Müdafiə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
Yüklə 2,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 9.5. ABŞ Hərbi Bazalarının Yenidən Qurulması və Bağlanması ilə əlaqədar seçilmiş Hərbi Dəyər Kriteriyaları(BRAC)
- Haşiyə 9.6. Səhmlərin Özəlləşdirilməsi Prosesində Korrupsiyalı Davranış
132 Müdafi ə Sektorunda Outsorsinq, Özəlləşdirmə və Dövlət- Özəl Sektor Tərəfdaşlığının Üstünlükləri və Riskləri Son on illiklərdə, ABŞ bu cür toqquşan risklərlə mübarizədə nisbətən başarılı olmuşdur. Hərbi infrastruktur və texniki xidmət fəaliyyətlərinin bir çox son “səmərəlilik” yoxlamalarında, ABŞ höküməti müstəqil olan Hərbi Baza Qurulması və Bağlanması müstəqil komissiyası (ətrafl ı olaraq Haşiyə 9.6-a bax)yaratmışdır. Sadəcə bir yeniliyin daxil edilməsi qanuni lobbiçili- yi və qeyri qanuni nüfuzetmə yayılmasını minimuma endirdi. Komissiyanın tövsiyələrinə düzəliş edilə bilməzdi və danışıq mövzusu da deyildir. Konqresə və Prezidentə təqdim olunan zaman, onlar ya bəyənilir, ya da bütövlükdə rədd edilir.
Outsorsinq,özəlləşdirmə və ÖDT-ı aşağıdakı bir neçə metod vasitəsilə baş tuta bilər. 1. Təhcizatçını rəqabətsiz olaraq seçməklə, birgə müəsisə qurmaqla,ya da aktivləri bilavasitə strateji yatırımçıya satmaqla; 2. Rəqabətli, qapalı və ya onlayn auksion vasitəsilə, əmlakı(və ya müqaviləni bəyənməklə)ən yüksək qiymət təklif edən (və ya ən az qiymət təklif edən)təhcizatçıya satmaqla; və 3. Özəlləsdirmə halında aktivlərin illik açıq təklifi (aktivlərin illik satı- şı), vauçer paylanması və ya səhmlərin əhaliyə birbaşa satılması,səhmlərin şirkətin işçiləri arasında paylanması və ya şirkətin səhmlərinin kontrol pake- tinin onun rəhbərliyi tərəfi ndən alınması, ya da bu variantların bir qisminin birləşməsi ola bilər. Bütün bu metodların hər biri korrupsiyaya meyllidir.
BRAC komissiyası bütün səhmdarlar üçün və həmçinin bütün ictimaiyyət üçün, tam şəffaf olan kriteriyalardan istifadə etmişdir. Məsələn, komissiya aşağıdakılara baxmışdır: • Carı və gələcək hərbi tapşırıqları yerinə yetirmək üçün qoyulan tələblər və onların Müdafi ə Nazirliyinin bütün qüvvələrinin əməliyyat hazırlığına təsiri; • Silahlı qüvvələrin indiki halda istifadə etdiyi və ona veriləcək ərazilərdə ərazi,infrastruktur obyektləri və hava məkanının mövcudluğu və şəraiti; • Silahlı qüvvələrin indiki halda istifadə etdiyi və ona təhvil veriləcək ərazilərdə ehtiyat,səfərbər olunmuş və gələcək üçün hesablanmış bütün qüvvələri yerləşdirmək üçün imkanlar; • Qəbul edilən qərarların qiymət göstəricilərinə təsiri və insan resursları məsələləri.
133 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu Haşiyə 9.6. Səhmlərin Özəlləşdirilməsi Prosesində Korrupsiyalı Davranış Vauçer özəlləşdirməsi proqramından sonra,bir çox ölkələrdə, müəsisə rəhbərliyi və ya şirkətlərdə çoxlu payı olan səhmdarlar müxtəlif vasitələrlə şirkətləri nəzarət altına almağa çalışmışlar. Nəzarəti əldə etmək üçün istifadə edilən yollardan biri həqiqi səhmdarların hesabına edilən vasitədir və onu da “yumaq” adlandırırlar(yəni səhmlərin dəyərini onların sayını artırmaqla aşağı salırlar). Çox ölkələrdə bu cür metodlar geniş yer almışdır. Məsələn, “yuma” o zaman baş verir ki, müəsisə rəhbərliyi bazar qiymətindən çox aşağı qiymətə səhmlər alır. Özəlləşdirmə İdarəsinin rəhbərliyi və Payçı/Trast fondları üçün korrupsiyanın risklərinı azaltmaq üçün tövsiyələr: • Özəlləşdirmə İdarəsi işçiləri və Payçı/Trast fondu işçilərinin tam və müvafi q qaydada ixtisaslaşmış olmasını təmin etməli, onların həm ilkin, həm də sonrakı mərhələlərdə ixtisasını artırma təlimlərini keçməli, işçilərin fəaliyyəti üzərində səmərəli nəzarət aparmalı və korrupsiya təsirlərindən qorunmalı. • Özəlləşdirmə İdarəsi və Payçı/Trast fondunun bütün rəhbərliyi və işçiləri müəyyən mərhələlərdə öz gəlirlərini,əmlaklarını və hər hansı potensial maraq toqquşmalarını açıqlamalı; • Özəlləşdirmə İdarəsi və Payçı/Trast fondunun rəhbərliyi və işçiləri üçün müvafi q ödəniş səviyyələri təmin etməli.
