Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
193 
tarzm) siyasi-hüquqi rejiml
ərin cəmləşməsi. Burada “konkret 
zaman ç
ərçivəsi” termini, müxtəlif cəmiyyətlərin özünə-
m
əxsus xüsusiyyətlərdən  asılı  olaraq  müxtəlif dövrləri 
bildirir, h
əmin dövr hər bir cəmiyyətdə (dövlətdə) fərqli ola 
bil
ər, o cümlədən: bir neçə ildən – bir neçə yüz illərə qədər. 
B
əşəri  inkişafın  təcrübəsi göstərir ki, demokratik rejimli 
dövl
ətlərin sayı artır – bunun müqabilində isə, əks tendensiya 
da  müşaiyət olunur. K. (“H.”) R. -in nümunələri kimi – 
diktokr
atiyanı,  deleqativ  demokratiyanı  və  demokraturanı 
göst
ərmək olar.  
KLERİKALİZM  (son  latın  clericalis  –  kilsə, ruhani) – 
c
əmiyyətin siyasi və  mənəvi həyatında  kilsənin rolunu 
gücl
əndirməyi tələb edən ictimai-siyasi cərəyan. K. bu və ya 
dig
ər dərəcədə bütün dini axınların, məzhəblərin məqsədidir. 
Lakin, o (K.), Katolik kils
ənin aktivliyində  daha  qabarıq 
müşaiyət olunur. K. artıq dini təşkilatları, dini aparatı aşaraq, 
siyasi partiyalara, siyasi ideologiyaya v
ə digər ictimai birlik-
l
ərə  israr edir və, hətta həmkarlar  ittifaqları  və  birliklər 
yaradır. K. dini heysiyyatlarla oynamaqda təsəlli tapır.  
KOALİSİON HÖKUMƏT – 1) Parlament seçkilərində heç 
bir siyasi partiya (siyasi blok) tam (Hökum
əti  formalaşdır-
maq, onun f
əaliyyətini istiqamətləndirmək) hüququnu qazan-
madığı  təqdirdə, Parlamentə  seçilmiş  (partiyaların  üzvü 
Deputatların  sayını  birləşdirdikdə  –  “kvalifikasion çoxluq” 
t
əşkil  edən) iki və  ya  daha  çox  siyasi  partiyaların  (siyasi 
blokların)  könüllü  surətdə  birləşərək  formalaşdırılmış 
(istiqam
ətləndirilmiş) Hökumət. K.H.-in formalaşdırılması və 
f
əaliyyət göstərməsi, olduqca mürəkkəb prosesdir, çünki 
burada: r
əqib  partiyaların  (bəzən, hətta  ideologiyaların) 
münay
əndələrinin birləşməsi və  birgə  fəaliyyət göstərməsi; 
nazirl
ər “portfellərinin” (vəzifələrinin) bölüşdürülməsi və ən 
ç
ətini; K.H.-in strategiyasını, konsepsiyasını birgə hazırlamaq 
t
ələb olunur. Bir qayda olaraq, Hökumətin, o cümlədən, 

---

 
194 
K.H.-
in  formalaşdırılması  üçün  Deputat  səsi limiti, zaman 
miqdarı  və  formalaşdırılmadığı  təqdirdə  hansı  hüquqi  – 
prosed
ur  qaydalarına  riayət  olunması  qaydaları  –  Kons-
titusiya is
ə  müəyyənləşdirilir.  2)  Nadir  hallarda,  əgər vətən 
t
əhlükə altında qaldıqda (müharibə, təbii fəlakət) bütün siyasi 
partiyalar, siyasi bloklar v
ə  s. tərəfindən,  ümumi  çıxış  yolu 
tapmaq m
əqsədi ilə formalaşmış Hökumət.  
KODEKS 
(latın  codex  –  kitab)  -1)  qanun  külliyatı  –  bax 
m
əcəllə; 2) “etik K.-i” – tarixin inkişaf prosesində formalaş-
mış  və  müəyyən ictimai mühitdə  cəmiyyətin  əksər üzvləri 
t
ərəfindən könüllü surətdə  riayət edilən, tabe olunan etik 
nor
maları,  qaydaları  məcmuəsi. Etik K.-si  insanları  biri-biri 
il
ə davranışı və münasibətləri münasib şəkildə tənzimləyir.  
KOLLEGİALLIQ  (latın  collegium  –  birlik,  yoldaşlıq)  - 
ümumi 
əhəmiyyətli  işlərin  bir  qrup  şəxslər (kollegiya) 
müzakir
əsi və  həlli; kollegial  orqanın  həyata keçirdiyi 
r
əhbərlik metodu; təkbaşına  idarəetmənin alternativi. K. 
tapşırılan  iş  üçün  kollegiya  (büro,  komitə, məclis və  s.) 
üzvünün ümumi v
ə  şəxsi məsuliyyətinin  uzlaşdırılmasını 
t
ələb edir. Onun məqsədi  atılan  addımın,  fəaliyyətinin 
müt
arazlığını təmin etməkdən ibarətdir. K. məsələyə dərin və 
h
ərtərəfli  düşünərək yanaşmağı  təmin  edir.  Bir  sıra  orqanlar 
(partiyalar) M
əhkəmələr (o cümlədən: Beynəlxalq Məhkəmə-
l
ər), Parlamentlər (o cümlədən, Beynəlxlaq Parlamentlər) və 
s. m
əhz K. prinsipi üzərində fəaliyyət göstərirlər.  
KOMİSSİYA  (latın  commissio  -  tapşırıq)  -  dövlətin haki-
miyy
əti orqanı və ya beynəlxalq təşkilat tərəfindən müəyyən 
m
əqsədlərlə  yaradılan  və  müvafiq səlahiyyətlərlə  təmin 
edil
ən, daimi və  ya müddətli və  ya konkret məsələ  üzrə 
f
əaliyyət göstərən hesabatlı kollegial orqan. 
KOMİTƏ (latın committere – tapşırmaq, həvalə etmək) – 1) 
xüsusi t
ədbirlərin icra edilməsindən ötrü və  ya müəyyən 
sah
ədə  idarəşiliyi  tətbiq etməsindən ötrü və, yaxud ümumi 

