Müdafi əsiz müdafi əçilər: Azərbaycanda vəkillik sənətinin sistematik problemləri
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İntizam icraatında prosessual ədalət
MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI 38 İfadə azad lığı ilə bağ lı bir sıra iş lər də və kil lərə qar şı tət biq edi lən sank si ya lar həm in san hü quq ları nın po zuntu su, həm də ida rə et məni və qa nunun ali li yi- ni təh lükə al tına alır. Və kil lər də, di gər fərd lər kimi ifa də azad lığı na ma lik dir və bu hü ququ öz pe şə fə a liy yət ləri ni hə yata keçir ər kən də hə yata keçir mə li- dir lər
183 . Və kil lərin ifa də azad lığı nın mü da fi ə si on ların de mo kra tik cə miy yət də mü hüm əhə miy yət kəsb edən hü quq, əda lət mü ha ki mə si və in san hü quq ları- nın qo run ma sı və təb liği ilə bağ lı mə sə lə lər ilə əla qə dar oy na dığı mü hüm rolu qo ru yur. Və kil lərin Rolu ilə bağ lı BMT Əsas Prin sip ləri mü əy yən edir ki “və kil lər hü quq, əda lət mü ha kimə si və in san hü quq ları nın qo run ma sı və təb liği ilə bağ lı mə sə lə lər ilə əla qə dar ic ti mai mü za ki rə lər də iş ti rak et mə li dir lər...” Av ro pa İn- san Hü quq ları Məh kə mə si vur ğu la yır ki, və kil lər əda lət mü ha ki mə si ilə bağ lı ic ti ma iy yətə mü əy yən həd ləri keç mə mək şərti ilə tən qi di şərh lər ve rə bilər lər. Bu şərh lər əda lət mü ha ki mə si nin şə rəf, lə yaqət, to xu nul maz lıq və vic dan lı lıq prin sip ləri nə əsas lan ma lı dır 184
. Bü tün bun ların çər çi və sin də, və kil lərin məh kə- mə zalın da və di gər yer lər də in san hü quq ları, əda lət mü ha ki mə si, məh kə mə sis temi nin müs tə qil liyi ilə bağ lı səs lən dir dik ləri fi kir lərə görə və kil lik dən xa ric edil mə si, on ların ifa də azad lığı nın po zuntu su he sab olun ma lı dır. İntizam icraatında prosessual ədalət Və kil lərin rolu ilə bağlı bey nəl xalq stan dart lara uy ğun ol araq, və kil lərə qar şı in ti zam təd bir ləri on ların əda lət li məh kə mə araş dır ma sı hü ququ nu tə min edən sü rət li və əda lət li ic ra at çər çi və sin də hə yata keçi ril mə li dir 185 . Və kil lərə qar şı olan ic ra at lar Azər bay canın da bey nəl xalq öh də lik da şı dığı, AİHK-in 6-cı mad- də si və MSHBP-nin 14-cü mad də si ilə qo ru nan əda lət li məh kəmə araş dır ma sı hü ququ na uy ğun ol ma lı dır. Və kil lərə qar şı in ti zam ic ra atı açıq və qa nun ve ri ci lik- lə ya ra dıl mış müs tə qil və qə rəz siz məh kəmə tə rəfin dən baxıl ma lı və müs tə qil məh kəmə baxışı na təq dim olun ma lı dır 186
. İc ra at çəkiş mə xa rak ter li ol ma lı və tə rəf ərin çəkiş mə prin sipi nə uy ğun ol araq, hər tə rəfin bə ra bər im kan lar la pro- ses də iş ti rak et mək, bir tə rəfin di gər tə rəf qar şı sın da əl ve riş siz və ziy yətə düş- mə mə si üçün qar şı tə rəfin irə li sür dü yü sü but və ar qu ment lərə qar şı lıq ver mək im kanı nı ta nı ma lı dır 187
. Bu prin sip lərə əsasən, və kil lər on lara qar şı irə li sü rü lən in ti zam ic ra atı nın əsas- ları, işə aid olan sə nəd lər lə ta nış edil mə li; on lara və nü ma yən də ləri nə işin mü da fi ə si nin ha zır lan ma sın da bə ra bər im kan lar yaradılmalı 188 ; və on lara sü- but ları təq dim et mə im kanı ya ra dıl maq la, və kilə qar şı olan id di a lara və sü but- lara etiraz et mək üçün şa hid lərin ça ğı rıl ma sı na şə ra it ya ra dıl ma lı dır 189 . Əda lət li məh kə mə araş dır ma sı hü ququ na çıxış im kan ları prak tik və sə mə rə li ol ma lı dır. Bu im kan tə ləb edir ki, məh kə mə lər iş lərə mü va fiq qay da da bax ma lı və hər iki tə rəfin təq dim et di yi sü but lar və təq di mat ları lazımi qay da da nə zərə al- ma lı dır lar 190 . Nə ha yət, əda lət li məh kə mə araş dır ma sı hü ququ na əsasən, qə rar 183
MSHBP, maddə 19; AİHK, maddə 10.
