Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Entelektüeller ve Aydınlar
, Cogito(Üç Aylık Düşünce Dergisi ), Sayı: 31, YKY, İstanbul 2002, ss. 121-132. 160 gerçekleştirmelidir. Elbette bilim adamı, sanatçı veya düşünürler de entelektüel olabilirler. Burada önemli olan sosyal hayatın içinde haksızlığa, şiddete, sömürüye karşı olmak, yani insanlığın vicdanını, entelektüel donanımla beraber harekete geçirebilmektir. 416 Bu uzun girişten sonra Bauman’ın entelektüellere dair düşüncelerine geçebiliriz. Moderniteden postmoderniteye geçişte entelektüellerin rolünün değiştiğine işaret eden Bauman entelektüelin -kavramsal olarak daha geç bir tarihte ortaya çıksa da-, öncelikle Aydınlanmanın, dolayısıyla modernitenin iktidar-bilgi birleşmesinde ortaya çıkan, tasarlanmış bir toplumsal sistemin kurulmasındaki rolü üzerinde durur. 417 Entelektüeller, “ulusun zihnini etkileyip politik liderlerinin hareketlerine biçim vermek suretiyle siyasal sürece doğrudan müdahale etmeyi ahlâkî sorumlulukları ve kolektif hakları olarak gören romancıların, şairlerin, sanatçıların, gazetecilerin, bilim adamlarının ve toplumca bilinen başka kişilerin oluşturduğu karışık bir topluluğu kapsıyordu.” 418 Bu anlamda entelektüeller, Aydınlanma döneminde özellikle öne çıkan felsefeciler ile ‘edebiyat cumhuriyeti’ neslinin torunları olarak nitelendirilirler. Aydınlanmanın tüm ışıklarını kendinde tutan entelektüeller-aydınlar-, bu ışıkları topluma yayma amacı taşıyarak, ilerlemenin savunuculuğuna ve evrensel ilkeleri belirlemeye soyunmuşlardır. Bu haliyle en tipik entelektüel görünümünü felsefecilerin sözlerinde bulmak mümkündür. Dönemin ünlü filozoflarından Kant’ın, felsefecileri “sadece, kendisini tamamen kavramlara veren bir sanatçı değil, aynı zamanda insan aklı adına yasayan bir yasa koyucu” olarak nitelemesi, modern toplum tasarımında entelektüellerin işlevini yeterince anlatmaktadır. 419 Kant’tan önce halkı cahil ve eğitilmesi gereken bir yığın olarak gören dönemin söz sahibi Fransız Aydınlanmacılarının düşüncelerine baktığımızda, entelektüellerin karşıtı olan ve alt tabakada konumlanan halka bakışı ortaya çıkar: “ ‘Halk’, diye yazmıştır Diderot, ‘tüm insanların en aptalı ve en kötüsüdür’… Halk, kişiye nitelik kazandıran toplum ve yerleşim alanlarının hepsinden kopmuş erkek ve kadınların oluşturduğu, ayrımsız, gri renkte kitledir… D’Alembert’in yazdığına göre yığınlar ‘cahil ve aptaldır… Güçlü ve cömert hareketler göstermekten 416 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.30 ve s.289. 417 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.8. 418 Bauman, Yasa Koyucular ile Yorumcular , s.7. 419 Bauman, Modernlik ve Müphemlik , s. 34-35. 161 aciz’dir. ‘Halk’, Voltaire için “yırtıcı, vahşî, öfkeden gözü dönmüş, geri zekalı, çılgın ve kör hayvanlar”dı.” 420 Dolayısıyla bunların, toplumsal ilerleme ve gelişme için eğitilmeleri gerekir ki aydınlanma gerçekleşebilsin. Modern eğitim teorisinin oluştuğu bu sürecin temel motivasyonu, iktidarın kendi düzenini yerleştirmesidir. “Eğitimin amacı itaati öğretmektir. Uyum gösterme içgüdüsü ve isteği, emirleri yerine getirme, üstlerin tanımladığı biçimiyle kamusal çıkar neyin yapılmasını gerektiriyorsa onu yapma, plânlanmış, tasarlanmış, bütünüyle rasyonelleştirilmiş bir toplumun yurttaşlarının en çok gereksindiği beceriydi. En önemli koşul, öğrencilere aktarılan bilgi değil, bilgi aktarımının yürütüldüğü talim, rutin ve her şeyin önceden kestirilebilirliği atmosferiydi.” 421 Modern ideolojinin içindeki bu fikirler, iktidar ve aydınlar tarafından toplumsal alandaki bozukluğu düzeltecek tasarımlara, uygulamalara, meşruluk kazandırmaktaydı. Bizatihi yeni modern toplumun “yaratıcısı” olan “entelektüel, papaz atalarının aksine, Tanrı’nın kulu veya tercümanı olmayıp, bizzat Tanrı’nın yerine” geçmiştir. Böylece kutsal yasanın belirlediği toplumsal ilişki düzeni kaldırılmış ve yerine seküler dünya- diğer bir deyişle dünyevi kutsal olan aklın, hukuğun- yasalarının düzenlediği ilişkiler geçmiştir. 422 Bu bağlamda Bauman açısından değerlendirildiğinde, entelektüellerin, modern iktidarın ve aydınların/felsefecilerin, özelliği her şeyden önce “ Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|