Mübahisələrin həllində mediasiyanın rolu vəkil Lalə Nağıyeva
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ XI nömrə
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ XI nömrə 2003‐cü il hesabatlarında qeyd olunurdu ki, məzunlarının 80,1%‐i məzun olduqdan sonra 9 ay ərzində öz ixtisasları üzrə işə qəbul olunmuşlar. Hesabatın hazırlanmasına məsul olan Məktəb rəsmisinin ifadələrinə görə, hesabat hazırlanarkən o, təkcə 9 ay ərzində işləyən məzunları deyil, həm də həmin dövrdə müəyyən müddətə rəsmi olaraq işləmiş məzunların siyahısını tərtib etmişdir. Alaburda tərəfindən məhkəməyə iddia ərizəsi 2011‐ci ildə verilmişdir. Məktəbə qarşı 15 müxtəlif məzun tərəfindən analoji iddia verilmişdir ki, bunlardan yalnız Anna Alaburdanınkı Kaliforniya Ali Məhkəməsinin qərarına əsasən icraata qəbul olunmuşdur. İddia ərizəsinə əsasən, öz tərcümeyi‐halını 150 hüquq şirkətinə göndərməsinə baxmayaraq, Annaya məzun olduqdan sonrakı 8 il ərzində ona yalnız 1 iş təklifi gəlmişdir. Halbuki, o, Məktəbi fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Məktəbin nümayəndələrinin dediklərinə görə, Anna təhsilini bitirər‐bitirməz ona iş təklifi gəlməsinə baxmayaraq, onu qəbul etməmişdir. Halbuki, vaxtında həmin işi qəbul etsəydə, onun illik gəliri 60 min ABŞ dolları olacaqdı. “Məhz buna görə, Məktəb Annanın “gerçəkləşməmiş xəyalları” üçün məsuliyyət daşımır”, Məktəb nümayəndəsi demişdir. Alaburda Məktəbdəki təhsilinə 150 min ABŞ dolları xərcləmişdir. Həmin məbləği o, bankdan kredit olaraq götürmüş və işsiz qaldığı üçün ödəyə bilməmişdir. 8 %‐lik kredit dərəcəsinə əsasən, onun bu günə olan borcu artıq 170 min ABŞ dollarına qalxmışdır. 68
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə Asudə Oxucularımıza vəkil Nazlı Əhmədovanın müəlliflik hüququ ilə bağlı maraqlı yazısını təqdim edirik. “Qazanc gətirməsəydi, musiqiylə məşğul olan olmazdı”. Musiqi kimi ruhsal bir fenomen haqqında ilk duyduqda aşırı dərəcədə praqmatik səslənən bu fikri tarixin ən məşhur məhkəmə hakimlərindən biri – ABŞ‐ın Ali Məhkəməsinin keçmiş sədri, hüquqda etdiklərinə görə yüksək dəyər verdiyim Oliver Vendel Holms (Oliver Wendell Holmes) məşhur “Herbet Şenliyə qarşı” (Herbert v. Shanley Co.) məhkəmə işi üzrə ABŞ Ali Məhkəməsinin qərarında yazmışdır. 1917‐ci ildə. Demək olar ki, bununla da o, dünya çapında musiqi sənayesinin yaradılmasına fətva vermişdir. Niyə? Çünki Holms, Ali Məhkəməni o qərarı verməyə təşviq etməklə qərardan cəmi 2 il əvvəl yaradılmış bir təşkilatın mövcudluğuna dəstək olmuşdur. Həmin təşkilat sonralar dünya musiqi və şou biznesinin əsas oyunçularından birinə çevrilərək, bir neçə nəslin musiqi zövqünün formalaşmasında birbaşa rol oynamış və sərhəd tanımayan İnternetin hegemonluğu dövrünədək hansı musiqi cərəyanının və ya ifaçının trenddə olacağına və qalacağına dair dolayısıyla qərar verənlərdən biri olmuşdur. Söhbət 1915‐ci ildə yaradılmış və ötən il 100 yaşı tamam olmuş Amerika Bəstəkarlar, Müəlliflər və Yayımçılar Cəmiyyətindən (ingiliscə: ASCAP – the American Society of Composers, Authors and Publishers) gedir. O