184 AİHM, Morice Fransaya qarşı, Ərizə nömrə 29369/10, 23 aprel 2015, bəndlər 132–139.
185 Vəkillərin Rolu Haqqında Əsas Prinsiplər, sit., prinsip 27.
186 Ibid., prinsip 28; AİHK, maddə 6; MSHBP, maddə 14.
187 BMT İHŞ, Ümumi Şərh 32, səh. 13; Dombo Beheer Niderlanda qarşı, Ərizə nömrə14448/88, Qərar 27 oktyabr 1993, səh. 33.
188
AİHM, Kraçmar və digərləri Çexiyaya qarşı, Ərizə nömrə 35376/97, Qərar 2 mart 2000, səh. 42.
189 AİHM, Dombo Beheer Niderlanda qarşı, Ərizə nömrə 14448/88, Qərar 27 oktyabr 1993, bənd lər 31–35; Bax ümumilikdə BVA, Şikayətlərin Yazılması, Saxlanması və İntizam İcraatı barədə Təli mat, bəndlər 7 və 8.
190 AİHM, Perez Fransaya qarşı, Ərizə nömrə 47287/99, Qərar 12 fevral 2004, səh. 80. MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI 39 əsas lan dı rıl mış şə kil də, işə aid bü tün mə sə lə lər mü va fiq qay da da nə zər dən ke- çi ril ərək ve ril mə li dir 191
. Yu xa rı da adı çəkilən ayrı-ayrı iş lər dən də gör mək olur ki, İn ti zam Ko mis si ya sı və Və kil lərin Rə ya sət He yəti nin tət biq et di yi in ti zam ic ra atı təc rübə də əda lət li məh kə mə araş dır ma sı hü ququ nu eh tiva edən bey nəl xalq stan dart lara ca vab ver mir. Xüsusi ol araq, di gər na ra hat edi ci mə qam lar dan biri və kil lik dən xa- ric edi lən və kil lərin ic las ba rə də xə bər dar lıq edil mə mə si və bu sa hə də on ların Və kil lər Kol le gi ya sı na məx sus la zımi sə nəd lərə çıxışı nın məh dud laş dı rıl ma sı dır. Tə rəf ərin çəkiş mə prin sipi nin po zul ma sı bu mə sə lə də ay rı bir möv zu ol araq qa- lır. Di gər bir mə qam isə və kil lərə son ra dan məh kə mə lərə şi ka yət et mək im kanı ya ra dan Rə ya sət He yəti nin qə rarı nın ve ril mə mə si dir. Və kil lik fə a liy yəti nə xi tam ve ril mə si ilə bağ lı baş ve rən son hal lar dan da ay dın olur ki, yük sək nü fuz lu və ya si ya si həs sas lıq tə ləb edən iş lər qar şı sın da Və kil lər Kol le gi ya sı öz üzv ləri ni hədə-qor xu lar və təz yiq lər dən qo ru maq iq ti darın da ol- mur və ya buna is tək siz ya naşır. Si ya si li der ləri, si ya si fə al şəxs ləri və ya in san hü quq ları mü da fi ə çi ləri ni mü da fiə edən və kil lərə qar şı in ti zam ic ra atı əs lin də cə za aləti ro lunu oy na yır. Bun dan əlavə, qa nun suz ve ri lən qə rar lar dan şi ka yət- lər za manı məh kə mə lər və kil li yin müs tə qil li yi ni təh lükə al tına qoy araq, sə mə- rə li yox la ma me xa nizmi qismin də çıxış et mə di yi üçün bu kimi iş lər də in ti zam ic ra atı pro sesin əda lət li şə kil də hə yata keçi ril əcə yi ni şüb hə al tına alır.
191 AİHM, Boldea Rumıniyaya qarşı, Ərizə nömrə 19997/02, 15 fevral 2007, səh. 29; AHİM, Helle Fin landiayay qarşı, 19 dekabr 1997, Hesabatlar 1997-VIII, səh. 2930, bənd 60. Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|