Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman

Sosyolojik Düşünmek,
 s.195 
363
 
www.tubitak.gov.tr
 :14.03.2014:23.00 
364
 Andrew Vincent, 
Modern Politik İdeolojiler
, (Çev.: A. Tüfekçi), Paradigman Yayınları, İstanbul 2006, 
s.224  

---

146 
 
mekansal  yönden  tümüyle  soyutlaması  ya  da  fiziksel  yönde  yok  edilmesiyle,  diğer 
insanlardan tam ve ödünsüz bir şekilde ayrılmasıdır.”
365
 
Irkçılıktan farklı olan ve aslında modernliğin bir ayağı olarak düşünebileceğimiz 
milliyetçilik/millet (tartışmalı da olsa ulus kavramıyla aynı anlamda),  hem kültürel hem 
de  siyasal  nitelikte  bir  kavram  ya  da  olgudur.  Modern  devlet  yapısının  içindeki  en 
önemli özellik olan millet (milliyetçiliğin bir ürünü olarak), ki modern devletin adı olan 
ulus-devlet,  modernliğin  yarattığı  kutsal  birlikteliktir,  Bauman’a  göre  ırktan  farklıdır. 
O’na göre, millet ırkla karşılaştırıldığında doğal olmayan yapay bir birlikteliktir: “Millet 
başından  sonuna  bir  hayali  cemaattir;  o  ancak  üyeleri  zihinsel  ve  duygusal  olarak 
kendilerini öteki üyelerinin çoğuyla hiçbir zaman yüz yüze karşılaşmayacakları kolektif 
bir  bünye  ile  ‘özdeşleştirdikleri’  müddetçe  bir  varlık  olarak  mevcuttur.  Millet, 
hayali
 
olduğu kadar, zihinsel bir gerçekliktir.”
366
 
Kültürel  bir  kimlik  olan  milleti  oluşturan  temel  özellik,  insanları  birleştiren  ve 
aralarındaki  iletişimi  sağlayan  ortak  bir  dil  kullanımı  -varlığı-  ve  yaşama  biçimleri 
olarak  gösterilir.  Buna  karşın  herhangi  bir  dili  kullanan  ve  millet  olarak  nitelenen  bir 
insan  topluluğuna  bakıldığında  yekpare  bir  bütünlükten  bahsetmek  zordur:  millet 
sınırları  içinde  “bölgesel  ağızlar,  söz  dağarı,  söz  dizimi  ve  deyimleri  bakımından 
neredeyse karşılıklı iletişime imkân vermeyen bir özgünlük” ve farklılık taşıdıkları  da 
bir  gerçektir.
367
 Dolayısıyla  özellikle  dil  bağlamında  bakıldığında,  millet  kavramı,  ve 
kavramın kapsadığı bütün insanları, en azından mekânsal olarak yakınlaştırmaktan uzak 
bir kavramdır. Bauman, bu noktada millet ile devlet arasında bir karşılaştırma yaparak 
karışıklığı çözmeye çalışır. Ona göre milletin, zihinsel ve hayali bir gerçeklik olduğunu 
söylemek mümkünken devletin, somut bir gerçeklik taşıdığı söylenebilir: “Devlet, hem 
haritada  hem  de  belli  bir  toprak  parçasında,  kesin  olarak  çizilmiş  sınırları  olması 
anlamında  ‘gerçek’tir.”
368
 Milletin,  bu  bağlamda  ortak  bir  kara  parçası  üzerinde 
bulun(a)mamasından,  devlet  gibi  bir  yaptırımı,  gücü,  ‘katı’lığı  bulunmaz.  Bununla 
birlikte asimilâsyonu dikkate aldığımızda, millet ve milliyetçilik kavramları bu noktada 
daha önemli görülür. 
                                                           
365
 Zygmunt, 
Modernite ve Holucaust
, s.110 
366
 Bauman, 
Sosyolojik Düşünmek
,  s.190. 
367
 Bauman, 
Sosyolojik Düşünmek
, s.190. 
368
 Bauman, 
Sosyolojik Düşünmek
,  s.189. 

