Mövzu Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar Plan: Sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqlar
Yüklə 461,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tək gəzmək
| Böyük əzələlərin inkişafı Daun
sindromlu uşaqlarda Normal inkişafa malik uşaqlarda Tək başına oturma 6-30 ay
6-12 ay İməkləmə 8-22 ay
6-12 ay Ayaq üstə durma 1-3.5 yaş 8-17 ay
1-4 yaş
9-18 ay Nitq inkişafı
İlk sözlər 1-4 yaş
1-3 yaş İlk hecaların deyilməsi 2-7.5 yaş 15-32 ay
İlk dəfə 19-cü əsrdə alman həkim Kussual normal şəkildə danışmamaq ifadəsini işlətmişdir. 1934-cü ildə İsveçrədə uşaq psixiatri Moritz Tramer müəyyən yerlərdə, müəyyən insanlarla danışmamağı seçən uşaqları adlandırmaq üçün “elektektiv mutizm” termini istifadə etmişdir. Sonralar Amerika Psixiatrlar Asossiasiyası (1994) DSM IV də “selective mutizm” aldıandırmışdır. DSMIV-ə görə selektiv mutizm danışmağın normal və rahat ola biləcəyi vəziyyətlərdə danışmır, amma başqa situasiyalarda danışır. Selektiv mutizm uşaq qayğılı vəziyyətdə danışmamağı, yəni mute olmağı seçir. Steinhausen və Juzi (1996) SM- li uşaqların normal şəraitdə danışmaqları ola biləcəyi vəziyyətlərdə, tanımadıqları insanlarla danışmadıqlarına diqqət etmişlər. Bu uşaqlar evlərində ana-ata və bacı- qardaşlarla, kənarda dostlarına danışarkən, məktəbə başladıqları zaman müəllimləri ilə danışmırlar, ya da tanımadıqları şəraitə və tanıdmadıqları yetkinlərlə danışmırlar. Rəsmi olaraq, bu diaqnozun qoyulması üçün uşağın danışmama vəziyyətini ən azı 1 ay çəkməsi və bu mərhələdə xüsusilə uşaqların dərsə başladıqları ilk vaxtlarda utancaq və çəkingən ola biləcəkləri üçün ilk 1 aydan sonrakı 1 ayda olmalıdır. Danışımama vəziyyəti imiqrasiya olunmuş uşaqlarda olduğu kimi danım tərzə nitqi qura bilməmə və istifadə olunan tərzi
haqqında lazimi məlumata sahib olmamaq ilə əlaqədardırsa, bu mutizm deyildir. Ünsiyyət pozuntuları geniş şəkildə inkişaf və psixiatrik pozuntulardan danışmamaq (sakitlik, suskunluq) mutizm kimi dəyərləndirilmir.
Bu uşaqlar sözlü danışmaq yerinə, jestlərdən, mimik ifadələrdən, başlarını sallayıb, fısıltı tərzində danışmaq görülməkdədir. Aşırı həddə utancaqlığı, sosial şəraitlərdə aşağı vəziyyətlərdə görülməkdən qorxma, izoloasiya, əsəbilik halları onların əsas xüsusiyyətləridir. Selektiv mutizm zamanı ən çox sosial fobiya, enurezis, enkopresis, obsessiv-kompulsiv pozuntu, özünü göstərir. Depressiya, inkişaf pozuntuları, şiddətə məruz qalma kimi hallarda görülə bilir.
yüksək qayğı halları özünü göstərir. Digər bir araşdırma bunun sosial fobiyaların olması ilə əlaqələndirir. Hətta bunu təşviş-həyəcan pozuntusunun bir növü kimi qiymətləndirilməsini istəmişlər. Selektiv mutizmin geniş və əhatəli bir şəkildə qiymətləndirilməsində klassik bir araşdırmada Hayden(1980) 4 tip və bunların səbəblərini müəyyən etmişdir:
Hayden ABŞ-da qərbində və şərqində dəyişik etnik və sosio-ekonomik qruplarda 3 yaşından 14 yaşına qədər 68 uşaqla müşahidə aparmışdır.
qabiliyyətləri güclü olur, ana ilə tez-tez simvolik münasibətlər inkişaf etdirən uşaqlardır. Onlar netral münasibət göstərirlər, sakitliyi manipulyasiya edirlər.
- Danışma fobiyası olanlar ən çox görüləndir. Uşaqlar danışıqları üzərində nəzarəti saxlamaq üçün bəzi təkrarlayıcı davranışlar nümayiş etdirirlər.
- Müqavimət mutizmdə uşağın mute vəziyyəti, travmalardan sonra yaranan haldır.
- Passiv-aqressiv mutizmdə məqsəd ətrafdakıları manipulyasiya etmək və cəzalandırmaqdır. Bu uşaqlarda tez-tez şiddətli davranışlar, antisosial davranışlar vardır.
Bunun etiologiyası tam olaraq müəyyən edilməmişdir, erkən vaxtlardan aparılan araşdırmalar aşağı hörmət, aşağı emosional münasibət, keçmişdə yaşanılan bir və ya bir neçə travmatik səbəblər SM-in səbəbləri kimi qeyd edilir.
Psixoanalitiklər bunu daha çox fiziki və emosional travma nəticəsi kimi qeyd edirlər. Məsılən, oral və anal mərhələləri düzgün keçməyən bir uşaq, ailəsini cəzalandırılması üçün danışmaya bilər. Bəzən buna “travmatik mutizm” adlandırırlar. Davranış yönümlü istiqamətlər isə bunu uzun çəkən neqativ isiqamətli bir öyrənmə olaraq qəbul ediblər. Onlara görə mutizmli uşaqların ətrafı manipulyasiya etmək üçün ki davranışları öyrəndikləri davranışlardır.
Bu vəziyyət 3-4 yaşlarından əvvəl meydana çıxır. Əsasən məktəbə getdikləri vaxt hiss olunur amma bəzi müəllimləri bunu müəyyən edə bilmirlər.
Əsasən burada bihevioral, farmokoloji, qrup və ailə terapiyaları daha yaxşıdır. Son vaxtlar oyun terapiyası daha çox istifadə edilir. Oyun terapiyası zamanı uşaqlara danışmaqları üçün təzyiq göstərilmir, oyuncaqlar vaasitəsilə ünsiyyət qurmaq imkanı verilir. Bu daha yaxşı nəticələr verməkdədir.
|