Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
214 
azad  sahibkarlığın  kor-təbii  bazar  qaydalarıdır.  Onlar  azad 
bazara-
azadlığın  maddi  təcəssümü  kimi  baxırlar:  “minimum 
dövl
ət” (“kənarlaşdırılmış  dövlət”) tələbini irəli sürərək 
“istehsalçılar  demokratiyası”  adından  kiçik  mülkiyyətçilərin 
müdafi
əçisi  kimi  çıxış  edirlər. L. nəzəriyyəçilərinin fikrincə 
(P.Nozirk, D.Qilder, T.Xayek v
ə  b.),  azad  sahibkarlığın 
“eroziyası”, fərdin və  ailənin məsuliyyəti staqnasiyaya və 
yoxsulluğa aparıb çıxarır. L. İdeyalarının surətli inkişafı XX 
əsrin 70-ci illərindən rövnəqlənir. 
LİDER  (siyasi) (ingilis leader-aparıcı,  rəhbər)  –  dövlətin, 
xalqın,  siyasi  partiyanın  və  yaxud, digər ictimai  təşkilatın 
başçısı,  rəhbəri;  seçki  marafonunun,  sosioloji  sorğunun 
başçısı,  qalibi;  özünün  şəxsi keyfiyyətləri ilə, biliyi və 
qabiliyy
əti ilə, təcrübəsi və  davranışı  ilə  digər  şəxslərdən, 
c
əmiyyətdə  seçilən, həmin cəmiyyətə  nüfuz, təsir edə  bilən 
v
ə, hətta onu (cəmiyyəti) idarə edə bilən fitri istedadlı şəxs. 
F
ərdi və  kütləvi psixoloji vəziyyəti düzgün dəyərləndirmək, 
tutduğu  işin  mahiyyətini dərindən bilmək, mürəkkəb vəziy-
y
ətlərdə düzgün qərar qəbul edə bilmək və nəhayət, səmərəli 
n
əticə  verən siyasəti yürütmək  –  L. üçün səciyyəvidir. Eyni 
zamanda, siyasi t
əcrübəyə  konstruktiv və  destruktiv, 
demokratik v
ə avtoritar (totalitar), “formal” və “qeyri-formal” 
v
ə  xüsusi kateqoriya xarizmatik  liderlik  institutları  bəllidir. 
C
əmiyyət çoxşaxəli, dinamik və, hətta ziddiyətli bir varlıqdır, 
yalnız dərin zəkalı, təşkilatçılıq qabiliyyətli, harada prinspial 
mövqe göst
ərməsi vacibliyini və  harada güzəşt  getməyin 
vacibliyini bil
ən,  öz  imkanları  ilə  reallıq  arasında  nisbəti 
qiym
ətləndirə  bilən, bir neçə  addım  qabağı  “oxuya” bilən, 
bütün t
ərəflərin və, hətta raqib tərəflərin mahiyyətini, 
m
əzmununu oxuya bilən  şəxs-cəmiyyəti,  siyasi  partiyanı  və 
n
əhayət, dövləti idarə  edə, bilər. Bax həmçinin  xarizmatik 
lider. 
“LİNÇ  MƏHKƏMƏSİ”  (LİNÇLƏMƏ)  –  qeyri-qanuni, 

