Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
199 
H
əmin tərifdə dövlət, - hüquq normalar sistemi sima-
sında  təcəssüm  olunan,  xalqın  ümumməcburi və  ya dövləti 
irad
əsini və  onun  üsullarını  ifadə  edən  şəkildə, K.H.-nun 
mahiyy
əti əhatə olunur. 
KONSTİTUSİYA  QURULUŞU  -  müəyyən dövlətin 
Konstitusiyası  ilə  və  digər Konstitusiya –  hüquqi  aktları  ilə 
mü
əyyənləşdirilən və  qorunan siyasi-hüquqi, iqtisadi və 
sosial münasib
ətlər sistemi: 1) dövlətin statusu; (demokratiya, 
(Konstiutusion) monarxiya, teokratiya); 2) dövl
ət inzibati-
ərazi quruluşu (ümui ərazisi, mərkəzi (paytaxtı), subyektləri); 
3) hakimiyy
ət  quruluşu  (Ali,  Mərkəzi, Yerli hakimiyyət 
orqanları  sistemi,  səlahiyyətləri və  onların  qarşılıqlı  hüquqi 
münasib
ətləri); 4) insan (vətəndaş) hüquq və azadlıqları sis-
temi; 5) sosial-iqtisadi münasib
ətlər sistemi.  
KONSTİTUSİYA  MƏHKƏMƏSİ  –  bir  sıra  dövlətlərdə 
yegan
ə yaxud əsas funksiyası Konstitusiya nəzarətini həyata 
keçirm
əkdən ibarət olan –  dövlətin  xüsusi  orqanı.  K.M. 
tarixd
ə ilk dəfə olaraq 1920-ci ildə Avstriyada təsis edilmiş-
dir, h
əmin dövrdən  başlayaraq  K.M.  institutu  dünya  miq-
yasında  geniş  yayılmışdır.  Müxtəlif dövlətlərdə  K.M. müx-
t
əlif  cür  formalaşır,  misal:  K.M.  üzvləri Almaniyada, Xor-
vatiyada  –  Parlament t
ərəfindən seçilir; Avstiyada, Kiprda – 
dövl
ət  başçısı  tərəfindən təyin  edilir;  İtaliyada  –  Prezident, 
Parlament v
ə magistratura təyin edir; Rusiya Federasiyasında 
-  Prezidentin  t
əqdimatı  ilə,  Federasiyası  Şurası  (yəni Parla-
mentin  yuxarı  palatası)  tərəfindən təyin edilir; Azərbaycan 
Respublikasında isə – Prezidentin təqdimatı ilə Milli Məclis 
t
əyin edir və o (K.M.) 9 Hakimdən ibarətdir; (Rusiya Federa-
siyasında 19 Hakimdən ibarətdir).  
Az
ərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Kon-
stitusiya  subyektinin  sorğusu  əsasında  (yəni, AR Prezi-
dentinin, AR Milli M
əclisinin, AR Nazirlər Kabinetinin, AR 
Ali M
əhkəməsinin, AR Prokurorluğunun, Naхçıvan MR Ali 

---

 
200 
M
əclisinin  sorğusu  əsasında)  (yəni,  şəхsi  təşəbbüs istisna 
olunur) Az
ərbaycan  Respublikası  Qanunlarının,  Azərbaycan 
Respublika
sı  Prezidentinin  Fərman və  Sərəncamlarının, 
Az
ərbaycan Respublikası  Milli  Məclisinin Qərarlarının, 
Az
ərbaycan Respublikası  Nazirlər Kabinetinin Qərar və 
S
ərəncamlarının,  mərkəzi  İcra  hakimiyyəti  orqanlarının 
normativ hüquqi aktla
rının, Azərbaycan Respublikası tərəfin-
d
ən qəbul edilən dövlətlərarası  (hökumətlərarası)  müqavilə-
l
ərin və  Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  qanunvericilik  sis-
temin
ə daxil olan normativ aktların; Azərbaycan Respublikası 
Konstitusiyasına  uyğunluğu  məsələsini həll edir, bununla 
b
ərabər,  aşağı  dövlət hakimiyyəti və  Bələdiyyə  orqanlarının 
q
əbul etdikləri  normativ  hüquqi  aktların,  yuхarı  dövlət 
hakimiyy
əti  orqanlarının  qəbul etdikləri normativ hüquqi 
aktlara  uyğunluğu  məsələsini həll edir, eyni zamanda 
Az
ərbaycan  Respublikası  Qanunvericilik,  İcra  və  Məhkəmə 
hakimiyy
ətləri  arasında  səlahiyyət bölgüsü ilə  bağlı 
mübahis
ələri həll edir və  Azərbaycan  Respublikası  Kon-
stitusiya
sını  və  qanunlarını  şərh edir, həmin  bu  şərhin özü 
hüquqi qüvv
əyə malikdir, və nəhayət, Azərbaycan Respubli-
kası  Konstitusiya  Məhkəməsi, Konstitusiyada nəzərdə  tutul-
muş digər səlahiyyətləri də həyata keçirir.  
 Az
ərbaycan Respublikasında keçirilən bütün seçkilərin 
v
ə  referendumların  nəticələri, Azərbaycan  Respublikası 
Konstitusiya M
əhkəməsi tərəfindən  yoxlanılır  və  müəyyən-
l
əşdirilir  və  yalnız  bundan  sonra  hüquqi  qüvvəyə  minir. 
Az
ərbaycan  Respublikası  Konstitusiya  Məhkəməsi öz 
s
əlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərə dair “Qərar” qəbul edir 
v
ə həmin qərar Azərbaycan Respublikası ərazisində məcburi 
qüvv
əyə malikdirlər və təkrar şikayət qəbuledilməzdir. 
KONSTRUKTİV (latın constructio – quraşdırma, qurma) – 
ictimai h
əyatın,  ictimai  münasibətlərin  normal  axarı  ilə 
uzlaşan  və, hətta  onların  inkişafını  arzulayan,  onların 

