ona müdahale etme gücü de 
kazanmıştır.  Esasen  modernliğin  bakış  açısıyla  değerlendirildiğinde  “Doğa  kavramı, 
kendisini doğuran insanlık kavramının karşıtıdır. İnsanlığın ötekisi anlamına gelir.”
345
 
İnsanın  kendine  biçtiği  ‘özne’lik  ve  doğa  karşısında  kendisinde  gördüğü 
üstünlüğün, doğayı ‘nesne’leşmiş ve kullanılabilir bir meta haline getirdiği söylenebilir. 
Nitekim Bauman, bu bağlamda modern bilimin “güçlü ve karşı konulamaz bir tutkudan, 
Doğa’yı  fethetme  ve  onu  insan  gereksinimlerine  tabi  kılma  tutkusundan  doğdu”ğunu 
ileri  sürer.  Bauman  aynı  zamanda,  “[b]ilim  adamlarının  sürekli  olarak  ‘hiçbir  insanın 
gitmeye cesaret edemediği  yerlere gitme’ye iten meşhur bilimsel merak, asla denetim, 
yönetim  ve  şeyleri  olduklarından  daha  iyi  (yani  daha  esnek,  daha  itaatkâr,  daha 
hizmetkar) kılma vizyonundan bağımsız olmadı”ğını da savunur.
346
 
Doğayla mücadelenin bir neticesi olan kültür “şeyleri olduklarından ve aksi halde 
olacaklarından farklı yapmak ve onları bu halde, yapay şekil içinde tutmaktadır. Kültür, 
bir düzen yaratmak ve onu korumak, düzeni bozan ve bu düzen açısından kaos görünen 
her  şeyle  mücadele  etmektir.  Kültür,  ‘doğa  düzeni’  (yani,  şeylerin  insan  müdahalesi 
olmaksızın oldukları durum) yerine yapay, tasarlanmış bir düzen koyma ya da ekleme 
işidir.  Kültür,  böyle  yapay  bir  düzeni  getirmekle  kalmaz,  ona  değer  de  verir.” 347 
Modern  aklın-bilimin  her  şeyi  açıklama,  tanımlama  ve  tasnif  etme  isteği  öncelikle 
gerçek doğa üzerinde kendisini göstermesine karşın, asıl mesele yapay doğa yani kültür 
üzerinde  gerçekleşen  uygulamaların  daha  çok  dikkat  çekici  olmasıdır.348 Başlangıçta 
doğa bilimleri  -fen bilimleri- ışığında doğayı  istilâ eden insanoğlu, daha sonra sosyal-
toplum bilimleri ile de insan dünyasını ya da kültürünü biçimlendirmeye girişmiştir. Bu 
biçimlendirmede  modern  düşünce,  düzeni  bozan  insanları,  kültürleri  kendisinin 
oluşturduğu  sisteme  uyumsuz  ve  zararlı  olarak  nitelendirir  ki  onları  doğa-nesne 
konumuna  indirgeyerek  onlara  müdahale  eder.  Böylelikle  söz  konusu  düzen  bozucu 
                                                           
345
 Bauman, 
Modernlik ve Müphemlik
, s.57. 
346
 Bauman, 
Modernlik ve Müphemlik
, s.57. 
347
 Bauman, 
Sosyolojik Düşünmek,
 s.161. 
348
 Bauman, 
Bireyselleşmiş Toplum
, s.46. 

---

141 
 
durumlar  karşısında  modernite,  her  türlü  uygulamayı  rasyonelleştirip  kendisine  vazife 
çıkartır.349 
Bauman  modern  öncesi  dönemle  modern  dönemi,  kültürel  bağlamda 
karşılaştırmak  için  ‘vahşi  kültür’  ile  ‘bahçe  kültürü’  kavramlarını  metaforik  olarak 
kullanır. Modernliğin ortaya çıkardığı kültür olan bahçe kültürü, tam anlamıyla modern 
anlayışın  uygulama  biçimini  yansıtmak  adına  doğru  bir  benzetmedir. 350  Bu 
kültürlerden  vahşî  kültür,  açık  alanda  yani  doğa  içinde  yaşanan  bir  kültür  olarak 
görülmesine karşın, bahçe kültürü (modern ‘katı’laşmanın) ise vahşî kültürün tam tersi 
bir  noktada  kapalı  ve  sınırları  çizilmiş  bir  alan  (bir  nevi  laboratuvar  alanı)  olarak 
görülebilir.351   Her  iki  kültürün  de  kendine  has  iki  kahramanı  bulunmaktadır:  vahşî 
kültürü  temsilen  ‘avlak  bekçisi’ni  gösteren  Bauman’a  göre  modern  bahçe  kültürün 
başrolünde  ise  ‘bahçıvan’  bulunur.  İki  karakterin  kültürel  pozisyonu,  aralarındaki 
farklılığı gösterir. 
Bu bağlamda vahşî kültürü tanımlamak için Bauman, Ernest Gellner’a başvurur. 
Gellner’a  göre,  vahşî  kültürün  temel  özelliğine  bakıldığında  onların  “bir  kuşaktan 
ötekine kendilerini bilinçli bir tasarım, nezaret, gözetim ya da özel beslenme olmaksızın 
yeniden üret”meleri gösterilebilir.352 Vahşî kültürün temsilcisi olan avlak bekçilerinin 
temel görevi, adlarındaki anlama uygun olarak nezaret etmek ve izlemektir. Bu anlamda 
avlak  bekçilerinin,  kendilerine  emanet  edilen  şeyler  üzerinde  hiçbir  yetkileri  veya 
inisiyatifleri bulunmamaktadır. Dolayısıyla avlak bekçileri, “bakmaları için kendilerine 
emanet  edilen  arazideki  bitki  örtüsünü  ve  hayvanları  beslemezler;  arazinin  durumu, 
tasarı ve çabaların ürünü ‘ideal durum’a yakın hale getirmek gibi bir amaçları da yoktur. 
Onlar  daha  çok  bitkilerin  ve  hayvanların  sorunsuz  bir  biçimde  yeniden  üremelerini 
güvence  altına  almaya  çalışırlar:  Avlak  bekçileri,  vasilerinin  becerilerine 
güvenirler.”353 
Avlak  bekçilerinin  temsil  ettiği  vahşî  kültürün  doğayla  ilişkisi  egemenlik 
çizgisinde  değilken,  modern  bahçe  kültürü  modernliğin  tüm  arzularını  ve  reflekslerini 
kendinde taşır. Bu nedenle vahşî kültürün bahçe kültürüne dönüşmesi başka bir açıdan 
                                                           
349
 Bauman,