---

 
215 
özbaşına məhkəmə, divan tutma sinonimi, “L.M.”(L.) termini 
XVIII 
əsrdə  yaradılmışdı  və  ABŞ  palkovniki,  irqçi  Linçin 
(Lunch) 
adı  ilə  bağlıdır.  Linç  Verginiya  ştatında  atıcı 
batalyonun komandiri olark
ən  özbaşına  məhkəmə  yaradır, 
canil
ərə, zəncilərə siyasi düşmənlərə, o cümlədən, proqressiv 
düşüncəli  şəxslərə  məhkəməsiz və  istintaqsız  qəddarcasına 
(v
əhşicəsinə) cəzalandırırdı,  divan  tuturdu.  1782-ci ildə 
Linçin f
əaliyyəti qadağan edildi, lakin “L.M.”(L.) XIX əsrin 
sonu XX 
əsrin əvvəlləri daha geniş yayıldı və bu üsuldan ifrat 
faşistpərəst təşkilatları  istifadə  etdi (ku-kuluks-klan, C.Börç 
c
əmiyyəti və s.). 
LİSENZİYA  (latın  licentia-azadlıq,  hüquq)  –  1.  əsasən 
strateji 
əhəmiyyətli bu və  ya digər təsərrüfat sahələrində 
(misal: t
əhsil, səhiyyə, təbii sərvətlərdən istifadə, telekamuni-
kasiya, bank (valyuta), z
ərərli (təhlükəli) istehsalat sahələri və 
s.) f
əaliyyət göstərmək üçün, dövlətin müvafiq səlahiyyətli 
orqanı tərəfindən verilən xüsusi icazə növü. L. iqtisadiyyatın 
strateji sah
ələri üzərində dövlət tərəfindən nəzarət aparılması, 
istiqam
ətləndirməsi,  tarazlaşması,  milli  sənayenin xarici 
(beyn
əlxalq) rəqabətdən  qorunması,  valyuta  xərclərinə 
n
əzarət, habelə L. rüsumu toplamaqla büdcə gəlirinin artması 
v
ə  s.  imkanlarını  yaradır,  hərçənd bəzi hal-larda, qeyri-
demokratik siyasi-hüquqi rejimli dövl
ətlərdə  L.  rüşvət 
m
ənbəyinə  və  təzyiq vasitəsinə  çevrilə  bilər; 2. digər 
şəxslərin, yaxud təşkilatların  patent  hüququ  ilə  mühafizə 
olunan ixtiradan, texniki nailiyy
ətlərdən, istehsal təcrübəsi və 
sirrind
ən, ticarət markasından və s. istifadə etmələrinə, adətən 
mü
əllif hüququ sahibi tərəfindən (bəzi hallarda isə  səlahiy-
y
ətli dövlət  orqanı  tərəfindən, Məhkəmə  tərəfindən) verilən 
icaz
ə; 3. bax həmçinin akkreditasiya. 
LOYALLIQ 
(fransız və ingilis loyal-sədaqətli) – 1. mövcud 
olan dövl
ət  quruluşuna,  hakimiyyət  orqanlarına  və  onların 
q
əbul etdikləri  qanunlarına,  qərarlarına,  onların  yürütdüyü 

---

 
216 
siyas
ətə  sadiqlik (bəzən, hətta zahiri, formal sadiqlik) və, 
h
ətta onlara tərəfkeşlik,  müdafiəçilik; 2. qanun dairəsində 
h
ərəkət etmə, qanuna müvafiqlik; 3. özünü xeyirxah, bitərəf 
kimi göst
ərmə;  işə  vicdanla  yanaşma;  bir  adama,  bir  şeyə 
n
əzakətli, xeyirxah münasibət. 
 
M 
 
 
 
MAFİYA (italyan maf(f)ia) - öz məqsədlərinə nail olmaqdan 
ötrü müxt
əlif cinayət üsul və  vasitələrinə  müraciət edən (o 
cüml
ədən:  zorakılıq,  rüşvət,  şantaj,  terror,  qətillər, kontra-
banda, narkotik madd
ələrin qeyri-qanuni  alqı-satqısı  və  s.), 
üzvl
əri arasında mürəkkəb iyerarxik qarşılıqlı əlaqə (qarşılıqlı 
f
əaliyyət)  strukturu  olan  (bir  qayda  olaraq:  başçıları 
qohumluq 
əlaqəsində olan), gizli mütəşəkkil cinayətkar dəstə. 
M. dövl
ət məmurları  ilə  əlaqələr  qurmağa  meyillidir.  XVIII 
əsrin  sonunda  Siciliya  adasının  (İtaliya)  kənd  yеrlərində 
mеydana  gələn M. XX əsrdə  İtaliyanın  şəhərlərində  də 
yayılmış  və, hətta digər dövlətlərdə  də  kök  salmışdır. 
“Siciliya M.-
sı” anlayışı cinayətkarlarla inzibati və təsərrüfat 
strukturlarının  birləşməsi və  inhisarçılığın  yaradılması  üçün, 
siyasi m
əqsədlərlə  insanlara, təşkilatlara  qеyri-qanuni cina-
y
ətkarcasına təzyiq еdilməsi üçün, mütəşəkkil şəkildə dövlət 
əmlakının mənimsənilməsi və s. üçün bir növ ümumiləşdiril-
miş ismə çеvrilmişdir.  
MAJORİTAR  SЕÇKİ  SİSTЕMİ  (fransız  majoritе  – 
çoxluq)  – 
sеçki  hüququna  görə,  Ali  (Parlamеnt)  və  yеrli 
(Yеrli  Parlamеnt,  Bələdiyyə) nümayəndəli  orqanlarını 
formalaşdıran  sеçkilər  zamanı,  sеçicilərdən (vətəndaşlardan) 
ən çox səs toplamış konkrеt namizədi (namizədləri) sеçilmiş 
hеsab еdən (qəbul еdən), yəni sеçkilərin nəticələrini müəyyən 
еdən, sеçki sistеmi; sеçki münasibətlərini nizamlayan hüquq 
normaları  məcmuəsi.  Bеlə  halda, mandatlar konkrеt  sеçki 

---