Mübahisələrin həllində mediasiyanın rolu vəkil Lalə Nağıyeva
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 25 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə
- Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının I Ümumazərbaycan Sovetlər Qurultayı tərəfindən
- (bundan sonra CPM‐də‐İ.A.)
- Keçmiş SSRİ‐nin Stalin Konstitusiyası adlandırılan 5 dekabr 1936‐cı ildə qəbul edilmiş SSRİ Konstitusiyasının (Əsas Qanunun) əsasında 14 mart 1937‐ci ildə IX Ümumazərbaycan
- Beləliklə, keçmiş Sovetlər dövründə vəkillik haqqında qəbul edilmiş, normativ‐hüquqi
- 26 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə
- İnkişaf etmiş sosializm (!) cəmiyyətinin Konstitusiyası hesab edilən və 21 aprel 1978‐ci il
- (37‐ci maddədən 67‐ci maddə daxil olmaqla) Azərbaycan SSR vətəndaşlarının əsas
- Beləliklə, keçmiş Sovetlər dönəminin vəkillik haqqında ilk normativ‐hüquqi aktlarının
- Keçmiş SSRİ Ədliyyə Nazirliyi 25 dekabr 1972‐ci il tarixdə «Vəkillər Kollegiyalarının fəaliyyətinə rəhbərliyi yaxşılaşdırma haqqında» 26 ¹li
- Bütün bunlar isə onu göstərir ki, Sovetlər dönəmində vəkillik institutu heç də faktiki
- Dövlət müstəqilliyi illərində ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizin
25 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə və Çar vəkilliyi ləğv edilmiş, yerində yeni sovet məhkəmələri və inqilabi tribunallar yaradılmışdır. Azərbaycan XI Qızıl Ordunun köməkliyi ilə 28 aprel 1920‐ci ildə zorla sovetləşdirildikdən sonra Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin və Xalq Ədliyyə Komissarlığının 1920‐ci il 11 may tarixli əmri və 1920‐ci il 13 may tarixli qərarı ilə burjua məhkəmə orqanları, yəni Azərbaycan məhkəmə palatası, Bakı və Gəncə mahal məhkəmələri, onların yanında olan prokurorlar və məhkəmə müstəntiqləri, barışıq məhkəmələri (şöbələri), habelə xüsusi vəkillik, məhkəmə pristavları ləğv edilmişdir [8, səh. 2829].
Müttəhimi müdafiə məsələsi vaxtı ilə Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin və Ədliyyə Xalq Komissarlığının xalq məhkəməsi haqqında 1920‐ci il 12 may tarixli dekretində həll edilmişdi. Həmin dekretin 40‐49‐cu maddələri müdafiəçilər və ittihamçılar kollegiyasına və mülki prosesdə tərəflərə həsr edilmişdi [8, səh. 154]. Azərbaycan SSR‐nin xalq məhkəmələri, istintaq komissiyaları, ittihamçılar və müdafiəçilər kollegiyaları yaradılmış və məhkəmə haqqında 1920‐ci il 12 may tarixli dekretə əsasən fəaliyyət göstərməyə başlamışlar [13, səh.155].
SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 21 iyul 1923‐cü il tarixli qərarı ilə (QK, №‐7, maddə 306) qəbul olunmuş Cinayət‐Prosessual Məcəlləsində (bundan sonra CPM‐də‐İ.A.) vəkilin‐ibtidai araşdırmada iştirakı nəzərdə tutulmamış, ümumiyyətlə, vəkil –müdafiəçiyə ayrıca maddə həsr edilməmiş, Məcəllənin bir sıra maddələrində, o cümlədən CPM‐nin 251, 252, 265, 280‐ci maddələrində müdafiəçinin yalnız məhkəmə prosesində iştirakı nəzərdə tutulurdu [18, səh.71, 74, 78‐79]. Keçmiş Azərbaycan SSR‐nin V çağırış Ümumazərbaycan Sovetlər Qurultayı tərəfindən 26 mart 1927‐ci il təsdiq edilmiş Azərbaycan SSR‐nin sayca ikinci Konstitusiyasında da vətəndaşların müdafiə hüququ, konstitusion prinsip kimi, nəzərdə tutulmamışdır [3, səh. 20‐34].
maddəsində göstərilirdi ki, Azərbaycan SSR‐in bütün məhkəmələrində, qanunda istisna nəzərdə tutulmamışsa, işlərə açıq baxılır və müttəhimin özünü müdafiə etmək hüququ təmin olunur [4, səh.20].