cəmiyyətdən ki, bu gün dünyaca məşhur əksər ifaçı, bəstəkar və yayım təşkilatları onun üzvüdür. Yeri gəlmişkən, ASCAP‐ ın yaradıcılarından biri də, fikrimcə, tarixin ən böyük musiqi plagiatının obyekti olmuş və ayrıca yazıda işıqlandıracağım “Putting on the Ritz” mahnısının müəllifi, tanınmış bəstəkar İrvinq Berlin idi. Sözügedən məhkəmə işində Baş Hakim Holmsu yuxarıdakı fikri səsləndirməyə vadar edəcək nə baş vermişdi? İddiaçı – Viktor Herbert (Victor Herbert) – Amerikalı bir bəstəkar və o vaxt yenicə yardılmış ASCAP‐ın sədri idi. Onun əsərləri mütəmadi olaraq müxtəlif kafe və restoranlarda, digər ictimai yerlərdə fon musiqisi olaraq pianoçulr tərəfindən canlı və ya yazılmış şəkildə, çalınırdı. Herbert əsərlərinin havayı çalınmasının yetərli olduğu qənaətinə gələrək, Nyu Yorkun o vaxt məşhur olan “Shanley’s” restoranını məhkəməyə verib əsərlərindən istifadəyə görə haqq tələb edir. İş Ali Məhkəməyə qədər gedib çıxır və Ali Məhkəmə məhz hakim Holmsun sayəsində o dövr üçün inqilabi addım ataraq, Herberti dəstəkləyir və restoranı ona haqq ödəməyə məcbur edən qərar qəbul edir. Qərar Herbertdən daha çox onun yaratdığı ASCAP‐ın qələbəsi idi, çünki artıq musiqi əsərlərinin pulsuz olaraq kütləvi ifası erasının başa çatmasından və ASCAP kimi təşkilatlar vasitəsilə müəlliflərin hüquqlarının qorunmasının yeni mərhələyə qədəm qoymasından xəbər verirdi. Haşiyəyə çıxaraq qeyd edim ki, “Herbet Şenliyə qarşı” işi üzrə məhkəmə qərarı Hakim Holmsun qələmindən çıxan və müəlliflik hüququnda praqmatik yanaşmanın hegemonluğunu təsbit edən 3 məşhur məhkəmə qərarından (trilogiyadan) sonuncusu olmaqla, məsələyə nöqtəni qoyan qərar idi. Ali Məhkəmənin əvvəlki iki qərarı isə Holmsun da hakim kimi (amma o zaman baş hakim deyildi) 69 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə iştirak etdiyi “Bleistein Donaldson Lithographing Co.‐ya qarşı” (1903‐cü il) və “WhiteSmith Music Publishing Company Apollo Company‐yə qarşı” (1908‐ci il) işləri üzrə idi. Holmsun nə qədər uzaqgörən olmasını White‐Smith qərarından görürük. Belə ki, Ali Məhkəmənin iş baxan bütün heyəti qərara aldı ki, avtomatik, özü‐çalan pianolar (bu alətlərə o zaman “pianola” deyirdilər) üçün perforasiya edilmiş kağızda musiqi əsərlərini mexaniki vasitələrlə çap edənlər bəstəkara royalti ödəməməlidir, çünki həmin vərəqlər bəstəkarın əl ilə yazdığı not vərəqinin bilavasitə surəti olmadığından, qanuna (US Copyright Act) zidd deyil; iddiaçı Ali Məhkəməyə deyil, Konqresə müraciət etməlidir. Holms qərarın əsaslandırmas ilə razılaşmayaraq, xüsusi rəy yazmış (ABŞ hüququnda hasil olunan nəticəni məqbul sayaraq, onun əsaslandırmasıyla razılaşmayan hakimlərin rəyinə “concurring opinion” deyilir) və mülkiyyətin digər formaları kimi, əqli mülkiyyətin də hər bir maddi formasının qorunmasının vacibliyini vurğulayaraq, qeyd etmişdir: “Musiqi kompozisiyası səslərin maddi şəkildə ifadə edilmiş və həmin maddi formadan insanın davamlı iştirakı ilə və ya həmin iştirak olmadan ifa edilə bilən rasional kombinasiyasıdır”. Yeri gəlmişkən, Ali Məhkəmə White‐Smith işi üzrə 24 