Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
208 
dig
ər  kvotaların  da  mövcudluğu  müxtəlif dövlətlərdə  istisna 
olunmur, misal: 40/60; 25/75 v
ə s.  
Q.S.S. h
əm majoritar, həm də  proporsional seçki 
sisteml
ərinin üstün cəhətlərindən bəhrələnmə  məqsədini 
güdür: 
əgər majoritar seçki sistemi-konkret  şəxsin (namizə-
din) şəxsi keyfiyyətlərini, bilik və bacarığını qiymətləndirmək 
imkanını verirsə, proporsional seçki sistemi-siyasi partiyanın 
siyasi  konsepsiyasını,  ideologiyasını  və  s. qiymətləndirmək 
imkanını verir. 
QEYRİ-FORMAL BİRLİKLƏR (qeyri-qanuni qurumlar) - 
ümumi maraqlarla, t
ələbatlarla  bağlı  olan  insanların  təşəb-
büsü il
ə  yaradılan,  konstruktiv  və  ya destruktiv məqsədlər 
güd
ən, bu və  ya digər səbəblərdən dövlət  qeydiyyatından 
keçm
əyən ictimai birliklər (qurumlar). Q.-F.B.-in dövlət 
qeydiyyatından  keçməməyin digər səbəbləri  kimi,  onların 
(Q.-F.B.-in) dövl
ətə  və  onun  orqanlarına  (korrupsiyaya, 
bürokratiyaya, dig
ər növ təzyiqlərə)  etirazının  nümayişi 
formasıdır və yaxud onlar tərəfindən dövlətin hakimiyyətinin 
qeyri-legitim q
əbul edilməməsidir. Dövlət  orqanları  tərəfin-
d
ən  qeydiyyata  alınmaması  və, ola bilsin, təzyiqlərə  məruz 
qalması  Q.-F.B.-in fəaliyyət göstərməsinə  (və, hətta 
qapatmasaına  qədər) ciddi əngəl törədirsə  də  bu cür 
birlikl
ərin  (qurumların)  müəyyən müvəffəqiyyətlər  əldə 
etm
ələri  halları  tarixə  bəllidir, məsələn, sovet höküməti 
t
ərəfindən Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin qeydiyyatdan 
keçirm
əməsinə  baxmayaraq, bu ikincilərə  Azərbaycanda 
hakimiyy
əti ələ keçirməyin qarşısını ala bilmədi. 
QƏRAR  (rus analoqu решение)  -  1) Ali hakimiyyət 
orqanının  -  Parlamentin  (Deputatların  səsçoxluğu  ilə)  - 
Parlamentin t
əşkilati məsələlərinə dair, Hökümətin hesabatına 
dair, büdc
ənin icrasının hesabatına dair, eləcə də Hökümətin 
formalaşdırılması,  fəaliyyətinin qənaətbəxş  olubolmamasına 
(votum) 
dair,  yuxarı  Məhkəmə  orqanlarına  hakimlərin 

---

 
209 
seçilm
əsinə  dair və  s.  aktı;  2)  Ali  hakimiyyət  orqanının-
M
əhkəmənin (Hakimin, Hakimlər  kolegiyasının,  Məhkəmə 
plenumunun v
ə ya Rəyasət heyətinin) baxdığı konkret işlərin 
yekun n
əticəsi xarakterli və ya ümumi göstəriş xarakterlı aktı; 
3) M
ərkəzi Hakimiyyət  orqanının  -  Hökümətin (Nazirlər 
Kabinetinin) 
ən  mühüm siyasi və  təsərrüfat məsələləri 
bar
əsində  qəbul  etdiyi  aktı;  4)  dövlət və  yaxud qeyri dövlət 
arbitajında baxılan təsərrüfat mübahisəsinin həllinə dair aktı; 
5) dövl
ət orqanının və yaxud vəzifəli şəxsin konkret məqsədli 
istiqam
ətli  aktı;  6)  yerli  İcra hakimiyyətinin idarəçilik 
xarakterli  aktı;  7)  Bələdiyyə  orqanlarının  yerli  əhəmiyyətli 
aktları;  8)  İctimai  (siyasi)  təşkilatların  başçıları  və  ya 
kollegial üzvl
əri tərəfindən (misal: qurultay, kofrans, sessiya) 
m
əqsədlərini həyat keçirilməsi naminə qəbul etdikləri aktları. 
Dövl
ətin Ali, Mərkəzi və  yerli  İcra  hakimiyyət 
orqanlarının  və  Bələdiyyələrin səlahiyyət çərçivələri Kon-
stitusiya il
ə, digər  orqanların  və  ictimai(-siyasi) təşkilatların 
s
əlahiyyət çərçivələri müvafiq qanunvericilik (Qanun, 
F
ərman, Direktiv və s.) aktları ilə müəyyən edilir. Hər bir Q. 
mü
əyyən məqsədlərə xidmət edir və hüquqi nəticələri əmələ 
g
ətirir. Dövlət orqanalrının Q.-nın icra edilməməsi-müəyyən 
hüquqi m
əsuliyyətə  səbəb olur. Qəbul  olunmuş  Q.  ya 
televiziya, radio, m
ətbuat vasitələri ilə yayılır, yaxud şəxsən 
t
əqdim olunur. Q.-lar  əsasən  yazılı  olur,  lakin  şifahi  də  ola 
bil
ər. 
QIZIL VALYUTA EHTİYATI - xəzinəyə və Mərkəzi Milli 
Banka M
əxsus külçə və sikkə şəklində olan qızıl ehtiyatları, 
xaricd
ə, bank hesabında olan əcnəbi valyuta vəsaiti, banknot 
v
ə sikkə: - əsasən beynəlxalq ödəmə vəsaitinin ehtiyat fondu 
funksiyasını  yerinə  yetirir və  zəruri halda ödəmə  balansının 
k
əsirini ödəmək, həmçinin ölkənin milli valyutasının məzən-
n
əsini qorumaq məqsədilə  valyuta  bazarına  müdaxilə  etmək 
üçün istifad
ə  olunur.  Onun  azalması  ölkənin valyuta 