Yalnız 8 dekabr 1960‐ci il tarixli Qanunla təsdiq edilmiş CPM‐nin 18‐ci maddəsi şübhə edilən şəxsin, müqəssirin və müttəhimin müdafiə hüququnun təmin edilməsini nəzərdə tuturdu [5, səh.13]. Həmin Məcəllənin 57‐ci maddəsi cinayət mühakimə üsulunda müdafiəçinin iştirakı adlanırdı. CPMnin 57ci maddəsinin birinci hissəsində göstərilirdi ki, müdafiəçi işdə iştirak etməyə ittihamın elan olunduğu vaxtdan, cinayət törətməkdə şübhə edilən şəxs tutulduqda, yaxud ittiham elan olunana qədər ona həbs növündə qətimkan tədbiri tətbiq olunduqda isə, tutma protokolunun, yaxud bu qətimkan tədbirinin tətbiqi haqqında qərarın ona elan olunduğu vaxtdan, lakin tutulduğu andan 24 saatdan gec olmayaraq buraxılır. CPM‐nin həmin maddəsinin ikinci hissəndə göstərilirdi:«Vəkillər, həmkarlar ittifaqlarının və sair ictimai təşkilatların nümayəndələri bu təşkilatların üzvlərinin işləri üzrə müdafiəçi sifəti ilə buraxılırlar.Təhqiqat aparan şəxsin, müstəntiqin, prokurorun qərarı, yaxud məhkəmənin qərardadına əsasən müdafiəçi qismində ər (yaxud arvad), yaxın qohumlar və şübhə edilən şəxsin, yaxud müttəhimin qanuni nümayəndələri, sair şəxslər buraxıla bilərlər» [5, səh. 36]. Qeyd edilən CPM‐nin 61‐ci maddəsində müdafiəçinin hüquq və vəzifələri nəzərdə tutulurdu.
26 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə Keçmiş Azərbaycan SSR‐in 8 dekabr 1960‐cı il tarixli CPM‐nin qəbulu ilə əlaqədar Azərbaycan SSR Ali Sovetinin elə həmin tarixli qərarı ilə «Azərbaycan SSR Vəkillər Kollegiyası haqqında Əsasnamə» təsdiq edilmişdir. Lakin Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 9 avqust 1965‐ci il tarixli Fərmanı ilə (sonradan Azərbaycan SSR Ali Sovetinin qərarı ilə təsdiq edilmişdir‐İ.A.) həmin Əsasnamə qüvvədən düşmüş hesab edilərək, «Azərbaycan SSR Vəkillər Kollegiyası haqqında» yeni Əsasnamə təsdiq edilmişdir [4, səh. 461‐471]. Həmin Əsasnamənin 1‐ci maddəsində göstərilirdi ki, ibtidai istintaq və mühakimə zamanı müdafiə məqsədlərini həyata keçirmək üçün, habelə vətəndaşlara, müəssisələrə, idarələrə, kolxozlara və digər təşkilatlara başqa hüquqi yardım etməkdən ötrü Azərbaycan SSR Vəkillər Kollegiyası fəaliyyət göstərir.
Konstitusiyanın 173‐cü maddəsində göstərilirdi ki, vətəndaşlara və təşkilatlara hüquqi yardım üçün vəkillər kollegiyası fəaliyyət göstərir, qanunvericiliklə nəzərdə tutulan hallarda vətəndaşlara hüquqi yardım pulsuz göstərilir [3, səh. 69‐94]. Keçmiş Azərbaycan SSR‐nin Ali Soveti tərəfindən 13 noyabr 1980‐ci il tarixdə «Azərbaycan SSR‐nin vəkillik haqqında Əsasnamə»nin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan SSR‐nin Qanunu təsdiq edilmiş və bununla da Sovetlər dönəminin əvvəlki illərində vəkillik haqqında qəbul edilmiş qanunvericilk aktları ilə müqayisədə daha təkmil və demokratik normativ akt qəbul edilmişdir [15, səh. 155‐168].
Nəzərə almaq lazımdır ki, Sovetlər dönəmində vəkillik, faktiki olaraq, keçmiş Sovet dövlətinin, cəmiyyətdə hegemon statusa malik Sov.İKP‐nin (Kommunist Partiyasının‐İ.A.) əlində bir alət idi. Təsadüfi deyildir ki, Vəkillər Kollegiyasının işinə keçmiş SSRİ‐nin Ədliyyə Nazirliyi rəhbərlik edir və Vəkillər Kollegiyasına rəhbərlik edən idarə və ya şöbə SSRİ və müttəfiq respublikaları ədliyyə nazirliklərinin strukturlarına daxil idi. Keçmiş SSRİ Ədliyyə Nazirliyi 25 dekabr 1972‐ci il tarixdə «Vəkillər Kollegiyalarının fəaliyyətinə rəhbərliyi yaxşılaşdırma haqqında» 26 ¹li Əmrin qəbul edilməsi də dediklərimizə əyani sübutdur [16, səh. 448‐451]. Keçmiş SSRİ Ədliyyə Nazirinin müavini tərəfindən 20 noyabr 1980‐ci il tarixdə «Vəkillər Kollegiyalarının icra və nəzarət‐təftiş orqanlarına seçkilərin keçirilməsi qaydaları haqqında Təlimat» təsdiq etmişdir. Belə faktlar yeganə hal olmamış və belə əmr, sərəncamların siyahısını artırmaq da olardı [17, səh. 221‐224].
Azərbaycan Respublikası 18 oktyabr 1991‐ci ildə öz tarixi dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra hüquqi, demokratik dövlət quruculuğunu inkişaf yolu seçmişdir.
Yüklə 1,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|