fevral 1908‐ci il tarixli qərarında həm də ABŞ‐ın üzv olmadığı Bern Konvensiyasının o zamanki mətnində mexaniki reproduksiyasnı müəlliflik hüququnun əhatə dairəsindən çıxaran maddəsinə hüquqi konsepsiya kimi istinad etmişdir. Və iş elə gətirdi ki, Bern Konvensiyası ölkələri qərardan cəmi bir neçə ay sonra ola bilər ki, elə Holmsun rəyindən ilham alaraq, Konvensiyaya dəyişiklik etdilər (Berlin sazişini imzalayaraq) və icazəsiz mexaniki reproduksiyaya yol verən maddəni mətndən çıxardılar. Ardınca, 1909‐cu ildə, ABŞ Konqresi də qanunvericiliyə (Copyright Act‐a) müvafiq dəyişiklik etdi. Odur ki, həmin trilogiyanın musiqidə müəlliflik hüququnda inqilabi rolu olmuşdur. Shanley işi üzrə qərardan ilhamlanaraq, ASCAP bu gün də tətbiq edilən royalty ödənişi mexanizmini təqdim etdi. Buna ingiliscə “blanket license” (ana lisenziya) deyilir: lisenziya sahibi (radio stansiyalar, restoranlar və s.) bir‐bir bütün bəstəkar və ifaçıların qapısını döyüb icazə almır; ASCAP‐a müəyyən illik haqq ödəməklə, ASCAP‐ın təqdim etdiyi siyahıda olan bütün əsərləri gecə‐gündüz yaya, ifa edə bilər. Bu gün ASCAP‐ın kataloqunda 8 milyondan çox əsər var! Və il ərzində bu təşkilat üzvlərinə 650 milyon ABŞ dollarından artıq royalti ödəyir. Düzgün tətbiq edildikdə, hüquq həyatı asanlaşdırır. Mənbə: https://nazliahmad.wordpress.com/2016/01/27/ascapv%C9%99holms/ 70 71 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə “Sualınıza vəkil cavab versin!” rubrikası *
yaşamışam. 1984‐cü ildə ailə qurmuşam və o tarixdə də ata evində qeydiyyatdan çıxmışam. 1990‐cı ildən sonra ev özəlləşdirilib və anamın adına keçirilib. Anam bir neçə ildir ki, rəhmətə gedib, amma ev hələ də onun adındadır. Hazırda bu ata evimizdə qardaşım ailəsi ilə və bacım yaşayırlar. Bilmək istəyirəm ki, bu evdə qeydiyyatda olmamağıma və orada yaşamamağıma baxmayaraq mənə bir vərəsə kimi ata evindən pay düşür? Cavab. Sizin miras əmlakdan (mənzil və digər əmlakdan) pay almaq hüququnuz evdə qeydiyyatda olmanız və (və ya) yaşamanızdan asılı deyildir. Siz birinci növbədə vərəsə kimi mənzildən pay almaq hüququna maliksiniz (Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsi, m. 1133.1, 1159.1.1). Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, adı çəkilən Məcəllənin 1243.2‐ci və 1246‐cı maddələrinin tələbləri baxımından Siz bu hüququnuzu ananızın vəfatından sonra 3 ay ərzində (1) mirasın açıldığı yer üzrə notariat kontoruna mirası qəbul etdiyiniz barədə ərizə verməklə və ya (2) əmlaka sahiblik etməyə və ya əmlakı idarə etməyə faktik başlamaq və bununla da mirası qəbul etdiyinizi şəksiz nümayiş etdirməklə həyata keçirməli idiniz. Əgər həmin müddət ərzində hər hansı üzrlü səbəb olmadan miras əmlakı qəbul etməmisinizsə, onda miras əmlakdan pay almaq hüququnuzu itirmisiniz və Sizə mənzildən hər hansı pay düşmür. Əgər miras əmlakı qəbul etmisinizsə, onda miras əmlakdan Sizə düşən pay üzərində mülkiyyət hüququnuz ananızın vəfatı tarixindən yaranmışdır. Çünki sözügedən Məcəllənin 1255‐ci maddəsinə görə, qəbul edilmiş miras onun açıldığı gündən vərəsənin mülkiyyəti sayılır.
