Mövzu: 5 hesablar sistemi və ikili qeydiyyat üsulu plan

Maliyyə hesabatındakı roluna görə hesablar 2 yerə bölünür:

• 
  Əsas hesablar;
  
• 
  Köməkçı hesablar ;
  

Belə ki ,hesabatın başlıca forması sayılan Balans hesabatına aid olan hesablar əsas hesablar ,Mənfəət və zərərlər haqqında hesabata aid olan hesablar isə köməkçi hesablar adlanır.
ABŞ-da aktiv,öhtəlik və kapital hesabatları (balansla bağlı hesablar )daimi hesablar ( permanent accounts),gəlir və xərc hesabları isə müvəqqəti hesablar (temporary accounts) adlandırılır. Müvəqqəti hesablar ona görə belə adlanır ki, hesabat dövrünün sonunda bu hesablar bağlanılır. Hesabların bu cür təsnifatı aşağıdakı 5.2.sxemində verilmişdir.
Sxem 5.2. Daimi və müvəqqəti hesablar

Mühasibat hesabları

▼ ▼

Daimi hesablar

Müvəqqəti hesablar

▼ ▼

Aktiv hesablar

Öhtəlik
hesabları

Xüsusu
kapital
hesabları

Gəlir hesabları

Xərc hesabları

Aktiv hesablar

Öhtəlik
hesabları

Xüsusu
kapital
hesabları

Gəlir hesabları

Xərc hesabları
↓ ↓ ↓ ↓ ↓

Sxem 5.2. ABŞ-da hesabların təsnifləşdirilməsi
Əsas hesablar balansın elə hesablarıdır ki, onlar,ilin axırında maliyyə vəziyyətini göstərmək üçün zəruridir. Məsələn, pul vəsaiti hesablar,Nizamnamə kapitalı, Bölüşdürülməməş mənfəət və s.
Köməkçi hesablar gəlir və xərc hesablarıdır ki, onlar Mənfəət və Zərərlər haqqında hesabatda öz əksini tapır və ilin axırında bağlanaraq Balansın Bölüşdürülməməş mənfəət (ödənilməməş zərər) hesabına salınır.
Əsas və köməkçi hesabların T hesabda təsviri:

+ +
+ + +

Təsvirdən göründüyü kimi balansın hesablarının ilkin qalıqları olsada gəlir və xərc hesablarının qalıqları yoxdur. Bunun səbəbi hər hesabat dövründə onların ( köməkçi hesablar) bağlanmasıdır.
Köməkçi hesablara həmçinin dividend (sahibkar çıxarışı) və səhvlərin düzəldilməsi zamanı müvəqqəti açılmış hesablarıda aid etmək olar. Dividend hesabı da ilin yekununda bölüşdürülməməş mənfəət hesabına salınır. Hesabların silinməsi barədə 7-ci mövzuda daha geniş açıqlama və praktiki misallar üzərində izahat verilmişdir.
5.2.4 Sintetik və analtik hesablar