«moliyaviy hisob» fanining Oʻquv uslubiy majmuasi

6-Mavzu. Xoʻjalik muomalalari ta’sirida balansda sodir boʻlgan oʻzgarishlar tavsifi.

Reja:

1. 
   Xoʻjalik jarayonlari va xoʻjalik muomalalari toʻgʻrisida tushuncha.
   
2. 
   Xoʻjalik muomalalari ta’sirida balansda sodir boʻladigan oʻzgarishlar.
   

Xoʻjalik jarayonlari va xoʻjalik muomalalari toʻgʻrisida tushuncha.

Xoʻjalik faoliyati jarayonida sodir boʻladigan muomalalar ta’sirida korxona mablagʻlarining tarkibida va ularning tashkil topish manbalarida, ayrim hollarda ularning ikkalasida ham oʻzgarishlar yuzaga keladi. Xoʻjalik mablagʻlari va ularning tashkil topish manbalaridagi roʻy bergan oʻzgarishlar balansda ham tegishli oʻzgarishlarga olib keladi. Mablagʻlar qiymati oʻzgarmagan holda doiraviy aylanish jarayonida ularning buyum shakli oʻzgaradi, mablagʻlar tashkil topish manbalarining ham shakli oʻzgaradi, xoʻjalik mablagʻlari koʻpayadi yoki kamayadi. Lekin balansning asosiy xususiyati- xoʻjalik muomalalarini schetlarda ikki yoqlama aks ettirish ta’sirida balans moddalari summasi oʻzgarganda aktiv va passiv tengligining oʻzgarmasligi doimo saqlanadi. Buni misolda tasdiqlashimiz uchun korxonaning yil boshiga tuzilgan balansni keltiramiz (1-jadval) va uning xoʻjalik muomalalari ta’sirida oʻzgarishini quyidagi misollarda koʻrib chiqamiz.
1-jadval.
Yil boshiga balans

Aktiv	Summa, ming. soʻm	Passiv	Summa, ming.soʻm
Asosiy vositalar	1312600	Ustav kapitali .	1448960
Materiallar	24200	Hodimlar bilan mehnat haqi boʻyicha hisoblashuvlar	39890
Asosiy ishlab chiqarish	43850
Hisob-kitob scheti	134400	Mol yetkazib beruvchilar	26200
Balans	1515050	Balans	1515050