əmlakı üzərinə həbs qoymaq və onu satmaq yolu ilə tələbin əmlaka yönəldilməsi mümkündür. Adı çəkilən Qanunun 4‐cü fəsli tələbin borclunun əmlakına yönəldilməsi qaydasını tənzimləyir. Əgər qardaşınıza məxsus əşyalarla birlikdə Sizin mülkiyyətinizdə olan əmlaklar da məcburi icra tədbirinin tətbiqi çərçivəsində siyahıya alınarsa, onda Siz "İcra haqqında" qanunun 89‐cu maddəsində təsbit edilmiş hüququnuzdan istifadə edə bilərsiniz. Həmin maddəyə görə, tələbin yönəldildiyi əmlakın borcluya və başqa şəxslərə məxsus olması (mənsubiyyəti) ilə bağlı mübahisə yarandıqda, maraqlı fiziki və hüquqi şəxslər əmlakın həbsdən azad olunması və ya onun siyahıdan çıxarılması barədə iddia ilə məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdirlər.
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə 72 Cavab. Ümumi qayda ondan ibarətdir ki, nikah müddətində əldə etdikləri əmlakın ər‐arvadın ümumi birgə mülkiyyəti sayılması üçün təkcə tərəflər arasında nikahın mövcud olması kifayət etmir; eyni zamanda əmlakın əvəzli əqdlər üzrə ər‐arvadın ümumi gəlirləri hesabına əldə edilməsi də tələb olunur (Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsi, m. 32.1 və 32.2). Qanun nikah dövründə üzürlü səbəblərə (ev təsərrüfatı ilə, uşaqlara qulluq etməklə məşğul olduğundan və ya digər) görə müstəqil qazancı olmayan ərin (arvadın) da ümumi əmlak üzərində hüquqa malik olmasını nəzərdə tutur (Həmin Məcəllə, m. 32.3). Sizin qeyd etdiyiniz hal isə Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 36.5‐ci maddəsinin təsiri altına düşür. Çünki həmin maddəyə görə, məhkəmə, ər‐arvadın ailə münasibətlərinə xitam verdiyi və ayrı yaşadığı dövrdə hər birinin qazandığı əmlakı onların hər birinin mülkiyyəti hesab edə bilər. Bu baxımdan məhkəmənin mövqeyi Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 36.5‐ci maddəsinə uyğundur.
qoyanın) əmlakı başqa şəxslərə (vərəsələrə) qanun üzrə və ya vəsiyyət üzrə və ya hər iki əsasla keçir. Həmin Məcəllənin 1172‐ci maddəsinə görə, əgər vəsiyyətnamə ilə təyin edilmiş vərəsələrin payları bütövlükdə mirasın hamısını əhatə etmirsə, vəsiyyətnamədən kənarda qalmış əmlaka qanun üzrə vərəsəlik həyata keçirilir və əgər vəsiyyətnamədə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, bu cür vərəsəlik əmlakın bir hissəsinin vəsiyyət edildiyi qanun üzrə vərəsələrə də aid olunur. Göründüyü kimi, əgər vəsiyyətnamədə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, kənddə yerləşən ev qanun üzrə vərəsəlik qaydasında Siz və bacınızın mülkiyyətinə keçəcəkdir. Bu zaman həmin evə münasibətdə sizin paylarınızın bərabər sayılır. Bundan başqa, qeyd edək ki, Sizin şəhərdə yerləşən mənzilə münasibətdə məcburi payınız vardır. Məcburi pay qanun üzrə vərəsəlik zamanı Sizə çatası payın yarısını təşkil etməlidir (Adı çəkilən Məcəllə, m. 1193).
