Mövzu Fənnin mahiyyəti və vəzifələri

15.3 Korporativ strateji planlaşdırma

Strateji planlaşdırma korporasiyanın fəaliyyətini uzunmüddətli perspektivə yönəlir. Bu prinsip korporativ mülkiyyət formalı iri müəssisələr üçün xüsusilə vacibdir. Belə ki, korporasiyanın fəaliyyətində qarşılıqlı asılı, lakin müxtəlif vektorlu istiqamətlər mövcuddur. Məsələn, dividentlərin ödənilməsi – mənfəətin yenidən investisiyalaşdırılması qısamüddətli ( təcili ) nəticələrin əldə edilməsi – uzunmüddətli mənfəətliyin təmin edilməsi, ayrı - ayrı idarəetmə orqanları arasında münasibətlərin stabilləşdirilməsi – müəssisənin inkişafının zəruriliyi və s. Bu problemlərin həll edilməsi, bir qayda olaraq, yalnız uzunmüddətli əsaslarda tədrici fəaliyyətlərin köməyilə mümkündür. Başqa sözlə, həmin problemlər korporasiyaların uzunmüddətli perspektivdə mövcud olmasının mütləq şərti olan strategiyaların, strateji planların, proqramların layihələrinin hazırlanması yolu ilə həll edilə bilər.

Avropanın Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (AƏİT ) üzvləri olan ölkələr korporativ idarəetmənin aşağıdakı prinsiplərini hazırladılar və qəbul etdilər:
1. Səhmdarların hüquqları. Bura kompleks hüquqlar, səhmlərə mülkiyyət hüquqlarının qorunması, səsvermədə iştirak, korporativ əmlakın satqısı yaxud transformasiyası haqqında qərarların qəbulu daxil olmaqla, o cümlədən şirkətlərin qovuşması və yeni səhmlərin buraxılması daxildir.
2. Səhmdarlarla ədalətli münasibət. Burada sxemlərin hazırlanması yolu ilə direktorları və menecerləri sui – istifadədən saxlayan, azlıqdakı səhmdarları müdafiə edilməsi nəzərdə tutulur.
3. Korporativ idarəetmədə digər maraqlı şəxslərin rolu. Məsələn, əməkdaşlar şirkətlərdə qərarların qəbulu və icrasında maraqlı şəxslərdir.
4. Tam informasiya və şəffaflıq. AƏİT əsas informasiyanın dərc edilməsinə dair bir sıra müddəaları təklif edir. İllik auditi müstəqil auditorlar həyata keçirir.
5. İdarəetmə şurasını məsuliyyəti. AƏTİ – nin təklif etdiyi əsas prinsiplər şirkətin müdafiəsi üzrə idarəetmə şurasının, onun səhmdarlarının funksiyalarını təfsilatı ilə göstərir. Bura strategiyaların hazırlanması, riskin müəyyən edilməsi, rəhbərliyin əmək haqqının ölçüsü və s. daxildir.
AƏTİ – nin prinsipləri bir qədər ümumiləşdirilmiş hesab edilir. İngilis – amerikan və alman sistemləri tamamilə onlara uyğundur. Korporativ idarəetməyə klassik misal olaraq, AƏİT – nin bir çox prinsiplərini istifadə edən, “General Motors”un ümumi strategiyasını göstərmək olar. Həmin strategiyadan digər şirkətlər korporativ idarəetmənin kodeksi kimi istifadə edirlər.
Korporativ idarəetmənin prosedurlarında autsayder modellərinə (böyük miqdarlı kiçik səhmdarlara ) böyük zərurət vardır.
Korporativ idarəetmənin qeyd edilən prinsipləri onun bütün çoxcəhətli məzmununu tükəndirmir. Müəssisələrin praktiki işlərində bu prinsiplərin istifadəsinin zəruriliyinə və mümkün olmasına dair dəqiqləşdirilməsi,genişləndirilməsi və gələcəkdə tətbiq edilməsi tələb olunur.
İndiki gündə sənayesi inkişaf edən ölkələrdə korporativ idarəetmənin gücləndirilməsinin qlobal gücləndirilməsi mövcuddur. Belə ki, ABŞ –da müstəqil auditin “müstəqillik” səviyyəsilə narahatlıq artır, auditorların yoxlama apardıqları şirkətlərdə auditorlara investisiyalandırmanı qadağan edən qaydaların pozulması halları mövcuddur.
Güclü korporativ idarəetmə sistemi dövlət üçün böyük üstünlükdür. Aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, kiçik səhmdarların müdafiəsinə yönələn güclü korporativ idarəetmə sisteminə malik olan dövlətlər daha iri və likvidli kapital bazarlarına malikdirlər. Korporativ idarəetmə sistemi bir qədər zəif olan ölkələrdə şirkətlərin əksəriyyətinə əsas investorlar nəzarət edir. Bu da səhmlərə xırda investorların vəsait qoyuluşunu stimullaşdırmır. Beləliklə, investorları cəlb etməyə səy göstərən ölkələr üçün korporativ idarəetmə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Korporativ idarəetmə həm də korrupsiya ilə mübarizə kimi əsas məsələ ilə əlaqəlidir. Məsələn, şirkətlərin birləşdirilməsi və əldə edilməsi tutarlı iqtisadi səbəblərlə baş verməlidir.