---

 
201 
pozulmasına, dağıdılmasına qarşı çıxan mövqe, akt (hərəkət). 
Dövl
ətə, cəmiyyətə  açıq-aşkar  hörmət və  ehtiram ruhunda, 
m
əhz quruculuq, təkamül məqsədlərini güdən, əgər problelər 
vardırsa, onların humanizm prinsipləri əsasında haqlı-ədalətli 
h
əllini arzulayan: 1) mövqe; 2) fəaliyyət.  
KONTİNENTAL  ŞELF  (latın  continens  –  qitə  və  ingilis 
shelf – 
sahilyanı rayon) – 1) qitə çöküntüləri ilə çərçivələnən, 
sahil dövl
ətə  mənsub  olan  Dünya  okeanının  dib  hissəsi; 2) 
beyn
əlxalq dəniz hüququna müvafiq olaraq, K.Ş.-ə daxil olan 
eni 200 d
əniz milinə  və  ya xarici sərhədlərə  qədər uzanan 
okean v
ə  ya dəniz  dibinin  altındakı  təbii sərvətlərə, sahil 
dövl
ətin suveren hüququ yayılır. O (sahil dövlət), özü və ya 
onun  razılığı  idə  həmin sərvətlər istismar oluna bilər, yeri 
g
əlmişkən həmin  suveren  hüquq  K.Ş.  boyunca  su  səddinin 
qalınlığına (dəniz sərvətlərinə) və hava ərazisinə yayılmır.  
KONTRASİQNATURA  (kontrassiqnasiya)  (son  latın 
contrasignatura, kontr  – 
əks və siqnare  –  imzalamaq)  –  bir 
sıra  dövlətlərdə:  1)  Baş  nazirin,  yaxud  onun  müvəkkilinin, 
dövl
ət başçısı və ya Parlamentin qəbul etdiyi normativ aktın 
hüquqi qüvv
əyə  minməsi  üçün  imzalanması;  2)  Hökumət 
başçısı  (Baş  nazir)  tərəfindən verilən akt üzərində  əlaqədar 
Nazirin 
imzası.  K.  –  o deməkdir  ki,  aktın  hüquqi  və  siyasi 
m
əsuliyyətini onu imzalayan Naizr daşıyır. 
           
Bir  sıra  dövlətlərin  Konstitusiyasında  (ABŞ,  Almani-
ya, Fransa, Yaponiya v
ə  s.)  –  K. prinsipi bərkidilmişdir.  K. 
qaydalır  tarixdə  ilk dəfə  1701-ci ildə  Böyük  Britaniyanın 
“Quruluş haqqında Akta” və 1711-ci ildə Lordlar Palatasının 
q
ərarında  ərsəyə  gətirilmişdir.  Ratifikasiya  –  K.-nın  özünə-
m
əxsus bir növüdür.  
KOOPTASİYA  (latın  cooptatio  –əlavə  seçki)  –  mürəkkəb 
sosial-siyasi v
əziyyətlərdə,  əlavə  seçkilərirn keçirilməsinin 
mümkünsüz olan t
əqdirdə  seçkili  kollegial  orqanın  boş 
(vakant) yerl
ərinə, həmin  orqanın  qərarı  ilə  seçki keçirilmə-

---