görə, qüsurlu mal lazımi keyfiyyətli, eyni modelli (markalı, tipli və i. a.) mala dəyişdirilərkən qiymət dəyişərsə, istehlakçı qiymət fərqini ödəmir. Qüsurlu mal lazımi keyfiyyətli, eyni əlamətləri olan, lakin başqa modelli (markalı, tipli və i. a.) mala dəyişdirilərkən qiymətlər dəyişdikdə, malın dəyəri göstərilən malın alındığı vaxt qüvvədə olmuş qiymətlər əsas götürülməklə yenidən hesablanır. Göründüyü kimi, istehlakçı hər iki halda (yəni qüsurlu malın eyni modelli və ya başqa modelli mala dəyişdirilməsi zamanı) da qüsurlu malın alınması tarixindən yeni lazımı keyfiyyətli mala dəyişdirilməsi tarixi arasında konkret malın qiymətində yaranmış fərqi ödəməli deyildir. Yuxarıda adı çəkilən Qanunun 7‐ci maddəsinin IV hissəsinin 2‐ci cümləsindəki "qiymətlərin yenidən hesablanması" ifadəsi qüsurlu malın və onun dəyişdirildiyi başqa modelli malın qüsurlu malın satın alındığı tarixə mövcud olmuş qiymətləri arasındakı fərqin yenidən hesablanmasını ehtiva edir, başqa sözlə, satış tarixi ilə dəyişdirmə tarixi arasındakı qiymət artımını nəzərdə tutmur. Sual 6. Atamızdan qalan mənzil mənim və iki qardaşımın paylı mülkiyyətindədir. Qardaşlarımdan biri bizim xəbərimiz olmadan öz payını girov qoyaraq bankdan pul götürüb. Bilmək istəyirəm ki, qardaşım paını girov qoyarkən bizim razılığımız alınmalı idimi? Qardaşım krediti ödəmədiyi halda, mənzilin bizdən alınması təhlükəsi varmı? 73 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə Cavab. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 215.6‐cı maddəsinə görə, paylı mülkiyyətin mülkiyyətçisi öz payını sata, bağışlaya, vəsiyyət edə, girov qoya bilər və ya ona dair başqa sərəncam verə bilər ... . "İpoteka haqqında" qanunun 8.2‐ci maddəsinə görə, ümumi paylı mülkiyyətin iştirakçılarının hər biri öz paylarını digər mülkiyyətçilərin razılığı olmadan ipoteka qoya bilər. İpoteka saxlayanın tələbi ilə həmin paya tutma yönəldildikdə və o, satıldıqda Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin satın almaqda üstünlük hüququ haqqında qaydaları tətbiq edilir. Beləliklə, qardaşınız bütövlükdə mənzilə deyil, yalnız öz payına dair sərəncam verdiyindən (payını girov qoyduğundan) Sizin və digər qardaşınızın razılığı tələb edilmir. Qardaşınızın kredit borcunu ödəyə bilməməsi halında mənzilə deyil, yalnız onun həmin mənzildəki payına tutma yönəldilə bilər. Başqa sözlə, mənzilin sizdən alınması təhlükəsi mövcud deyildir. Sual 7. Əmlak bölgüsü tələbi ilə bağlı işdə məhkəmənin çağırışına baxmayaraq iclasda iştirak etməkdən boyun qaçırmağa görə şahidin məsuliyyəti varmı? Cavab. Məhkəmə tərəfindən mübahisənin düzgün həlli məqsədi ilə işin halları barədə məlumatı olan hər bir şəxs şahid qismində dindirilə bilər. Şahid qismində məhkəməyə çağırılan şəxs məhkəməyə gəlməyə və iş üzrə ona məlum olan məlumatları və halları bildirməyə borcludur. Şahid ... məhkəmə iclasına gəlmədikdə, məhkəmə onun iştirakı olmadan işə baxmağın mümkün olması haqqında işdə iştirak edən şəxslərin mülahizəsini dinləyir və məhkəmə araşdırmasını davam etdirmək və ya işə baxılmasını təxirə salmaq haqqında qərardad çıxarır. Çağırılmış şahid ... məhkəmə tərəfindən üzürsüz hesab edilən səbəblərə görə məhkəmə iclasına gəlmədikdə, o, yüz on manatadək cərimə edilə bilər. Şahid üzürsüz səbəbdən ikinci dəfə gəlmədikdə məcburi qaydada gətirdilə bilər (Azərbaycan Respublikası Mülki prosessual məcəlləsi, m. 62.1, 62.2, 186.1 və 186.2). * Rubrikada təqdim olunan sualların cavabları Vəkillər Kollegiyasının üzvü Dünyamin Novruzov tərəfindən tərtib olunmuşdur. Yüklə 1,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|