---

 
210 
v
əziyyətinin pisləşməsini göstərir. 
QİYAM  (ərəb  -  “dirilmə”)  -  Hökumətə  qarşı  qüvvələrin, 
suiq
əsd nəticəsində  təşkil  olunmuş  silahlı  çıxışı.  Q.-ın 
m
əqsədləri hakimiyyət  çevrilişi,  hakimiyyəti  ələ  keçirilməsi 
v
ə ya hər hansısa siyasi qüvvələri (siyasi şəxsi) hakimiyyətə 
g
ətirilməsi, dövlət  quruluşunu  və  ya idarəçilik  formasının 
d
əyişdirilməsi və  ya dövlət  ərazilərinin bir hissəsinin 
ayrılması, müstəqil dövlət yaradılması və s. ola bilər, yəni Q.-
ya proqressiv (konstruktiv) v
ə  ya reqressiv (destruktiv) 
yön
əmli ola bilər.  Q.  sosial  bazasına  və  miqyasına  görə 
putçdan 
(yalnız  hərbçilərə  arxalanan putçdan) özünün 
böyüklüyü il
ə  və  üsyandan  özünün kiçikliyi ilə  fərqlənir, 
h
ərçənd cəmiyyətin, dövlətin ümumi tənəzzülü nəticəsində Q. 
üsyana çevril
ə bilər. Lakin, ümumiyyətlə Q. bir qayda olaraq, 
əhalinin kütləvi dəstəyinə  malik olmur və  loyal xarakter 
daşıyır. 
“QURU QANUN” (rus analoqu 
“сухой закон”) –alkoqoliz-
min xüsusi vüs
ət  aldığı  cəmiyyətlərdə,  alkoqolizmdən irəli 
g
ələn neqativ hallardan (cinayətkarlığın  artması,  ailələrin 
dağılması,  əhalinin  ömür  uzunluğunun  ümumi  göstəricisinin 
azalması  və  s.) xilas olmaq üçün, hətta dövlət tərəfindən 
mü
əyyən qanunları pozmaqla olsa da, öz gəlirlərindən imtina 
etm
əsi bahasına olsa da, - spirtli içki məmulatların istehsalı-
nın,  idxalatının  və  satışının  qəti  şəkildə  qadağan  etməsinin 
şərti adı. 
QURULTAY  (monqol  xurultay; müasir monqol xuraldan; 
türk kurultay; rus analoqu 
cъезд-məclis, yığıncaq, toplanış) -
1) inqilabdan 
əvvəlki Monqolustanda hakim feodal sinfi 
nümay
əndələrinin yığıncağı. Monqolustan ərazisində ibtidai-
icma  quruluşunun  parçalanması  və  erkən feodal birləş-
m
ələrinin  yaranması  (VIII-XI  əsrlər) dövründən məlumdur. 
XII-XVII 
əsrlərdə  dövlətin mühüm məsələlərinin həlli, o 
cüml
ədən,  Monqolustanın  böyük  xanlarının  seçilməsi üçün 

---