---

 
195 
idar
əçiliyi həyata keçirilməsindən ötrü təşkil  olunmuş 
dövl
ətdaxili və ya beynəlxalq kollegial orqan. Misal: Avropa 
Şurası Nazirlər K.-si; Dövlət Müdafiə K.-si; Dövlət teleradio 
K.-
s  (SSRİ-də); Rusiyada XIX əsrin  əvvəllərindən “məxvi 
K.”; 2) siyasi partiyalarda, ictimai birlikl
ərdə  idarəçiliyi 
h
əyata keçirən – seçkili, kollegial rəhbərlik orqanı və yaxud 
h
ərəkata, ictimai fəaliyyətə rəhbərlik edən orqan, misal: “tətil 
K.-si”, “m
ətbuat K.-si” və, hətta “yoxsulluq K.-si” və  s. K. 
komissiyadan  daha yüks
ək statusu ilə, müstəqilliyi ilə  fərq-
l
ənir.  
KOMPETENSİYA (latın competentia – hüquqa əsasən ma-
lik olmaq) – h
ər hansı dövlət orqanının və ya vəzifəli şəxsin 
qanunla mü
əyyən  olunmuş  səlahiyyətlərinin (hüquq və 
v
əzifələrinin) məcmusu.  
KONFEDERASİYA  (son  latın  confoederatio  –  ittifaq, 
birlik,  confoederere  – 
sazişlə  birləşdirmək sözündən)  –  1) 
mü
əyyən iqtisadi, siyasi, hərbi və  s. məqsədlərə  nail olmaq 
m
əqsədilə, fəaliyyətlərini birgə  koordinasiya etmələri üçün, 
öz müst
əqilliklərini  saхlamaqla  yanaşı,  müstəqil dövlətlər 
ittifaqıdır  (birliyidir).  K.-nın  idarə  olunmağında  qarşılıqlı, 
b
ərabər  hüquqlu  razılaşma  əsas  rol  oynayır,  yəni burada 
m
əcburiyyət  yoхdur.  Eyni  zamanda,  K.-ya  daхil  olan 
müst
əqil dövlətlər, ümumi məqsədlərə  çatmaq üçün, vahid 
idar
əçilik  orqanları,  vahid  büdcə, vahid təyinatlı  hərbi 
birl
əşmələr və  s. yarada bilərlər.  Federativ  dövlətdən fərqli 
olaraq K.-da vahid 
ərazi  quruluşu,  vahid  vətəndaşlıq,  vahid 
vergi v
ə  hüquq sistemi yoxdur, K. hüquqi təməlində 
Konstitusiya deyil, m
əhz ittifaf sazişi durur. K. son nəticədə 
ya federativ dövl
ət  yaratması  ilə  və  ya  dağılması  ilə 
n
əticələnir. Müasir dövrdə  İsveçrə  -  K.  adlanır;  MDB-ni 
(Müst
əqil Dövlətlər Birliyi) də K. adlandırmaq olar, Avropa 
qit
əsində  gedən inteqrasion prosesləri K. görüntülərini 
formalaşdırır; 2) eyni məqsəd və məramlı ictimai təşkilatların 

---