---

147 
 
Bauman’ın  belirlemesine  göre  asimilasyon,  ilk  başta  biyolojik  bir  terim  olarak 
kullanılmıştır.  İngilizce  sözlükteki  kullanımına  göre  “  ‘Asimilâsyon’  terimi,  XVI. 
yüzyılın biyolojik anlatısında, canlı organizmaların icra ettiği 
özümseme 
(absorption) ve 
içine  alma  (incorporation)  eylemlerine  işaret  ediyordu.  Açıkça  görüldüğü  gibi, 
‘asimilâsyon’  özyönetimli  bir  değişimi  değil 
dönüştürmeyi
,  canlı  bir  organizmanın 
edilgen  çevresi  üstünde  icra  ettiği  bir  eylemi  ifade  ediyordu.  Asimilâsyon,  ‘Kendi 
doğasından  bir  töze  dönüştürme’;  bir  hayvan  ya  da  bitkinin  dışsal  bir  malzemeyi 
kendisininkiyle  aynı  dokuya  dönüştürmesi’  demekti.”
369
 Bu  tanıma  yaslanarak 
asimilâsyonun  anlamının,  etkin  ve  güçlünün  (sosyal  olarak  çoğunluk),  pasif  ve 
zayıf(azınlık) olanı kendine benzetme şekli olduğu söylenebilir.
370
 
Modern  dönemin  siyaset-toplum  anlayışında,  insanı-toplumu  değiştirme, 
dönüştürme  ve  geliştirme  güdüsü  hâkimdi.  Toplumdaki  belirsizlikler,  düzensizlikler 
toplumun  geleceği  (istenen,  beklenen  toplum  modeli)  için  zararlı  görülmekteydi.  Bu 
açıdan  Bauman,  “Asimilâsyon[u],  toplum  mühendisliğinin  ön  cephesi,  gelmekte  olan 
düzenin keskin sırtı” olarak nitelendirir.
371
 Milliyetçilik veya ulus-devlet bağlamında ele 
alındığında  asimilâsyon,  azınlık  olan  ötekiye-yabancıya  yönelik,  iktidarın  uyguladığı 
plânlı  ve  baskıcı  bir  kültürel  savaştır.  Bu  yüzden  asimilâsyon,  daima  milliyetçilikle 
beraber  yürür.  Bauman’ın  ifadeleriyle,  “milliyetçilik  dediğimiz  şey  her  zaman 
asimilâsyonla  ilgilidir  çünkü  milliyetçiliğin  ‘doğal  birliğe’  sahip  olduğunu  ilân  ettiği 
millet,  önce genelde farklı ve çeşitli bir nüfusu milli  karakter efsaneleri  ve sembolleri 
etrafında toplayarak yaratılmak zorundadır.”
372
 
İktidar  biçiminin  milliyetçiliğe  yaslandığı  ulus-devlet  modelinde,  içine  alarak, 
kendine  benzeştirerek  yarattığı  asimilâsyon,  dil,  eğitim,  siyaset,  hukuk  ve  kültür  gibi 
kanallarda  rasyonalite  ve  zorlamanın  birlikte  uygulandığı  bir  süreçtir.  Milliyetçilikle 
olan  kan  bağı  gözardı  edilemeyen  Irkçılık  ise,  asimilâsyonu  daha  vahşî  bir  yönteme 
dönüştürür. Irkçılığın saf-arı olma arzusu, yabancılara-ötekilere karşı dışlayıcı, yok edici 
yöntemler  doğurur.  Asimilâsyonda  bir  karışım  söz  konusuyken,  ırkçılık  ise  bizzat 
toplum içinde bulunan bu karışıma karşıdır, çünkü “asimile edilemeyen ve edilmemesi 
gereken  şeyler  vardır.  Yabancı  olan  ve  hep  yabancı  kalacak  şeyler  vardır.  Doğanın 
                                                           
369
 Bauman,