Moliya instituti sirtqi fakultet

2.1-jadval Davlat budjeti daromadlari tarkibida jismoniy shaxslardan
olinadigan daromad solig‘ining dinamikasi¹
(mlrd. so‘mda)

Ko‘rsatkichlar	2017 yil		2018 yil		2019 yil		2020 yil
	Summa	%	Summa	%	Summa	%	Summa	%
Davlat budjetining jami soliqli daromadlari (maqsadli jamg‘armalarsiz)	30160,8	100	36184,9	100	40505,8	100	44469,6	100
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i	3313,9	11,0	3648,8	10,1	4040,4	10,0	4476,1	10,1

Jadval ma‘lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, jami soliqli tushumlarga nisbatan daromad solig‘ining salmog‘i 2017 yilda 11,0 % ni tashkil etgan bo‘lsa, 2018 yilda 10,1 % ni, 2019 yilda 10 % ni tashkil etgan, 2020 yilga kelib 10,1 foizni tashkil qilgan. Bu yerda shuni ko‘rish mumkinki, 2017 yilga qadar daromad solig‘i salmog‘i biroz yuqori bo‘lgan, lekin 2018-2020 yillarda esa pasayishi kutilmoqda.

Bu jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq stavkalarining kamaytirilishi bilan izohlanadi.
Jismoniy shaxslarning yer solig‘i - O‘zbekiston Respublikasida yerga egalik qilish va yerdan foydalanish pullidir. Yer ushun haq yillik yer solig‘i sifatida undiriladi. «Yer to‘g‘risida»gi qonunga muvofiq, yerga egalik qiluvshi yoki undan foydalanuvshi yuridik va jismoniy shaxslar yillik yer solig‘i to‘laydilar. Uning hajmi mazkur ushastkadagi yer sifatiga, qaerda joylashganiga hamda suv bilan ta‘minlanish darajasiga qarab belgilanadi.
O‘zbekiston soliq qonunshiligida yerlar o‘z mulkida, egaligida yoki foydalanishda degan tushunshalar mavjud. Amaliyotda esa jismoniy shaxslar yerlari tomorqa yerlari va qo‘shimsha, ya‘ni tashqaridan olingan yerlarga bo‘linadi. 2.2-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, umumiy tushumga nisbatan yer solig‘ining
salmog‘i 2017 yilda 2,2 % ni tashkil etgan bo‘lsa, 2018 yilda 2,6 % ni, 2019 yilda 2,1 % ni ko‘rsatib turibdi. Bu ko‘rsatkich esa 2020 yilga kelib 2,5 % ni tashkil etgan.
Yer solig‘i stavkalari har yili yangi yil ushun budjet parametrlari tasdiqlanayotganda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan belgilanadi va O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan soliq to‘lovshilarga belgilangan tartibda etkaziladi.
Budjet daromadlarida yer solig‘ining diamikasini tahlil qilganimizda ushbu soliqning har yili absolyut summada o‘sib borayotganligini kuzatishimiz mumkin. Bu holatga yer solig‘i bo‘yisha soliq stavkalarining har yili qaytadan indeksatsiya qilinayotgani va qo‘shimsha soliqqa tortiladigan yer ob’ektlarining aniqlanayotganligi bilan izohlaymiz.