müəyyən etməli. Təyinatların bacarığa(təcrübə və işə layiq olma) görə yox, siyasi əlaqələrinə görə müəyyən edilməsi xüsusilə rədd edilməlidir; • Bütün
rəhbərlikdən və özəlləşdirmə prosesində qərar-qəbul etməyə cəlb olunmuş seçilmiş işçilərdən etik öhdəlikləri tələb etməli (“Mən özüm heç bir rüşvət nə alacam, nə də tələb edəcəm və ya mən başqaları rüşvət alarsa ona dözməyəcəm və hər hansı mümkün maraq toqquşması olarsa onu könüllü surətdə açıqlayacam”);
cəhətlər üçün, bilik və təcrübə olmadığı üçün, özəlləşdirmə idarələri kənar müstəqil ekspertlərin cəlb olunmasını təmin etməli;
134 Müdafi ə Sektorunda Outsorsinq, Özəlləşdirmə və Dövlət- Özəl Sektor Tərəfdaşlığının Üstünlükləri və Riskləri •
Hamı üçün rotasiya qaydaları tətbiq edilməli(hər bir rəhbər şəxs və ya işçilər həssas vəzifədə uzun müddət qala bilməz, çünki belə halda potensial rüşvət verənlərlə qeyri-sağlam əlaqələr qurulur və ya onlardan asılılığa düşürlər; • Hər iki idarənin rəhbərliyi və işçiləri üçün və özəlləşməyə cəlb olunan başqa rəsmilər üçün öhdəliklər tətbiq edib onları təmin etməli, rüşvət alanın rəsmi adam və ya fərd olmasından asılı olmayaraq korrupsiyalı davranışla bağlı istənlən şübhəni uyğun hakimiyyət dairələrinə xəbər verməli və xəbər verən üçün uyğun qorunma tədbirlərini təmin etməli. Özəlləşdirmənin özəlləşdirmə idarəsi tərəfi ndən yox,texniki nazirliklər tərəfi ndən həyata keçirildiyi zaman,Özəlləşdirmə İdarəsi üçün tövsiyə edilən bütün tələblərin texniki nazirliklərin bütün uyğun işçiləri üçün tətbiq edilməsini təmin etməli. Mənbələr: Michael H. Wiehen, Avoiding Corruption in Privatization: A Practical Guide (Germany: GTZ, 2004); Excerpts from Division 42 Sector Project: Development and Testing of Strategies and Instruments for the Prevention of Corruption, 20–25: www. u4.no/document/literature/gtzcorruptionandprivatization.pdf; Jeffrey Miller, “Evaluation of Mass Privatization in Bulgaria,” William Davidson Institute Working Paper #814 (March 2006) Korrupsiya çox vaxt ya təhcizatçının təklifi ilə (qeyri-qanuni ödənişlə nəticəyə təsir etmək üçün,yəni rüşvətlə ələ almaq), ya da hökümət rəsmisi tərəfi ndən gələn təklifl ə (pul tələb edərək nəticədə təsir etmək vədiylə,yəni dələdüzluq) yaranır. Roz Akermanın( Rose-Ackerman) dediyi kimi “... müəsisə pul verir ki, o mümkün təhcizatçıların siyahısına salınsın, ya da mümkün təhcizatçıların sayları azaldılsın. O pul ödəyir ki, kirayə üçün və ya mülkiyyəti almaq üçün dövlət mülkiyyəti aşağı dəyərdə qiymətləndirilsin və ya onun özü tenderdə iştirak zamanı seçim prosesində dəstəklənsin. Rüşvət verən müəsisələr təkcə müqaviləni və ya auksionu udmaq yox, həmçinin gələcəkdə müqavilənin dəyərini artıran maliyyə dəstəyi almağa, monopol-təhcizatçı üstünlüyü qa- zanmağa və nizamlayıcı yüngülləşdirmələr almağa çalışırlar” 68 . Daha son- ra, korrupsiya riski böyük olduqda, xarici yatırım və yeni texnologiyanı cəlb etmək çox çətin olur,rəqabət azalır və nəticə pis olur. Yəqin ki, qeyri-ənənəvi təhcizat,o cümlədən, outsorsinq,özəlləşdirmə və özəl-dövlət tərəfdaşlıqlarınına nəzarət etmək üçün müstəqil mərkəzi anti-kor- rupsiya idarəsinin yaranması faydalı olardı. Dövlətin Qanunverici, İcra və 68 Susan Rose-Ackerman, When is Corruption Harmful (Washington, DC: World Bank, 1996). Yüklə 2,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|