Mübariz Xəlilov, Nazlı Həsənova

in
, 
inline
, 
interface
, 
label
, 
mod
, 
nil
, 
not
, 
object
, 
of
, 
or
, 
packed
, 
procedure
, 
program
, 
record
, 
repeat
, 
set
, 
shl
, 
shr
, 
string
, 
then
, 
to
, 
type
, 
unit
, 
until
, 
uses
, 
var
, 
while
, 
with
, 
xor
. 
İşçi sözlərdən başqa məqsədlər üçün istifadə edilə bilməz. Dil nöqteyi-
nəzərdən onlar vahid simvol hesab edilirlər. Dildə standart elanlar kimi 
aşağıdakı işçi sözlərdən də istifadə edilir: 
absolute
, 
assembler
, 
external
, 
far
, 
forward
, 
inter-rupt
, 
near
, 
private
, 
virtual
. 
Turbo Pascal 
dilində 
identifikator
–sabit, 
dəyişən, nişan, tip, obyekt, 
prosedur, funksiya, modul, proqram 
və yazılışlardakı sahə adlarıdır. 
İdentifikator–hərflə başlayan ixtiyari hərflər və rəqəmlər ardıcıllığıdır. Turbo 
Pascal-da altdan 
xətt çəkmə («_») işarəsi də hərflərə aiddir. İdentifikator 
ixtiyari uzunluqlu ola 
bilər, lakin burada yalnız birinci 63 simvol nəzərə 
alınacaqdır. İdentifikatorda probeldən və dilin xüsusi simvollarından istifadə 
edilə bilməz. 
Məsələn
: 
x
, 
y
, 
ALPHA
, 
_beta
, 
_1
, 
z12
, 
max
, 
MIN
və s. 
Sabitlər kimi Turbo Pascal-da tam, həqiqi, onaltılıq ədədlər, məntiqi sabitlər, 
simvollar, 
sətirlər, çoxluq konstruktorları və qeyri-müəyyən göstərici əlaməti – 
NIL 
istifadə edilə bilər. Tam ədədlər adi qayda ilə işarə və ya işarəsiz yazılır və 
-2147483648-
dən [phone]-dək qiymətlər ala bilər. Həqiqi ədədlər işarə 
və ya işarəsiz onluq nöqtə ilə və ya eksponensial hissə ilə yazılırlar. 
Eksponensial 
hissə 
e
(
E
) simvolu 
ilə başlayır, ondan sonra «+» və ya «-» 
işarəsi gələ bilər və onluq tərtib verilir. Burada 
e
(
E
) sim-volu onluq 
tərtib 

---

328 
deməkdir. Məsələn, 
3.5E5
(
yəni 
3,5*10
5
), 
-17e-3
(
yəni 
-17*10
-3
) 
və s. Onaltılıq 
ədədlər, qarşısında $ işa-rəsi olan onaltılıq say sisteminin ədədləridir. Onların 
dəyişmə diapazonu $00000000-dan $FFFFFFFF-ə qədərdir. Məntiqi sabit – 
FALSE
(yalan) 
və ya 
TRUE
(
doğru) sözlərindən biridir. Simvol sabitlər 
klaviaturanın apastrof işarələri arasına alınmış ixtiyari simvollarıdır. Məsələn, 
‘z’, ‘A’, ‘9’, 
və s. Sətir sabiti apastrof işarələri arasına alınan ixtiyari simvollar 
ardıcıllığıdır. Məsələn, ‘Turbo Pascal alqoritmik dili’. Sətirdə heç bir simvol 
verilməzsə, belə sətir boş sətir adlanır. Çoxluq konstruktoru–kvadrat mötərizə 
daxilində verilən çoxluq elementlərinin siyahısıdır. Məsələn, 
[1,2,3..8,12]
, 
[true]
, 
[ ]
, 
[blue,red] 
və s. Qeyd edək ki, standart Pascal dilindən fərqli olaraq 
Turbo Pascal 
dilində sabitlər kimi elementləri əvvəlcədən elan edilmiş sabitlər, 
tip ad-
ları, obyektlər və funksiyalar olan ixtiyari ifadələrdən də istifadə edilə 
bilər. 
Proqram 
vahidi 
başlıqdan, təsvirlər bölməsindən, operatorlar 
bölməsindən və proqramın sonunu bildirən nöqtədən iba-rətdir: