Mövzu Fənnin mahiyyəti və vəzifələri

15.4 Səmərəli korporativ idarəetmə
Səmərəli korporativ idarəetmə dedikdə investisiyaların cəlb edilməsi üzrə şirkətin özünün potensial imkanlarını reallaşdırmağa imkan verən, əldə edilən vasitələri rasional istifadə edən, həmçinin səhmdarların kapitallarının dəyərinin yüksəldilməsini təmin edə idarəetmə başa düşülür.
Hazırki vaxta qədər səmərəli korporativ idarəetmənin dəqiq tərtibi müəyyə edilməmişdir. Məsələn, şirkətin nəzarət paketinin səhminə görə ödənilən mükafatın orta ölçüsü maliyyə göstəricisi hesab edilir. Əgər səhmin bazar dəyəri nominal dəyərindən nisbətən azacıq artıqdırsa, onda korporativ idarəetmə bölüşdürülməyən mənfəətin maksimallaşdırılmasının stimullaşdırılması və dividentlərin proporsional ödənilməsi nöqteyi – nəzərindən səmərəli hesab edilir. Belə şəraitdə portfel investorları böyük olmayan səhmlər paketinin nominal dəyərini ödəməyə razı olacaqlar. Bu da öz növbəsində səhmlərin buraxılması yolu ilə maliyyələşdirmə təcrübəsini genişləndirəcəkdir.
Beləliklə, səmərəli korporativ idarəetmə bölüməyən mənfəətin maksimallaşdırılması və dividentlərin proporsional ödənilməsidir (əgər səhmlərin nəzarət paketinə investorlar sahib olarsa ).
Bazar iqtisadiyyatına keçən bir çox ölkələrdə mülkiyyət hüquqlarının qeyri – proporsional bölgüsü ilə əlaqədar problemlər mövcuddur. Məsələn, insayderlər xarici səhmdarların səhmlərinin dəyərini azaldır, aktivləri mənimsəyir, dividentləri ödəmirlər.
Korporativ idarəetmənin səmərəsizliyiin səbəbləri bunlardır:
1. İdarəetməni şəffaflığının kifayət qədər olmaması.
2. Korporativ qanunvericiliyin pozulmasına görə səmərəli məhkəmə cəzalarının olmaması.
3. Məhkəmənin qərarlarının icra edilməməsi.
Bundan başqa özəlləşdirmənin başlanğıc şərtləri və şirkətin əmlakının ilk bölgüsü çox vacibdir.
Əgər insayderlər şirkətin əmlakına sərəncam verirlərsə, digər səhmdarların hüquqlarını məhdudlandırmaq üçün özlərinin hüquqlarından istifadə edirlərsə, onda korporativ aktivlər xərclənə bilər. Belə ki, Rusiyanın və Ukraynanın təcrübəsi bütün nəzəri və empirik tədqiqatları təkzib edir. Bu təcrübənin nəticələri sübut edir ki, iri səhmdarlar tərəfindən nəzarət şirkətin səmərəliliyini həmişə yaxşılaşdırır. Bu ölkələrdə direktorlar müəssisələr üzərində nəzarəti əldə etməklə daxili sazişləri ( qeyri – kommersiya şərtlərilə aparılan sazişləri ) geniş aparırdılar. Bir çox müəssisələr minimal qiymət üzrə satılmışlar.
Ölkəmizin sosial - iqtisadi inkişafının indiki mərhələsi üçün müxtəlif ölkələrdə istifadə edilən korporasiyaların idarəetmə prinsiplərinin öyrənilməsi, xarici mühitlə korporasiyaların qarşılıqlı fəaliyyət variantları aktualdır.
Korporativ idarəetmənin “ tipik səmərəli sisteminin” yaradılması üçün ən yaxşı elementlərin kombinələşdirmə cəhdləri istiqamətində dünya təcrübəsi sübut etdi ki, korporativ idarəetmənin istənilən mövcud modellərinə xas olan bütün çatışmamazlıqlardan azad olan ideal mexanizm mövcud deyil.